De acht publieke omroepen voor de totaal 16 deelstaten die wij de afgelopen maanden één voor éen hebben leren kennen zijn allemaal lid van de ARD (=Arbeitsgemeinschaft der öffentlich-rechtlichen Rundfunkanstalten der Bundesrepublik Deutschland), een samenwerkingsverband van de Duitse publieke omroepen.
Wat overdag niet bestaat, is in de kleine uurtjes wél het geval: drie landelijke stations in heel Duitsland, want ‘s-nachts zit toch bijna niemand naar de radio te luisteren, toch? Dus ‘s-nachts heb je wat je in Nederland of Frankrijk altijd hebt: radiostations voor héél het land. Of zouden we moeten zeggen ‘had’. Want er zijn de laatste jaren heel wat radiostations voor zichzelf begonnen. Laten we één en ander eens op een rijtje zetten.
Uitgangssituatie: In plaats van NDR, SWR, hr of WDR heb je ’s nachts:
• ARD-Popnacht
• ARD-Nachtexpress
• ARD-Nachtkonzert
Zoals de namen laten vermoeden is het eerste aanbod een programma voor de poprock zenders (dwz. alle “3FM’s” van Duitsland). Het tweede aanbod is voor de muziek stations (dwz. de Radio 2’s van Duitsland) en het nachtconcert (aanbod drie) uiteraard voor de publieke klassieke stations.
De opzet was om kosten te besparen in de kleine uurtjes wanneer toch ‘niemand’ luistert. Het principe is simpel: om de beurt moet één publieke omroep wakker blijven en de nachtprogrammering voor heel Duitsland in de resp. categorie verzorgen. De kleine deelstaten minder vaak, en de grote stations wat vaker. Een slim en efficiënt systeem.
Maar toen in de jaren 90 de commerciële zenders kwamen die allemaal 24 uur uitzonden, dacht men dus bij menig publieke omroep dat men zelf ook niet kon achterblijven, en vooral de “3 FM’s” begonnen met hun eigen nachtprogrammering, later ook enkele muziek stations en het systeem verwaterde steeds meer, behalve in de categorie ‘klassiek’. Laten we daarom met deze beginnen:
1.) ARD-Nachtkonzert:
Begon in maart 1982 als aanbod voor de klassieke stations, eerst elke nacht van 00.05 uur tot 02.00 uur, vanaf 1985 verlengd t/m 04.00 uur en later werd ook het laatste gat gesloten, en nu kun je dus tot 6 uur (00.00 t/m 06.00 uur) naar een gezamenlijk programma luisteren.
De volgende klassieke publieke stations nemen het nachtconcert over:
• mdr Figaro
• mdr Klassik
• NDR Kultur(NDR3)
• rbb Kulturradio
• Nordwestradio(RB)
• WDR 3
• SR2 KulturRadio
• SWR2(alleen tot 5.00 uur vroeg)
• hr2
• Bayern 2 Radio (pas vanaf 2.00 uur ‘s-nachts)
• Bayern 4 Klassik
Dus in de nacht landelijk dekkend klassieke muziek, in sommige deelstaten zelfs via twee netten tegelijk.
2.) ARD Nachtexpress:
Het oudste programma voor de nacht van de ARD en ooit het enige aanbod voor de kleine uurtjes in een tijd waar veel publieke stations ‘s-nachts gewoon ‘op zwart’ gingen tot de ochtend.
Dit aanbod voor pop stations bestaat uit schlager, gouwe-ouwe en ’tijdloze’ popmuziek. Het programma is als volgt:
00.05 t/m 4.00 uur: ARD-Nachtexpress
04.00 t/m 06.00 uur: ARD-Radiowecker
In het begin een landelijk programma in alle deelstaten, maar helaas wordt de Nachtexpress niet meer door alle zenders overgenomen (zie inleiding). Vanaf eind jaren 90 begonnen steeds meer muziekzenders ook in de nacht een eigen programmering aan te bieden, en anderen (zonder eigen programmering) namen dan liever weer van een ander station de nachtprogrammering over.
