De Duitse radiowereld staat zondag (30 april) stil bij een mijlpaal in de geschiedenis van radio in Duitsland. Dan is het namelijk precies twintig jaar geleden dat een commerciële radiozender in Duitsland de beschikking kreeg over een etherfrequentie. Sindsdien is het aantal commerciële radiostations in Duitse ether flink gegroeid en zijn overal wel één of meerdere commerciële radiostations te ontvangen.
Liberalisering radiomarkt
Terwijl commerciële radio in Nederland pas begin jaren ’90 legaal werd, waren onze oosterburen al wat jaartjes eerder. In 1984 startte in Ludwigshafen, in de Duitse deelstaat Rijnland-Palts, een pilot met commerciële radio via de kabel. Met deze stap kwam de liberalisering van de Duitse radiomarkt, onder leiding van Helmut Kohl, op gang. Nog geen twee jaar later werd er nog een belangrijke stap gezet voor de liberalisering van de radiomarkt: Radio 4 in Ludwigshafen kreeg de beschikking over een etherfrequentie. Op 30 april 1986 om klokslag 18.30 uur ging het station dan ook van start via de frequentie 103.6 FM.
Radio 4
Wie denkt dat Radio 4 al gelijk klonk zoals de huidige commerciële stations of de commerciële stations die toen al actief waren in de Verenigde Staten, heeft het goed mis. Termen als ‘ochtendradio’, ‘format’ en ‘doorluisterbaarheid’, waren nog nauwelijks bekend in Duitsland. Daar komt ook nog eens bij dat de zendtijd van Radio 4 gevuld werd door vier zendgemachtigden: RPR, PRO, Radio 85 en de Linksrheinische Rundfunk (LR).
Iedere ‘omroep’ had daarbij zijn eigen zenduren. Zo was RPR vooral ‘s nachts, ’s ochtends en ’s avonds te horen, terwijl de andere drie partijen de middag opvulden. Daar kwam ook nog eens bij dat RPR en PRO een commercieel georiënteerd programma aanboden, bracht de LR een louter alternatief programma. Ook had iedere ‘omroep’ zijn eigen vormgeving. Eigenlijk was het programma van Radio 4 te vergelijken met dat van Hilversum 3 in Nederland. Ook hier brachten de verschillende omroepen elk hun eigen format en identiteit.
Radio Schleswig-Holstein
Meer in de buurt van de huidige commerciële radio kwam Radio Schleswig-Holstein, kortweg RSH. Dit station ging op 1 juli 1986 van start. Doordat deze zender de zendtijd niet hoefde te delen met andere omroepen, kon het een meer samenhangend programma aanbieden dan Radio 4. Daarnaast kreeg RSH de beschikking over meerdere etherfrequenties. Dit in tegenstelling tot Radio 4, dat het in eerste instantie moest doen met één frequentie. RSH werd dan ook het allereerste commerciële radiostation in Duitsland dat in een gehele deelstaat, in dit geval Sleeswijk-Holstein, te horen was op FM.
Daarnaast introduceerde RSH iets nieuws in Duitsland. In de strijd om eerder te zijn met informatie dan de publieke stations en om luisteraars bij de publieke stations weg te halen, bracht RSH jet nieuws vijf minuten voor het hele uur in plaats van op het hele uur. Terwijl de publieke omroep NDR de luisteraars op het hele uur ‘irriteerde’ met lange nieuwsbulletins, speelde bij RSH de muziek alweer.
Deze tactiek werd vooral in de jaren ’90, toen de formatering van de radiostations op gang kwam, door vele commerciële stations in Duitsland gevolgd, maar ook vandaag de dag brengen een aantal commerciële stations in Duitsland, waaronder FFH in Hessen en 104.6 RTL in Berlijn, het nieuws nog altijd enkele minuten voor het hele uur. In Nederland heeft Sky Radio recent nog getest met deze tactiek, maar inmiddels is het station hier alweer vanaf gestapt.
Nederlandse know-how
Ondanks dat Nederland nog geen eigen commerciële radio kende, maar slechts commerciële radio vanuit het Buitenland, deden de oosterburen wel veelvuldig een beroep op de ‘Nederlandse know-how’. Eén van de mannen waar veelvuldig een beroep op werd gedaan door de Duisters was Radio Mi Amigo deejay Ad Roland. Roland adviseerde in der loop van tijd een groot aantal commerciële radiostations in Duitsland, waaronder RSH, FFH, Antenne MV, en introduceerde als het ware de ’formatering’ in de Duitse radiowereld. Niet alleen adviseerde Roland de stations over de te voeren strategie, hij verzorgde zelfs complete playlists voor de verschillende stations, waardoor een bloeiend bedrijf ontstond en nog steeds actief is in verschillende landen.
Vormgeving
Niet alleen op het gebied van advisering, maar ook op het gebied van vormgeving ‘winkelden’ de Duisters graag in Nederland. Jinglebedrijf Topformat leverde in de loop van jaren dan ook flink wat pakketjes af in Duitsland.
In eerste instantie leverde Topformat jinglepakketten aan de stations die uit de Verenigde Staten vandaan kwamen, maar langzamerhand ontstond erbij de stations meer vraag naar een meer ‘europees geluid’ van de vormgeving. Iemand die destijds op deze behoefte insprong was Ferry Maat. Hij leverde in de jaren ’90 dan ook een groot aantal pakketten aan stations als Antenne (Nedersaksen), Hitradio FFH en RPR 1. Doordat de jingles van Maat gekenmerkt werden door een specifieke klankkleur, kreeg deze al snel het predikaat ‘Eurosound’.
Pionier nog altijd in de lucht
Nu, twintig jaar later, zendt de ‘pionier’ op het gebied van commerciële etherradio nog steeds uit. Niet meer onder de naam Radio 4, maar als RPR 1. Zowel Radio 85 als de Linksrheinische Rundfunk staakten na enkele jaren hun uitzendingen, waarna RPR en PRO overbleven. Deze besloten vervolgens te fuseren tot Radio RPR.
Ondertussen was het netwerk van Radio 4 al uitgebreid met meerdere frequenties in Rijnland-Palts en in 1991 kreeg Radio RPR de beschikking over een tweede FM-net in de deelstaat. Hierop werd het schlagerprogramma RPR 2 gestart, terwijl het originele Radio RPR werd omgebouwd tot de hitzender RPR 1. In augustus 2003 werd echter de stekker uit de schlagerzender RPR 2 getrokken, waarna de jongerenzender Big FM de frequenties overnam. Omdat RPR 1 inmiddels een begrip was geworden in het zendgebied, werd deze naam gehandhaafd, ondanks dat er geen tweede RPR station meer was.
Ook RSH in Sleeswijk-Holstein zendt nog steeds uit. Sinds enige tijd is het zelfs marktleider in de deelstaat en laat het met een marktaandeel van ruim 30% de concurrentie achter zich. [RS/Radio.NL]
