De Russische cellist-dirigent Mstislav Rostropovitsj is overleden. De vermaarde 80-jarige musicus leed aan darmkanker. Hij stierf in een ziekenhuis in Moskou.
(Novum/AP) – De Russische cellist-dirigent Mstislav Rostropovitsj is overleden. Dat heeft zijn woordvoerster Natalia Dollezjal vrijdag bekendgemaakt. Rostropovitsj leed aan darmkanker.
De vermaarde 80-jarige musicus lag sinds 11 april in het ziekenhuis nadat hij in februari al in zijn toenmalige verblijfplaats Parijs was opgenomen en daarna op instigatie van zijn familie in een ziekenhuis in Moskou. Zeven weken later verscheen Rostropovitsj nog ter gelegenheid van zijn 80e verjaardag op een galabijeenkomst in het Kremlin.
De jarige oogde zwak, maar zei zich de gelukkigste man ter wereld te voelen. Rostropovitsj, die zich tijdens zijn leven ook heeft ingezet voor de mensenrechten, kreeg vervolgens uit handen van de Russische president Vladimir Poetin de prestigieuze Orde van dienst aan het vaderland uitgereikt. Even daarvoor had de president hem geprezen om zijn bijdrage aan de muziek en zijn activisme. Poetin liet vrijdag weten dat de dood van de cellist een groot verlies betekent voor de Russische cultuur.
Rostropovitsj vertrok in 1974 met zijn gezin uit de Sovjet-Unie, omdat de autoriteiten het hem haast onmogelijk hadden gemaakt zijn vak uit te oefenen nadat hij de dissidente schrijver Aleksandr Solzjenitsyn vier jaar lang onderdak had geboden. Vier jaar na Rostropovitsj’ vertrek namen de Sovjetautoriteiten hem zijn paspoort af. In 1977 werd hij muzikaal leider van het Nationaal Symfonie Orkest in Washington, een positie die hij tot 1994 bekleedde.
Rostropovitsj werkte nauw samen met drie belangrijke componisten uit het midden van de vorige eeuw: Sergej Prokofiev, Benjamin Britten en Dmitri Sjostakovitsj. De laatste was zijn leermeester. Zij en andere componisten schreven in zijn opdracht tal van cellowerken. Zelf leerde hij de fijne kneepjes van het vak aan onder anderen de Britse celliste Jacqueline du Pré.
“Hij was de meest inspirerende musicus die ik ooit heb ontmoet”, zegt David Finckel, cellist bij het Emerson-strijkkwartet die negen jaar studeerde bij Rostropovitsj. “Hij kon op een bepaalde manier zijn energie overbrengen op anderen, en dat was magisch.”
Solzjenitsyn noemde het overlijden van Rostropovitsj vrijdag ‘een bittere klap voor onze cultuur’. “Hij bracht de Russische cultuur wereldfaam. Vaarwel, lieve vriend”, luidt een verklaring van de schrijver.
Hoewel Rostropovitsj na zijn vertrek uit de Sovjet-Unie soms intens gelukkig kon zijn dat hij in Parijs, of waar dan ook in het Westen was, viel het ballingschap hem zwaar. “Rusland zat in mijn hart, in mijn gemoed. Ik leed omdat ik wist dat ik tot mijn sterfdag Rusland niet meer terug zou zien”, vertelde de musicus in 1997 aan het tijdschrift Strad. Zo kon hij in 1975 niet bij de begrafenis van Sjostakovitsj zijn.
Toen in 1989 de Berlijnse Muur werd afgebroken, ging Rostropovitsj er met zijn cello heen en speelde hij tussen de brokstukken de suites van Bach. Een jaar later kreeg hij zijn Sovjetburgerschap terug en trad hij in Rusland op met het Amerikaanse nationale symfonieorkest. Toen communistische hardliners in 1991 probeerden president Michail Gorbatsjov af te zetten, spoedde Rostropovitsj zich naar het parlement in Moskou om te helpen voorkomen dat de staatsgreep zou lukken.
Rostropovitsj, ‘Slava’ voor vrienden, stond bekend om zijn charme, zijn hartelijkheid en zijn tomeloze energie, die hij tot op hoge leeftijd behield. In 2002, toen hij 75 jaar was, gaf hij in 28 dagen tijd zestien concerten in elf verschillende steden. Destijds zei hij dat hij ‘meer dan genoeg’ had aan vier uur slaap per dag.
Rostropovitsj kwam op 27 maart 1927 ter wereld in Bakoe, in de toenmalige Sovjetrepubliek Azerbeidzjan. Zijn moeder was pianiste, zijn vader en opa waren cellisten. Als baby werd hij eens slapend in de cellokist van zijn vader op een foto vastgelegd. Hij begon op 4-jarige leeftijd met pianospelen, drie jaar later kreeg hij zijn eerste cellolessen, waarna hij enige tijd later werd toegelaten tot het conservatorium in Moskou. “Toen ik begon met cello spelen, werd ik verliefd op het instrument omdat het op een stem leek, mijn stem”, zei hij in Strad.
Toen hij 15 was, speelde hij voor het eerst voor publiek. Negen jaar later verwierf hij bekendheid in het Westen, toen hij namens de Sovjet-Unie optrad op een muziekfestival in het Italiaanse Florence. De recensent van het Amerikaanse tijdschrift Life schreef destijds dat de 24-jarige Rostropovitsj ‘eersteklas’ muziek ten gehore had gebracht. “Zijn toon is groots, zuiver en accuraat. Zijn muzikale stijl hartstochtelijk en intens.”
Rostropovitsj wordt zondag begraven. De uitvaartdienst wordt gehouden in de Christus-Verlosserkerk in Moskou en hij wordt ter aarde besteld op de begraafplaats Novodevitsji, waar ook Sjostakovitsj en Prokofiev liggen.
[Novum]