De Nachtexpress hoor je tegenwoordig nog op:
• WDR 4
• SWR4 Baden-Württemberg
• SWR4 Rheinland-Pfalz(tot 5.00 uur vroeg)
• SR 3 Saarlandwelle
• Antenne Brandenburg (rbb)(tot 5.00 uur vroeg)
• hr4
• Bayern 1(tot 5.00 uur vroeg)
Of te wel in Noordrijn-Westfalen, Rijnland-Palts, Baden-Württemberg, Saarland, Brandenburg (incl. Berlijn), Hessen en Beieren. (=8 deelstaten)
Andere omroepen cq. stations hebben de Nachtexpress verlaten…
a. …om een eigen gepresenteerd nachtprogramma te maken:
– SWR1(sinds 1998)
– WDR Eins Live en WDR2
(switchten eerst om naar de Popnacht, hebben nu elk een eigen nachtprogramma)
– NDR Info(sinds 2003)
– NDR1 Nedersaksen, Welle Nord, 90.3 en MV
(hebben nu de eigen gezamenlijke ‘Noordnacht’)
b. …om de ARD popnacht over te nemen in plaats van: de ARD Nachtexpress:
– hr1
– Berlin 88,8 (rbb) (sinds 2005)
c. …om het nachtprogramma van een ander ARD-station over te nemen:
– Radio Bremen1(nam eerst SWR3 over en sinds november 2001 SWR1)
3.) ARD Popnacht:
Het derde en jongste nachtradio van de publieke omroepen begon op 23 december 1985 en heette toen nog ARD-Rocknacht en duurde maar twee uur, dagelijks van 00.05 t/m 2.00 uur.
Later dan (analoog de klassieke editie) verlengt na 6 uur (dat wil zeggen van 00.00 t/m 6.00 u) en tevens hernoemd in ARD-Popnacht.
Een alternatief voor de Nachtexpress en met meer recente pop en rock, maar helaas. In de jaren 90 begonnen steeds meer publieke zenders liever hun eigen nachtprogrammering in te voeren op hun desbetreffende poprock station om hun eigen profiel en identiteit ook nachts aan te kunnen bieden, en om de strijd met de plaatselijke commerciële zenders aan te gaan:
Tegenwoordig hoor je de ARD-Popnacht alleen nog elke nacht op:
• Berlin 88,8 (rbb)
• Bremen 4 (RB)
• hr1
• hr3
• SR1 Europawelle
• Bayern 3(alleen vrijdag t/m zondag en elke tweede dinsdag)
Of te wel: Berlijn, Bremen, Hessen, Saarland en (soms) Beieren.
Wat dus (als we Beieren buiten beschouwing laten…) minder dan 15% van het Duits grondgebied is. Lang is de lijst van de zenders die…
A. …niet meer meedoen en dus liever onafhankelijk een eigen gepresenteerd nachtprogramma produceren:
• SWF3**(sinds 1988)
• NDR 2(sinds 1991)
• WDR1(vandaag Eins Live genaamd)
• Radio B2(sinds 1997)
• SDR 3**(sinds 1998)
• Antenne Brandenburg(sinds 2000)
• Bayern 3(neemt SWR 3 over)
b. …nooit hebben deel genomen aan de popnacht:
• mdr-Jump
• mdr Sputnik
• N-joy (NDR)
• Das Ding (SWR)
• rbb-Fritz
** SWF en SDR zijn gefusioneerd: heet nu SWR
Ook al nemen de twee grote stations WDR en SWR de popnacht niet elke nacht meer over, toch blijven ze helpen bij het maken ervan. Onder de mom van ‘we zijn er toch in de nacht, we doen het wel’ maken SWR en WDR maar liefst 5 dagen per week de popnacht voor de (kleine) stations die zelf geen nachtprogrammering hebben. Op de dagen dat de WDR of SWR aan de beurt zijn, kunnen dus de mensen in die resp. deelstaat ook de ARD-popnacht ontvangen. De NDR en de mdr doen helemaal niet mee.
maandag: WDR 2
dinsdag: WDR 2 of SWR 3
woensdag: WDR 2
donderdag: hr3 (2x per maand) / SR 1 Europawelle of Bremen Vier (1x per maand)
vrijdag: Bayern 3
zaterdag: SWR 3
zondag: SWR 3
Volgende keer: de échte landelijke zenders (publiek en commercieel) in Duitsland. [Bernd Kueck/Radio.NL]
Kijk hier voor de rest van het radiolandschap van Duitsland.
