In een open brief aan Zalm (Financiën) en Brinkhorst (Economische Zaken) protesteren de kabelaars, het Satellietplatform, internetproviders Wanadoo, Versatel en Tiscali alsmede zenderoperator Broadcast Partners tegen de intentieovereenkomst die KPN met de Staat heeft gesloten om Nozema Services over te kunnen nemen. De ondertekenaars van de open brief stellen dat een overname van Nozema door KPN slecht is voor de concurrentie en daarmee slecht is voor de BV Nederland. Ook telecomproviders Orange, T-Mobile en Vodafone hebben aan de bel getrokken.
De bedrijven reageren daarmee op de berichten dat KPN een intentieverklaring heeft getekend met de Staat om Nozema Services over te nemen. Nozema Services is het dienstenbedrijf dat ontstond na de splitsing van Nozema in Novec (mastenbeheerder) en Nozema Services (commerciële dienstverlener). De overname hing al een tijdje in de lucht. Volgens de opstellers van de brief waren er ruim tien kandidaten voor Nozema Services.
“KPN is nog altijd dominant op het vaste telefoonnetwerk, dat ook voor RTV-distributie bruikbaar is”, aldus de brief. “Met de koop van Nozema zou zij ook nog de ether verwerven, inclusief de daarvoor benodigde essentiële infrastructuur en kansrijke digitale technieken zoals DRM en DVB-H, die niet alleen op de omroep-, maar ook op de telecommarkt een belangrijke rol zullen spelen”.
KPN heeft op de markt voor vaste telefonie een marktaandeel van ruim 90 procent (abonnementen). Alhoewel er de laatste tijd enige concurrentie ontstaan, is KPN verreweg dominantste partij. Qua mobiele telefonie is KPN, mede door de recentelijk door de NMA goedgekeurde overname van Telfort, met ruim 50 procent van de markt verreweg de grootste. Op de breedbandmarkt doet KPN ook goede zaken; het bedrijf is dominant op het gebied van ADSL. Een meerderheid van de klanten met breedband neemt ADSL af. In grote delen van het land is KPN monopolist op het gebied van ADSL en in sommige delen zelfs monopolist op de breedbandmarkt. Hiermee zit het bedrijf in een uitzondelijk sterke uitgangspositie voor Triple of zelfs Quadruple Play diensten. Hierbij worden vaste telefonie, Internet en mediadiensten in één pakket aangeboden. Bij Quadruple Play komt hier ook mobiele telefonie nog bij.
Daarnaast krijgt KPN met de overname van Nozema een controlerend belang in Digitenne en daarmee de beschikking over een aantal etherfrequenties die vanaf 31 december 2007 vrij kunnen worden gebruikt. Tot die datum heeft Digitenne de verplichting tenminste 80 procent van haar capaciteit in te zetten voor radio en TV. KPN is momenteel al aan het experimenteren met verschillende datadiensten en experimenteert ook met DVB-H. DVB-H is een soort opvolger van DVB-T en is speciaal ontwikkeld om diensten te kunnen leveren aan bijvoorbeeld mobiele telefoons. Daarnaast is DVB-H geschikt voor het leveren van datadiensten. KPN is dankzij de overname van Nozema de enige marktpartij met toegang tot de DVB-T/-H infrastructuur.
De ondertekenaars wijzen er ook op dat de overname haaks staat op eerdere toezeggingen van onder andere minister Brinkhorst van Economische Zaken. De beleidsregels rondom Digitenne gaven in eerste instantie aan dat geen enkel bedrijf een belang van meer dan 30 procent in Digitenne mocht verwerven. Toen KPN ondanks dat toch toestemming kreeg om haar belang uit te breiden naar 40 procent, zegde Brinkhorst toe dat een groter belang niet zou worden toegestaan. Met de overname van Nozema verdubbeld KPN echter haar belang naar 80 procent. Hiermee komt het bedrijf in een positie dat ze straks vier infrastructuren in handen heeft waar Tv-signalen over kunnen worden uitgezonden: ADSL2+ (IP-TV via het telefoonnetwerk), DVB-T/-H (digitenne), UMTS (twee licenties, zowel de KPN-licentie als de Telfort-licentie) en eventueel WiMax, de opvolger van WiFi met een hogere capaciteit en een groter bereik per zendmast.
De oorzaak van het doorzetten van de verkoop aan KPN lijkt te liggen in een conflict dat recentelijk is ontstaan tussen het ministerie van Financiën enerzijds en Economische Zaken anderzijds. De Staat heeft een meerderheidsbelang in Nozema Services, dat op haar beurt weer 40 procent van de aandelen in Digitenne in handen heeft. Het zwaar verlieslijdende Digitenne (19,9 miljoen euro in het afgelopen boekjaar, ongeveer 3 miljoen meer dan een jaar eerder) heeft de afgelopen jaren dringend meerdere financiële injecties nodig gehad.
