De kogel is door de kerk: het kabinet heeft definitief besloten om de etherfrequenties te gaan veilen. Nou zullen velen zeggen: niets mis mee. Dat lijkt misschien op het eerste gezicht zo, maar wie even verder kijkt dan zijn of haar neus lang is, komt tot de conclusie dat een veiling geen goed idee is.
Waarom niet?
Volgens het kabinet is een veiling een eerlijk en transparant middel om de schaarse ruimte te verdelen. Daarnaast zou het een economisch efficiënt resultaat op moeten leveren. Immers, de partij die de meeste waarde aan het pakket toedicht (en er dus het meeste mee denkt te gaan verdienen) zal de beste frequenties krijgen. Tot zover het mooie verhaaltje. Nu wordt het minder mooi.De veiling levert namelijk grote problemen op.
Laat ik beginnen met het gevaar van de Winners Curse. De Winners Curse (ook wel de Vloek van de Winnaar) treedt op zodra achteraf blijkt dat de deelnemers aan de veiling te veel hebben betaald voor hun stukjes lucht. Theoretisch mag dit niet voorkomen. De praktijk wijst echter anders uit: In de landen Engeland en Zweden zijn de FM-frequenties ook al geveild, en daar heeft de Winners Curse inderdaad toegeslagen. Dat heeft in Zweden geresulteerd in format-wijzigingen en faillissementen. De kans dat dat in Nederland gaat gebeuren is zeker niet ondenkbaar. Sterker nog: het is een zeer realistisch risico. In Engeland en Zweden hebben ze dan ook geen behoefte meer aan nog een FM/AM veiling..
Daarnaast is het voor radiofreaks verstandig om niet te hard te gaan juichen als de veiling inderdaad doorgaat. Wat gaat er namelijk gebeuren? Heel simpel. Er komen 7 stations die een flinke investering hebben gedaan (minimaal 20 miljoen gulden). Die investering moet worden terugverdiend. En hoe doe je dat? Inderdaad, door vooral geen risico te nemen in je formatkeuze. Lekker algemeen, en met zijn allen in dezelfde vijver vissen. Om het beestje gewoon bij zijn naam te noemen: vanaf 1 september 2001 hebben we zeven Sky Radio’s in de Nederlandse ether. Met onderlinge nuanceverschillen (die dus zeer klein zijn).
Bovenstaande wordt door veel mensen niet begrepen. Dat zijn de mensen die op het hardst roepen: De huidige stations moeten niet zeiken, ze doen toch allemaal hetzelfde. Tijd voor vers bloed in de ether. Ik garandeer jullie: dat verse bloed zal echt geen gekke dingen gaan doen. Die 20 miljoen gulden moet terugverdiend worden, en allemaal zijn het commerciële instellingen. De veiling is ook de verklaring van de recente format-wijzigingen van Noordzee, plus de aanpassingen van bijvoorbeeld 10FM en Radio 538. Ze hebben geld nodig voor die veiling, veel geld. Minimaal 20 miljoen.
Zeven Sky Radio’s is natuurlijk niet vol te houden: na een tijdje zullen de stations ook weer iets uit elkaar schuiven. Maar dan nog zal dat nooit ver zijn. Daarnaast zal het wel even duren: je zit natuurlijk met risico’s als je je format aan gaat passen. Wat doen je luisteraars, wat doet je concurrentie, en wat doen de adverteerders?
Daarnaast kunnen de kleinere (doelgroep)zenders het wel helemaal vergeten. De kans dat zij middels een veiling een plekje in de FM kunnen bemachtigen is nul tot nihil. Ze hebben simpelweg het geld niet. En als ze het wel hebben, dan passen ze het format aan. Twintig miljoen gulden is nooit en te nimmer terug te verdienen als je inkomsten hooguit een paar miljoen hoger liggen dan je kosten. Een veiling is dus de ideale methode om alle diversiteit in de ether grondig om zeep te helpen.
De adverteerders zullen daar overigens ook niet blij mee zijn. Zeven Sky’s, dat maakt het moeilijker om doelgroepgericht te adverteren. Daarnaast zal de reclame minder opleveren voor de commerciëlen: immers, door meer concurrentie maar vooral een totaal gebrek aan onderling verschil wordt de prijs behoorlijk omlaag gedreven. Dus: minder geld, is minder kans op een aanbod dat alsnog een beetje divers wordt.
Die diversiteit wordt vervolgens ook niet bepaald gestimuleerd door de publieke omroepen (en dan druk ik het nog zeer voorzichtig uit). Bepaalde publieke stations zijn dusdanig commercieel georiënteerd dat je je afvraagt of deze zenders uberhaubt wat toevoegen aan het aanbod. Tel daarbij op dat de concurrentie oneerlijk is: de publieke omroepen hebben immers *gratis* 100 procent bereik (de commerciëlen maximaal 75 procent per pakket), maar mogen wel reclame uitzenden. Hoezo concurrentievervalsing? Blijkbaar is geld voor de overheid belangrijker dan de diversiteit in de ether. Triester kan het bijna niet. Maar het kan nog leuker: de overheid betaalt de omschakelkosten ook nog eens. Dat hoeven de publieken dus niet uit eigen zak te betalen. De commerciëlen wel.
Volgende probleem: er gaat veel veranderen in de ether. Niet alleen qua zendmasten, maar ook omdat er stations de ether uit gaan en er andere weer inkomen. De eerste maanden na 1-9-2001 is het dus een totale chaos in de ether. Gevolg is dat de luisteraars niet meer weten waar ze aan toe zijn, en dat er veel op zoek zullen gaan naar een andere of nieuwe zender. Ook zullen de luistercijfers per station waarschijnlijk wijzigen. Gevolg is dat adverteerders zich ook wel eens rustig zouden kunnen gaan houden (je weet immers niet meer wat je voor je geld krijgt). Het punt dat de bestaande partijen misschien ook wel van frequenties wisselen (bijvoorbeeld Sky die de 100.7 kwijt kan raken), maakt dit alleen maar erger.
En laten we het Goodwill argument niet vergeten. Natuurlijk, de stations wisten van te voren dat de licenties eindig waren. Maar toch hebben ze een punt. Want stel dat jij van de overheid een stuk land huurt (de etherfrequentie). Je weet dat dat tijdelijk is, maar om er wat mee te kunnen doen, bouw je er een fabriek op (de goodwill dus). Vervolgens zegt de overheid: jij levert niet alleen die grond weer in, maar wij pakken je fabriek ook af. Als je hem wilt behouden, zul je hem terug moeten kopen. Wie zou daar niet tegen protesteren?! Daarnaast valt het argument ze hadden het kunnen weigeren niet echt serieus te nemen. Ieder radiostation zou de kans op een etherfrequentie met twee handen aangrijpen, om de simpele reden dan het voor de meeste zenders de enige kans op een rendabele exploitatie is.
Conclusie: met de beslissing om te gaan veilen heeft de overheid de diversiteit in de ether grondig om zeep geholpen.Geloof je dat niet? Slaap lekker door zou ik willen zeggen, maar wees er wel op voorbereid dat je op 1-9-2001 wel eens heel erg hard wakker zou kunnen schrikken. En dan kun je niet zeggen dat je niet gewaarschuwd bent.
MvD
Commentaar?
michiel@radiowereld.nl
