Doe-het-zelf-handboeken bestaan er bij de vleet. Maar over hoe je radiodocumentaires maakt, is weinig geschreven. De Nederlandse omroepen RVU en VPRO, de VRT en de Hogeschool voor Journalistiek van Tilburg sloegen daarom de handen in elkaar en schreven een boek over de weetjes en wetten van het vak.
De Radiodocumentaire is een bewerkte vertaling van het Duitse boek Das Radio-Feature: ein Werkstattbuch . ,,Maar dat Duitse boek was veel te saai”, zegt eindredacteur Vincent Van Merwijk, die ook programmaleider Radio bij de RVU is en documentairemaker. ,,In dat boek ging het vooral van: doe dit niet en dat wel, zeg niet zus maar wel zo. Wij wilden gewoon een handig boek met tips en weetjes.”
Van Merwijk meent dat het boek ,,erg nodig” was. ,,In de scholen die een radio-opleiding aanbieden, is er zelfs geen handboek voorhanden. De studenten moeten het stellen met een paar stencils en handgeschreven notities.” De redactie van het boek wilde dan ook niet zomaar een handleiding bij het maken van een documentaire voor radio, maar ook en vooral een werkstuk dat docenten kunnen inpassen in hun lessen.
Pat Donnez, documentaire-maker voor de VRT-radio, sluit zich bij Van Merwijk aan. ,,Er bestaan inderdaad veel boeken over hoe je krantenartikels moet schrijven, hoe je moet filmen en ga zo maar door. Maar wat betreft de radio was er een grote lacune, daarom is dit boek een goed idee.”
De scholen moeten volgens Van Merwijk de radio-opleidingen ernstiger nemen. ,,De studenten mogen altijd maar een stukje maken van maximaal anderhalve minuut. Op die manier worden ze enkel klaargestoomd voor een een baan bij een regionale omroep.”
Aan motivatie bij jonge mensen ligt het alvast niet. ,,Elk jaar zien we meer en meer jongeren die echte radiobeesten zijn”, zegt Donnez. ,,Ik sta elke keer weer versteld van de verbetenheid van die jonge honden om goede radio te maken. De magie van het medium is er nog steeds en spreekt nog altijd mensen aan.”
Volgens Van Merwijk lijdt de radiodocumentaire in Nederland aan een ernstige vorm van verschraling. ,,De akoestische reportage klinkt niet akoestisch genoeg, en de journalistieke niet journalistiek genoeg”, verklaart hij. Van Merwijk ziet twee middelen om die verschraling tegen te gaan: de documentaires korter en kernachtiger maken, en meer financiële inspanningen doen.
Donnez klinkt een stuk optimistischer, althans wat de radiodocumentaires in Vlaanderen betreft. Hij heeft met de mensen van Piazza, dé frequentie voor radiodocumentaires op de VRT, zitten brainstormen, en daar zijn enkele goede ideeën uit gekomen. ,,Wij vonden dat er meer nood was aan wat opwinding, en minder aan okselwarmte. Onze documentaires gingen te veel over mensen die in de knoop lagen met hun emoties. Wij zijn nu een nieuwe weg ingeslagen, en ik heb er een goed oog in.” Donnez en zijn ploeg hebben de documentaires bijvoorbeeld ingekort. Ze zijn ook op het idee gekomen om technieken die normaal voor de radiodocumentaire gehanteerd worden, in andere genres te gebruiken. ,,Kijk maar naar programma’s als Het Eeuwfeest en Bwana Kitoko .”
Volgens Donnez hebben de radiodocumentaires in Nederland de fout gemaakt zich te laten ,,deporteren” naar nichezender Radio 5. De documentaires worden elke werkdag uitgezonden tussen 13 en 14 uur, en bereiken ongeveer 13.000 luisteraars. ,,Gekkenwerk”, zegt Donnez. ,,Dat is niet vol te houden. Radio 5 is een doelgroepenzender waar niemand naar luistert. Piazza bereikt ’s zaterdags op hetzelfde uur 150.000 luisteraars.”
De Radiodocumentaire beschrijft het ontstaansproces en de productie van een radiodocumentaire in 320 pagina’s. Daarnaast schetst het boek de geschiedenis van de radiodocumentaire en verklapt het hoe de radiomaker aan zijn materiaal komt. Het boek is niet alleen bedoeld voor documentairemakers, maar voor al wie in de weer is met radioteksten en eigelijk voor elke radioliefhebber. Het werd samengesteld door een Nederlands-Vlaamse redactieraad. Voor de Vlaamse inbreng zorgde Edwin Brys, hoofd Opleiding en Vorming Radio bij de VRT.
Bij het boek hoort een cd met radiovoorbeelden uit binnen- en buitenland. Daarnaast hebben de auteurs ook gewerkt aan een website. Op www.radiodocumentaire.nl krijgt de bezoeker aanvullende informatie met adressen en links naar andere relevante sites en geluidsfragmenten. Via de site is er contact mogelijk met forumgroepen. Ook informatie over inhoud en uitzendtijden van radiodocumentaires in Nederland en Vlaanderen zijn hier te vinden. (Standaard)
De Radiodocumentaire, een uitgave van RVU educatieve omroep, 320 blz., 1.280 frank. Nog niet te koop in de Vlaamse boekhandel, wel in de VRT-boetiek en bij de RVU door overschrijving van 31,75 euro op Postbankrek. 66888 t.n.v. RVU in Hilversum.
