Een nieuw radiotijdperk breekt aan met een digitaal signaal via de ether.
Alsof radioluisteraars nog niet genoeg keus hebben. Naast radio via de middengolf, de FM, de kabel, internet en Digitenne kan een groot deel van Nederland nog dit jaar gaan genieten van digitale radio via de ether. Nieuwe zenders en leuke extra’s, zoals cd-kwaliteit muziek en surround-sound, moeten de consument tot de aanschaf van nieuwe ontvangers verleiden. In Engeland lukt dat al heel goed.
,,Nederland is het laatste land in West-Europa dat aan digitale radio begint”, zo relativeert Hans Bakhuizen meteen maar het vernieuwende. Bakhuizen is beleidsadviseur Technologie bij de Publieke Omroep. ,,Sinds in juli 1995 in Europa de frequenties voor digital audio broadcast, DAB, werden verdeeld, liggen ze in Nederland op de plank.” De investering in DAB moeten betaald worden uit het omroepbudget en omdat de omroepen niet op een nieuwe kostenpost zaten te wachten, liep Nederland niet voorop. Maar inmiddels is gebleken dat uitzenden via DAB veel goedkoper is dan via de FM en dat helpt bij de besluitvorming.
DAB ontvanger
Of het heel erg is dat Nederland lang heeft moeten wachten, is de vraag. In Engeland kende het systeem een trage start, ongetwijfeld mede omdat de ontvangers nog prijzig waren. De afgelopen tijd zijn de prijzen echter in eenzelfde vrije val geraakt als die van bijvoorbeeld dvd-spelers. De goedkoopste digitale ontvanger ligt nu al voor 99 euro in de winkel. ,,In Engeland is het systeem nu een ware hit”, aldus Bakhuizen. ,,Vorig jaar werden er een half miljoen ontvangers verkocht, en rond kerst overtrof de verkoop ervan voor het eerst die van FM-radio’s.”
Gecombineerde DAB/FM ontvangers
Voorlopig zullen DAB-ontvangers zeker ook nog een FM-radio hebben ingebouwd opdat er een grote keuze is uit het aantal zenders. Bakhuizen ziet in die gecombineerde DAB/FM-radio’s nóg een voordeel: ,,Dan kunnen luisteraars extra goed vergelijken hoeveel mooier DAB klinkt.”
De digitale ontvanger wordt toch vooral een concurrent van die FM-radio. Is FM-kwaliteit al een hele verbetering ten opzichte van die van de middengolf, de digitale uitzendingen maken opnieuw een kwaliteitssprong mogelijk. Bakhuizen: ,,Bij DAB kun je de kwaliteit afstemmen op de behoefte. Je hebt een bepaalde hoeveelheid bits, nullen en enen ter beschikking, die je naar believen kunt toewijzen aan zenders. Een zender waarop veel gesproken wordt, heeft minder bits nodig dan een zender voor klassieke muziek. Zo geven we Radio4 cd-kwaliteit, terwijl de andere zenders quasi cd-kwaliteit krijgen. En hoe dan ook is er bij DAB absoluut geen ruis meer.”
Het blijft waarschijnlijk niet bij cd-kwaliteit, want er zijn al plannen om er ook surround sound aan toe te voegen. Veel Nederlandse huishoudens hebben al audio-installaties die met deze opvolger van stereo overweg kunnen.
Pluspunten
DAB heeft aan die twee pluspunten ongetwijfeld niet genoeg om FM- en kabelluisteraars naar zich toe te trekken. Leuke andere extra’s kunnen twijfelaars mogelijk alsnog overtuigen. Zo kan met de radiosignalen aanvullende informatie worden meegestuurd, net als bij RDS, dat populair is voor autoradio’s. ,,Maar dan veel uitgebreider”, aldus Bakhuizen.
