De Amerikaanse schrijver Kurt Vonnegut is woensdag op 84-jarige leeftijd overleden. Zijn bekendste boek is ‘Slaughterhouse-Five’.
(Novum/AP) – De Amerikaanse schrijver Kurt Vonnegut is woensdag op 84-jarige leeftijd overleden. Vonnegut schreef bijna twintig romans, die in veel gevallen bestsellers werden, plus tientallen korte verhalen, essays en toneelstukken. Zijn bekendste boek is ‘Slaughterhouse-Five’, over het bombardement op Dresden, dat hij als krijgsgevangene zelf meemaakte.
Vonnegut was een satiricus die er uitstekend in slaagde de absurditeit van oorlog in woorden te vangen en vraagtekens plaatste bij de zegeningen van de wetenschap. Donkere humor kenmerkte zijn boeken, zoals behalve ‘Slaughterhouse-Five’ uit 1969, ‘Cat’s cradle’ (’63), ‘God bless you, mr. Rosewater’ (’65) en ‘Breakfast of champions’ (’73). Zijn laatste boek, de essaybundel ‘A man without a country’, verscheen eerverleden jaar. De Nederlandse schrijfster Renate Dorrestein noemde Vonnegut haar ‘afgod en idool’.
“Ik zeg alles om grappig te zijn, vaak in de vreselijkste situaties”, zei hij ooit in een lezing voor een verzameling psychiaters. Vonnegut beschouwde zichzelf als een vrijdenkende humanist. Hij luisterde zijn boeken op met satirische terzijdes en zelfs tekeningen die vaak slechts zijdelings met het verhaal te maken hadden. In ‘Slaughterhouse-Five’ staat een tekening van een grafsteen met het opschrift: alles was prachtig en niets deed pijn. In werkelijkheid wist Vonnegut heel goed wat lijden was. Hij vocht een groot deel van zijn leven tegen depressies en in 1984 deed hij een zelfmoordpoging. Later maakte hij er dan weer grappen over hoe klunzig hij het had aangepakt.
De moeder van Vonnegut maakte kort voor hij in de Tweede Wereldoorlog als soldaat naar Duitsland werd gestuurd een eind aan haar leven. In Duitsland werd hij al snel gevangengenomen en hij zat vast in Dresden toen de geallieerden die stad in februari 1945 bombardeerden. De ondergrondse vleesopslagplaats waar hij met andere krijgsgevangenen zat heette ‘slachthuis 5’.
In de in 1991 verschenen autobiografische verhalenbundel ‘Fates worse than death’ schrijft Vonnegut dat het bombardement op Dresden volledig losstaat van zijn schrijverschap en geen enkele invloed heeft gehad op wie hij is, maar feit is dat het hem 23 jaar kostte om over zijn ervaringen in Dresden te schrijven. Het boek verscheen op het hoogtepunt van de Vietnamoorlog en verstevigde zijn reputatie als beeldenstormer.
“Hij was een beetje zoals niemand anders”, zegt Gore Vidal, die opmerkt dat Vonnegut, Norman Mailer en hijzelf tot de laatste schrijvers behoorden die in de tweede wereldoorlog hebben gediend.
“Hij was fantasierijk”, zegt Vidal. “Onze generatie schrijvers had niet veel op met fantasie. Literair realisme voerde de boventoon. Degenen onder ons die in de jaren veertig de oorlog meemaakten maakten dat zo’n beetje tot de officiële Amerikaanse prozastijl en het was vaak een beetje aan de saaie kant. Kurt was nooit saai.”
Vonnegut werd op 11 november 1922 als ‘vierde generatie Duits-Amerikaanse godsdienstsceptische vrijdenker’ geboren in Indianapolis en studeerde voor hij het leger inging scheikunde. Na de oorlog ging hij aan de slag als voorlichter, eerst bij de gemeente Chicago en later bij General Electric. In 1951 verscheen zijn eerste roman, ‘Player piano’, die werd gevolgd door ‘The sirens of titan’, ‘Canary in a cat house’ en ‘Mother night’. Omdat hij van zijn schrijverschap niet kon leven werkte hij ook als autoverkoper. Na hem aanvankelijk te hebben genegeerd, sabelden literatuurcritici zijn werk later een tijdlang neer. Zijn boeken werden echter cultklassiekers, met name ‘Cat’s cradle’, waarin wetenschappers een kristal ontwikkelen dat water in een vaste stof verandert en de aarde vernietigt.
Vonnegut kreeg ook te maken met censuur, zijn boeken werden nog wel eens als onzedelijk beschouwd, en als actief lid van de schrijversorganisatie PEN ging hij de censuur te lijf. Hij was erevoorzitter van het Amerikaanse Humanistisch Verbond.
Nadat hij een tijd uit de belangstelling was verdwenen produceerde hij met het in 2005 verschenen ‘A man without a country’, waarin hij de leden van de regering van George Bush ‘derderangs studenten uit de betere kringen zonder historisch en aardrijkskundig besef’ noemt, opnieuw een bestseller. Hij zag het succes van het boek als ‘een lekker glas champagne aan het eind van een leven’.
[Novum]
