Dit jaar wordt voor de dertiende keer de RVU Radioprijs toegekend, de aanmoedigingsprijs voor studenten aan de radio-opleidingen in Nederland en Vlaanderen. Volgens Vincent van Merwijk, die samen met Jaap Vermeer de kanshebbers voor de prijs selecteerde, worden de inzendingen steeds beter van kwaliteit. Maar wat is eigenlijk een goed radioprogramma?
‘Dat is hetzelfde als vragen wat een goed boek is’, kaatst Van Merwijk de bal terug. ‘Dat weet niemand. Het hangt er ook vanaf wat voor boek het is. En dat is met radioprogramma´s net zo. Voor mij is het belangrijkste criterium: word ik geboeid door wat ik hoor, maakt het me nieuwsgierig, wil ik doorluisteren? Ik moet een reden hebben om te blijven luisteren. In het verleden viel ik bij sommige inzendingen wel eens in slaap. Tegenwoordig is dat niet meer zo. De kwaliteit is verbeterd, al kan het natuurlijk altijd beter.’
Ontwikkeling
Vincent van Merwijk begon in 1977 als radiomaker bij de schoolradio van de KRO, en stapte later naar de RVU over. Hij maakte onder meer documentaires over de dood van zijn vader door een bacteriologische besmetting, over onderwerpen uit de geschiedenis van Suriname en over Europa en de grenzen van de vrijheid, een serie waarvoor hij in 1996 de Zilveren Reissmicrofoon kreeg. Hij signaleert een duidelijke ontwikkeling in het vak. ‘De Nederlandse radiodocumentaire is groot geworden door het uitdiepen van maatschappelijke thema´s, met een open en confronterende manier van vragen stellen. Daarna is er een periode gekomen waarin de maker meer centraal stond, meer kunstzinnige programma´s die nog wel eens voorbijgingen aan de luisteraars. Daar wordt nu weer van teruggekomen, je ziet nu meer journalistieke documentaires.
Inzendingen
De inzendingen voor dit jaar zijn heel gevarieerd, van een programma over de taal van koeien en varkens, tot de beleving van je eigen lijf, de Tweede Wereldoorlog in Meppel en de zaak Dutroux. Daar ben ik blij mee. Je hoort ook veel experimenten. Dat is prima, jonge mensen moeten ook experimenteren. Maar als dat over het hoofd van de luisteraar heengaat, als computertrucjes tot doel worden verheven is het niet goed. Die inzendingen hebben we afgewezen. Radio moet geen moeilijk bereikbaar eilandenrijk zijn, maar toegankelijk voor een groot publiek. Het is een massamedium.’
Nieuwsgierig
‘Mensen willen vooral geamuseerd worden, willen geen gezeik aan hun kop. ‘Het gaat er dus om het verhaal zo te vertellen dat ze blijven luisteren. Je moet de informatie overbrengen met speelsheid, de onderwijzer met een goed verhaal vergeet je nooit’, weet Van Merwijk die zelf de Pedagogische Academie heeft gedaan. Af en toe gebaren makend of bedachtzaam met het envelopje van zijn theezakje in zijn handen heen en weer rollend weidt hij verder uit. ‘Het gaat om verhaaltechniek. Een goed of slecht onderwerp bestaat niet. Het zit ‘m in de manier waarop je het aanpakt. Je kunt een prachtig onderwerp verprutsen door een clichématige aanpak, en je kunt ogenschijnlijk vanzelfsprekende dingen vanuit een verrassende invalshoek belichten.
Luisteraars
Je moet de nieuwsgierigheid van de luisteraar prikkelen. Die prikkel moet niet alleen maar de persoonlijke interesse van de maker zijn, maar een breed publiek aanspreken. Anders krijg je een soort klein auditief museum. Designstoeltjes die beroerd zitten, dat is ongemak, dat kan niet de bedoeling zijn. Het is de kunst van de maker om ervoor te zorgen dat de luisteraar anders naar zijn omgeving gaat kijken. Dat is een belangrijke taak voor de Publieke Omroep, niet alleen het signaleren van bijvoorbeeld nieuws, maar het in een kader zetten, de juiste invalshoek kiezen om het te belichten.’
Vorm
Daarbij moet voor Van Merwijk de vorm de inhoud ondersteunen. ‘De vorm is een middel om de inhoud over te brengen. De technische kant van de zaak is niet zo belangrijk. Opnames zijn tegenwoordig kwalitatief al gauw goed. Toch herinner ik me het best een oude ZI-documentaire waarin een fragment zat van een politieverhoor dat was opgenomen op een dictafoon. Slechte geluidskwaliteit, maar dat deed er niet toe. Techniek valt pas op als de maker weinig te vertellen heeft. Toch is het niet onbelangrijk. Het mooist is het als je als luisteraar de plek waar het programma over gaat of de hoofdpersoon voor je ziet. Dat is de kracht van radio, de ultieme verbeelding creëren. Je moet alles inzetten om dat te bereiken, en al het andere, alles dat dat in de weg zit, weren.’
RVU en Radio N-H
De dertien genomineerde programma´s zijn tot en met 27 augustus te horen bij de RVU op 747AM van 16.00 tot 17.00. Radio Noord-Holland zendt ze ook uit, en na uitzending zijn ze te beluisteren via internet, rvu.nl/radioprijs. Ook kunnen de luisteraars via internet een stem uitbrengen voor de Publieksprijs.De winnaars worden bekendgemaakt op 1 september om 16.00 in een rechtstreekse uitzending op 747AM. [Spreekbuis/Radio.NL]