Aangezien de andere aandeelhouders, NOB (Staatsbedrijf) en Cahanoves Beheer (samenwerkingsverband commerciële omroepen) hadden aangegeven geen cent meer in Digitenne te willen steken, waren Nozema en later ook KPN als enigen in beeld om geld in het bedrijf te steken. Economische Zaken heeft Nozema herhaaldelijk toestemming gegeven om te investeren in Digitenne. Het ministerie deed dit omdat men in Digitenne een goede concurrent voor de kabelmaatschappijen zag. Financiën was echter fel tegen deze financiële injecties, omdat het uitgelegd zou kunnen worden als staatssteun én omdat Financiën niet overtuigd was van de potentie van Digitenne. Financiën verwees onder andere naar rapporten, waaronder één van EZ zelf, waarin werd gesteld dat Digitenne de komende jaren niet rendabel zal worden.
Het Satellietplatform, een samenwerkingsverband van onder andere satellietoperator Astra, Canal Digitaal Satelliet, Philips en tientallen dealers, zet ook grote vraagtekens bij de levensvatbaarheid van Digitenne. In een opiniërend artikel op de site stelt de stichting dat het business model dat Digitenne momenteel hanteert in onder andere Engeland en Finland is geflopt. In Engeland werkt digitale televisie via de ether overigens pas een succes nadat de BBC de frequenties overnam en het product omdoopte in het gratis Freeview. Freeview wordt inmiddels van harte gesteund door de commerciële omroepen in de UK. De grote omroepen, zoals ITV, Channel Four, de BBC en Five zien namelijk dat hun marktaandelen via Freeview aanmerkelijk hoger liggen dan bij andere infrastructuren, zoals de digitale kabel en Sky Digital. Een niet bij naam genoemde directeur vertelde het Britse tijdschrift The Economist recentelijk dat de handschoenen uit zijn getrokken. Er wordt dan ook een bikkelharde strijd verwacht.
De oplossing in het conflict tussen Financiën en EZ werd uiteindelijk gevonden in KPN, dat zich bereid verklaarde miljoenen in Digitenne te pompen middels leningen. Deze leningen hebben bepaalde voorwaarden, waarvan het twijfelachtig is of die gehaald kunnen worden. De belangrijkste voorwaarde is dat Digitenne per 31 december 2007 winstgevend moet zijn op haar retail activiteiten. Indien dit niet het geval is, heeft KPN de mogelijkheid om de lening terug te trekken, waarmee Digitenne hoogstwaarschijnlijk failliet zal gaan.
Overigens valt de datum in deze voorwaarde gelijk met het aflopen van de restricties op de zendvergunning van Digitenne. Vanaf 1 januari 2008 mogen de frequenties van Digitenne dus voor alle doeleinden worden ingezet. Indien Nozema wordt overgenomen door KPN, is het overigens de verwachting van meerdere marktpartijen dat KPN de frequenties zal gaan inzetten voor datacasting en deels als uitbreiding op haar mobiele netwerk. Voor populaire diensten zou bijvoorbeeld DVB-H een geschiktere techniek zijn dan UMTS. Een aantal mobiele telefoons zijn inmiddels al uitgerust met de DVB-H techniek.
Ook de telecomproviders T-Mobile, Orange en Vodafone hebben aan de bel getrokken. Een woordvoerder van Orange bevestigd dat de operators gezamenlijk een aantal Tweede Kamer leden hebben gewezen op de gevolgen van de overname voor mobiele telefonie operators. Kevin Zuidhof van Orange stelt dat het de bedrijven voornamelijk gaat om de toekomst. De operators zijn bang dat KPN een concurrentievoordeel kan behalen met de DVB-H frequenties die het bedrijf door de overname in handen krijgen. Met name op het gebied van bijvoorbeeld televisie en datadiensten kan KPN DVB-H gebruiken als aanvulling op haar UMTS netwerk. KPN is straks de enige die dat kan, waardoor de overige operators tegen een concurrentienadeel aankijken waar ze niet met gelijke middelen tegenin kunnen gaan. KPN heeft daarnaast, met de overname van Telfort, inmiddels twee GSM- en twee UMTS licenties in handen, waardoor ze veel meer capaciteit in kunnen zetten dan de drie concurrenten. Het gaat hier in totaal om ongeveer 50 procent van het beschikbare frequentiespectrum.
De opstellers van de brief denken daarnaast dat KPN de DVB-T/-H frequenties straks gratis kan gebruiken. Momenteel hoeven er geen licentiekosten te worden betaald aan de Staat voor het gebruik van de frequenties. Over enige tijd zal dat veranderen en moet de licentiehouder 15 procent van de winst afdragen aan de Staat. Met enig creatief boekhouden zou KPN hier onder uit kunnen komen en de frequenties dus gratis kunnen gebruiken.