DAB-ontvangers zullen standaard voorzien zijn van een klein scherm waarop bijvoorbeeld uitgebreide verkeersinformatie is te lezen. Een andere aantrekkelijke mogelijkheid is de ontvanger te programmeren op de eigen voorkeur voor nieuwsberichten. De radio selecteert dan bijvoorbeeld al het sportnieuws en toont dat eens per uur op het scherm. Ook kan meer informatie over het programma worden meegestuurd, bijvoorbeeld de lijst van muziek die wordt gespeeld of informatie over artiesten. ,,Voor bewegende beelden, zeg maar tv, is het systeem overigens niet geschikt. Dat vergt veel te veel bits.”
Een logische toepassing in omroepland lijkt ook het versturen van een elektronische programmagids (al een beetje bekend als EPG), waardoor videorecorders automatisch het juiste programma kunnen opnemen, ook als een paar uur van te voren tot een ingelaste uitzending is besloten. Verder kunnen de bits die aan een radiostation zijn toegewezen tijdelijk (bijvoorbeeld ‘snachts) geheel voor het versturen van data worden gebruikt. Dat maakt weer een veelheid aan nieuwe diensten mogelijk.
Frequentie
De frequentie waarop wordt uitgezonden, heeft genoeg bandbreedte voor acht zenders van de publieke omroepen. Naast Radio1,2,3 en 4, radio747 en de Concertzender hoopt Bakhuizen binnenkort nog twee zenders in de lucht te kunnen brengen. ,,De zevende wordt wat ons betreft Colourfull Radio, maar het is nog niet zeker of we daar toestemming voor krijgen.”
DAB-kavel
Volgens Bakhuizen zal het succes van DAB mede afhangen van de vraag of de commerciële stations mee gaan doen. ,,Ik begrijp wel dat die niet staan te trappelen om kosten te maken voor een nieuw systeem nu ze net veel geld hebben betaald voor hun FM-frequenties. Bovendien moet de overheid nog beleid ontwikkelen voor commerciële, regionale en lokale digitale radio. Het ziet ernaar uit dat die wetgeving er eind dit jaar zal zijn. Dan kunnen de commerciëlen inschrijven op een DAB-kavel.” Op den duur zullen de commerciële stations móeten overstappen van FM naar DAB, denkt Bakhuizen. Mede omdat digitale zenders veel minder beslag leggen op de beperkte ruimte in de ether, zal over 15 tot 20 jaar in Europa alles via DAB worden uitgezonden, zo is de verwachting.
Wie vandaag al digitale radio wil luisteren, moet in de buurt van IJsselstein zijn. Daar is sinds vier maanden de eerste DAB-zender in de lucht. Het duurt echter niet lang meer of DAB komt naar de meeste Nederlanders toe. Eind juli komen zenders in Amsterdam, Den Haag, Hilversum en Rotterdam. Een maand later volgen Arnhem, Haarlem, Lelystad en de stad Utrecht. Halverwege november moet zeventig procent van de Nederlanders thuis en in de auto kunnen genieten van digitale radio via de ether.
Kopieergevaar
Digitale radiozenders leveren onder meer gratis muziek van cd-kwaliteit. Mooi voor de luisteraar, maar auteursrechtenorganisaties zien de bui al hangen. Het is een koud kunstje om die muziek op je pc op te nemen en vervolgens zonder kwalit
,,We maken ons daar inderdaad zorgen over”, meldt een zegsman van de vereniging van muziekmaatschappijen NVPI. ,,Er zijn al ontvangers in aantocht waarbij je zelf niet hoeft te luisteren maar die je programmeert om bijvoorbeeld alle nummers van één artiest automatisch op te nemen. Dat zullen ook de omroepen niet willen. Die hebben immers luisteraars nodig die de reclame zinvol maken waarmee de programma’s worden betaald.”
De Amerikaanse auteursrechtenorganisatie RIAA heeft de digitale omroepen in de VS al opgeroepen de uitzendingen zo vorm te gegeven dat alleen een heel programma van begin tot eind kan worden opgenomen, niet een afzonderlijk nummer. Hans Bakhuizen van de Publieke Omroep denkt dat ook dat niet zal helpen. Een jurist denkt na over hoe het dan wél moet. ,,Maar om te beginnen geldt wat voor alle nieuwe media geldt: de industrie moet tolerant zijn om te voorkomen dat een nieuw kasplantje meteen wordt vermoord.” [Trouw/Radio.NL]
