Met de ingebruikname van zenders in Lelystad en Amsterdam kan nu een groot deel van de Randstad digitale radio (DAB) worden beluisterd. Een Nederlands bedrijf wil volgend jaar via DAB ook geavanceerde datadiensten gaan aanbieden.
Algemeen directeur Willem Toerink van db Europe laat het verschil horen: Radio 4 in FM en hetzelfde station zender in DAB. De volumeknop gaat helemaal open. “Hoor, geen ruis”.
Nederland heeft eindelijk digitale radio. Op 19 juli zijn de DAB-zenders in Hilversum, Haarlem, Den Haag en Rotterdam in bedrijf genomen, een dezer dagen werden Lelystad en Amsterdam bij geschakeld. In het najaar moeten zeven van de tien Nederlanders in digitale radio kunnen ontvangen.
DAB is de opvolger van FM-radio. De technologie werd in 1994 als wereldstandaard uit een wetenschappelijk Eureka programma geboren. FM is uitgevonden in de jaren veertig, AM in de jaren twintig. Het is dus voor het eerst in zeventig jaar dat er een nieuwe radiostandaard is.
In tegenstelling tot de FM, waar elke omroep afzonderlijk op haar eigen frequentie te beluisteren is, wordt voor DAB de zogenoemde multiplextechniek toegepast. Daardoor kunnen zeven of meer programma’s van bijna Cd-kwaliteit gelijktijdig via dezelfde frequentie worden uitgezonden. Daardoor kan zuiniger met frequenties worden omgesprongen. Enige nadeel: er is een aparte ontvanger voor nodig. Veel DAB-radio’s kunnen overigens ook gewoon FM ontvangen, maar alleen het digitale signaal kan de bijna cd kwaliteit garanderen, vooropgesteld dat daarvoor de maximale capaciteit wordt gebruikt.
Nederland loopt met de introductie van digitale (ether)radio niet voorop. In Engeland, Duitsland en België kan al langer digitale radio worden ontvangen. Vooral in Engeland loopt het storm. Daar zijn al enkele honderdduizenden ontvangers verkocht. Alleen al in Londen zijn 55 DAB-stations te ontvangen.
In Nederland zal vermoedelijk minder snel gaan. Voorlopig maken alleen de publieke omroepen gebruik van DAB en die geven alleen zenders door die ook via FM of de kabel zijn te ontvangen. Dat zal de vraag naar de toch altijd dure DAB radio’s niet stimuleren. De commerciële, regionale en lokale publieke stations zenden nog niet uit op DAB.
Stichting DAB Nederland, waarin sinds 1995 onder meer Sky Radio, Veronica FM, Radio 10 FM en Arrow Classic Rock zaten, stopte enkele jaren geleden de proefuitzendingen door het uitblijven van een “goed geformuleerd overheidsbeleid” en omdat een aantal van die zenders forse bedragen heeft geboden voor FM frequenties, heeft DAB voorlopig geen hoge prioriteit.
“Jammer,” zegt Riens Meijer van db Europe. De voormalige directeur van internet aanbieder World Access/Planet Internet en oud bestuurder van Endemol spreekt over een vervangingsmarkt van 350 miljoen euro aan radiotoestellen. “Combineer je DAB met datadiensten dan heb je het over een markt van 2 miljard euro per jaar.”
Dat de technologie mogelijkheden biedt voor dataoverdracht is op zich geen nieuws. De Nederlandse overheid heeft jaren geleden al bepaald dat tot 20 procent van de bitstroom van DAB mag bestaan uit data. De toenmalige stichting DAB heeft in het verleden al eens geëxperimenteerd met het versturen van internetpagina’s onder de naam Webanywhere.
Tijdens de IBC Amsterdam, de beurs voor omroeptechnologie die van 10 tot en met 12 september wordt gehouden, zal door de publieke omroep opnieuw een aantal demonstraties worden gegeven van het versturen van webpagina’s via DAB. “Voor de ontvangst daarvan heb je alleen wel een speciale ontvanger nodig,” zegt Hans Bakhuizen, beleidsadviseur Technologie bij de Publieke Omroep. “Van die toestellen zijn er nog niet zo heel veel. De nu gangbare DAB-radio’s ontsluiten deze informatie in elk geval nog niet. Hooguit kun je wat extra informatie op het display van de radio zetten.”
db Europe wil nu via een eigen multiplex zowel radio als data aanbieden. Het bedrijf heeft door een Aziatische partner een Personal Communication Pocket (PCP) laten ontwikkelen, een gecombineerde mobiele telefoon en zakcomputer. Bellen gaat gewoon via het huidige mobiele telefonienetwerk, maar de data-uitwisseling vindt gedeeltelijk via de DAB zenders plaats.
Email zal bijvoorbeeld via GPRS worden verstuurd, maar zitten er grotere bestanden bij, dan verloopt de verzending via DAB. Dat werkt net zoals bij teletekst, waarbij alle gegevens in een keer naar alle toestellen worden verzonden. “Het is niet zo dat iedereen dan de email van een ander kan lezen,” legt Toerink uit. “Elke DAB ontvanger krijgt een IP adres, en door versleuteling te gebruiken, kan alleen dat ene apparaat de gegevens daadwerkelijk ontcijferen.”
De maximum dataoverdracht per multiplex bedraagt zo’n 1,8 megabit per seconde, db Europe wil gebruik gaan maken van twee frequentiebanden. De huidige landelijke DAB uitzendingen vinden plaats in band III die loopt tot 240 MHz. Maar het wordt pas echter interessant door die band te combineren met 117 kavels uit de hogere L-band die voor lokale en regionale programma’s zijn bedoeld. Op die manier kunnen lokale uitzendingen worden gecombineerd met lokale verkeersinformatie. En dank zij het gebruik van kleinere cellen is de veldsterkte overal in Nederland even hoog, wat de mobiele ontvangst verbetert. “Je kunt onze diensten rustig in de TGV (hogesnelheidtrein) gebruiken bij snelheden van 300 kilometer per uur,” zegt Willem Toerink.
Behalve data wil db Europe ook digitale radio aanbieden, met dien verstande dat het bedrijf niet gaan knijpen op de capaciteit. “Dat doen ze in Engeland wel,” aldus Toerink. “Wie bijna cd kwaliteit wil bieden moet minimaal met 192 Kbps uitzenden, wij willen naar tenminste 224 of 256 Kbps in een multiplex met een netto capaciteit van 1800 Kbps.”
db Europe zal overigens niet zelf diensten exploiteren. Partners mogen de multiplex tegen betaling gebruiken. Nederland moet overigens wel als testland gaan fungeren voordat db Europe de Europese markt op gaat. Om diensten en nieuwe technieken te ontwikkelen zal volgens Riens Meijer een innovatiefonds met een omzet van 30 miljoen euro per jaar worden opgericht, waarvan starters en bestaande organisaties met creatieve ideeën gebruik kunnen maken.
db Europe is voor zijn plannen wel afhankelijk van een licentie op de 117 kavels in de L-Band en twee Allotments (11C en 6B) in Band III die volgend jaar april door de Nederlandse overheid wordt verleend. De uitgifte van die licentie is al meer dan 7 maal uitgesteld. [NRC Handelsblad/Digitaleradio/Radio.NL]