Internetprovider Tiscali stelt in een toelichting dat de dominante positie die KPN zou verkrijgen op de Digitenne infrastructuur niet goed is voor de onderlinge concurrentie. De Internetprovider hamert op het belang van onderlinge concurrentie, zowel op als tussen verschillende infrastructuren. Tiscali heeft de brief mede ondertekent met het oog op IP-TV. Zowel Wanadoo als Tiscali hebben plannen om, net zoals Versatel en KPN zelf, televisiesignalen via Internet naar klanten te versturen. Hiermee gaan ze de concurrentie aan met de kabelmaatschappijen, Canal Digitaal Satelliet en elkaar.
Het belang dat KPN in Digitenne neemt kan gevolgen hebben voor deze concurrentieslag. Zo zit KPN straks in de positie dat het de bestaande Digitenne klanten relatief eenvoudig kan overzetten naar haar eigen IP-TV product, waarmee ze een voorsprong verwerven op de concurrentie. Daarnaast is KPN straks de enige met een belang in vier verschillende infrastructuren, een voor concurrenten onbereikbare positie. Hiermee verkrijgt KPN, volgens Tiscali, mogelijkheden die andere aanbieders niet hebben. Het concurrentievoordeel kan worden geëxploiteerd in de multimediale strategie die KPN voorstaat.
KPN Telecom is eigenaar van de onderbouw van nagenoeg alle grote zendmasten in Nederland. Met name voor Broadcast Partners en Antenne 3 (een bedrijf waarvan de NMA het bestaan nog niet heeft ontdekt) kan dit grote consequenties hebben, aangezien KPN door de overname van Nozema een direct belang krijgt bij het weren van haar concurrenten uit de onderbouw van de zendmasten. De NMa zag in deze situatie dan ook grote bezwaren en adviseerde bij een eerdere procedure rondom de verkoop van Nozema Services om het bedrijf niet aan KPN te verkopen, tenzij er een oplossing zou worden gevonden voor deze situatie. De mededingingswaakhond constateerde verder overigens geen onoverkomelijke bezwaren tegen de overname, maar stelde nadrukkelijk niet naar andere mogelijke issues te hebben gekeken. De toezichthouder is dan ook niet ingegaan op mogelijke problemen rondom de dominante marktpositie van KPN in andere markten.
KPN wil het zendmastprobleem ondervangen door het beheer van de masten aan een derde uit te bestenden. Het bedrijf wil overigens wel eigenaar blijven van de masten, waarmee het probleem waar BP en Antenne 3 tegenaan lopen op de langere termijn blijft bestaan. Daarmee ontstaat het risico dat er oneerlijke concurrentie ontstaat of de concurrenten openlijk worden tegengewerkt. Het is nog niet bekend wie dat moet gaan worden. Volgens KPN-woordvoerder Bram Oudshoorn moet dit nog nader worden uitgewerkt. Hoe lang KPN deze situatie in stand wil houden is onduidelijk. De vraag waarom KPN, om alle schijn van mogelijke concurrentievervalsing te voorkomen, haar zendmasten niet aan Novec verkoopt (de onafhankelijke beheerder van Nozema’s vroegere zendmasten) wordt beantwoord met de vraag waarom KPN dat zou doen.
KPN opent in een reactie op de brief frontaal de aanval op de Vecai. Volgens woordvoerder Bram Oudshoorn (‘wat stelt u een wantrouwende vragen!’) wil KPN gewoon op een open, eerlijke en transparantie manier de concurrentie aangaan met de kabelmaatschappijen, die nagenoeg monopolist zijn op het gebied van televisiedistributie. “Die twee procent marktaandeel van ons stelt dan ook niets voor”, aldus Oudshoorn. De dominante positie die KPN heeft op de andere markten heeft er volgens Oudshoorn “geen bal mee te maken”. Overigens biedt KPN klanten van haar ADSL- en telefoniediensten korting op KPN-branded Digitenne diensten, waarmee het bedrijf al anticipeert op Triple of Quadruple Play diensten. KPN ontkent echter dat een overname van Nozema Services het bedrijf een sterkere positie zou geven in de mogelijke toekomstige concurrentieslag tussen Internetproviders, telecomaanbieders en kabelmaatschappijen. Oudshoorn gaat verder niet in op Triple of Quadruple Play en kapte alle vragen over dat onderwerp af.
KPN onderstreept het belang van vrije, open en eerlijke concurrentie op een gelijk speelveld. Volgens Oudshoorn werkt KPN dan ook volledig mee en werkt het samen met haar concurrenten als het om KPN’s netwerk voor vaste telefonie gaat. KPN is in het verleden herhaaldelijk op de vingers getikt door de Opta omdat het bedrijf volgens de toezichthouder niet (volledig) mee zou werken aan de concurrentie op haar netwerk. Veel van de samenwerking tussen KPN en haar concurrenten is volgens concurrenten afgedwongen door procedures bij de Opta.
Vanmiddag debatteert de Tweede Kamer in een spoeddebat over deze zaak. Onder andere het VVD en de PVDA lijken grote bedenkingen te hebben bij de overname van Nozema Services door KPN. Het debat is live via Internet te volgen.
De VCR (commerciële radiostations) was niet bereikbaar voor commentaar. [Radiowereld.NL]
