Piraten & de publieke omroep.

Nou zou je natuurlijk kunnen stellen dat de meeste piraten in het noorden en oosten des lands verblijven en de demografische opbouw van die regio’s hoef ik waarschijnlijk niet verder uit de doeken te doen (*). Gefeliciteerd Joop A, de motie is er door. Nu nog kijken of de piraten daadwerkelijk een legaal plekje in de ether kunnen krijgen. Ik mag hopen van niet.

Ondertussen kwamen de brains bij de SP met het prachtige idee om een AM frequentie te gebruiken voor een zender met het volkse repertoire. Artiesten als Koos ‘rije rije rije met m’n wagentje’ Alberts (*), Andre ‘ze wil alweer scheiden’ Hazes en Frans ‘ik ben zo gewoon gebleven in m’n iets te duur uitgevallen woonwagen’ Bauer dus (*). In het kader van de inefficiency moest daarvoor maar een AM-frequentie komen en moest de zender buiten de bestaande omroepen worden geplaatst. Tja, je bent saloncommunist of niet, toch? En oh ja, laten we de publieke omroep niet vergeten, die een Urban zender wil voor het allochtone deel der natie. Tenminste, dat is het officieel. De officieuze reden is natuurlijk geld verdienen (zie de top 40). Terwijl ze ondertussen even van plan waren de Concertzender af te schieten …..

Terug naar de etherpiraten: het is toch van de zotte dat piraten nu legaal uit mogen gaan zenden via de ether, terwijl er al tig publieke lokale omroepen zijn, die wel moeten knokken voor een zendvergunning! En laten we de regionale en landelijke commerciële omroepen niet vergeten, die miljoenen op tafel hebben gelegd voor een licentie om via de ether uit te zenden. En dan komt er ene A. die even regelt dat personen die voorheen illegaal uitzonden gewoon gebruik mogen maken van de FM-band, zonder daar tonnen voor te hoeven betalen. Zonder daar een zendvergunning van het CvdM voor nodig te hebben. Zonder aan ICE-wetgeving te hoeven voldoen, zonder een programmaraad nodig te hebben.

En is er al nagedacht over het betalen van BUMA/STEMRA en SENA rechten? Is er al nagedacht over het toezicht op de ‘legale’ piraten? Wie controleert de zenders? En wie gaat dat betalen? Commerciële zenders betalen ongeveer 140 euro per jaar toezichtskosten aan het Agentschap Telecom *per kilowatt* waarmee ze uit mogen zenden (exclusief BTW). Moeten piraten dat ook gaan betalen? Is er wel nagedacht over dit belachelijke, idiote en oneerlijke plan?

U ziet het: vragen zat over dit plannetje. Maar het is vooral krom. Commerciële zenders betalen zich blauw voor etherfrequenties, zelfs zo veel dat er de komende jaren meerdere stations om zullen vallen, terwijl piraten zo frequentieruimte in de schoot geworpen krijgen. Stations die nota bene illegaal uitzonden, omdat ze niet legaal wilden. Let wel: niet legaal wilden. Ze hadden het namelijk wel gekund, en ze kunnen dat nog steeds doen. Ze kunnen zich ook aansluiten bij de plaatselijke publieke lokale omroep, om daar programma’s te maken. Maar dat willen ze allemaal niet. Ze wilden per se illegaal. En nu worden ze daarvoor beloond. Gekker kan het bijna niet.

Helemaal als je je bedenkt dat A vooral het Nederlandse levenslied een plekje wilde geven in de ether (alsmede zijn boeruhzenduh). Nu is het CDA altijd al erg goed geweest in cultuurpolitiek en betutteling (’wij bepalen wel even wat goed voor u is, domme burger!’), maar het protectionisme jegens de publieke omroep druipt hier ook weer aan alle kanten van af. Immers, de publieke omroep heeft maar liefst vijf radiozenders beschikbaar, waarvan er drie (Radio 2, Radio 3 en Radio 4) de facto commerciële omroepje spelen. En dat terwijl de publieke omroep willens en wetens de liefhebbers van het levenslied laat barsten.

Het is een feit dat er veel mensen van het levenslied houden – een blik op de historische luistercijfers laat dat overduidelijk zien (Radio Nationaal en Radio Noordzee Nationaal).

Een wat specifiekere blik op die luistercijfers onthult echter ook dat een commerciële omroep gericht op deze groep mensen niet rendabel zal zijn in verband met het profiel van de luisteraars. Enfin, grote groep, niet commercieel aantrekkelijk en een publieke omroep die normaliter maar al te graag roept dat ze volgens de Mediawet een breed publiek moet bereiken, maar als het commercieel niet aantrekkelijk is even de andere kant op kijkt ………. Krom, krom of krom?

En zo ben ik weer bij de publieke omroep aangeland. En he, ik had nog een column over diezelfde publieke omroep klaarstaan. In datzelfde kippenhok is er immers een discussie ontstaan over de miljoenenverbrandingsinstallatie die ‘Mediapark’ heet en is gesitueerd in Hilversum. Ach wat, laat ik u dan ook maar even vervelen met die column, hier gelijk onder. Ik ben namelijk van mening dat de publieke omroep best mag veranderen in Nederland (maar dat wist u al, dat steek ik niet onder stoelen of banken). Het huidig omroepbestel, ach ja, is achterhaald (sorry VRR!). Waarom?

Laten we eens beginnen met het huidige bestel. Het huidige bestel bestaat uit allerlei kleine omroepjes met hun eigen ‘missie’. Bijvoorbeeld de omroep waar ze hun eigen personeel niet in hun waarde kunnen laten (NCRV), of de omroep waar ze moeite hebben met het maken van een betaalbare en vooral grappige satire over het koningshuis (BNN). En we hebben natuurlijk ook de VARA, waar ene Marcel van D. links lult maar rechts zijn zakken vult. En nu we toch bezig zijn, hebben we ook nog de TROS, waar men geen enkel inhoudelijk begrip heeft van de mediawet en waar je ze dus niet kunt betrappen op kwalitatieve programma’s met een duidelijke ICE (Informatie, Cultuur, Educatie) inhoud.
De fundamentalistjes van de EO mogen ook geld verkwisten aan kinderindoctrinatie onder leiding van Evil Knevil en de PRO (Propaganda Radio Omroep) mag op TV het publiek belazeren met een ‘vertel het ons’ actie, terwijl ze ondertussen slaafs de Paus volgen, die hoognodig eens daar boven op bezoek moet bij Bart de Graaff om gezamenlijk de DVD van ‘Neuken doe je zo’ te bekijken (en dan vooral het stukkie over voorbehoedsmiddelen, want een paus die nakomelingen krijgt, dat gun je niemand). En zo kan ik nog wel even doorgaan. (*)

Die omroepjes, deels een overblijfsel uit de verzuiling, beconcurreren elkaar om het winnen van zieltjes, ook wel eens leden genoemd. Deze leden betalen een paar euro per jaar om lid te mogen zijn van een omroep, maar de facto zit het lidmaatschap van een omroep nagenoeg standaard bij een abonnement op een TV-gids van de omroep in kwestie. Concurrentie van andere gidsen willen de omroepen koste wat kost voorkomen, want dan zou het effect wel eens kunnen zijn dat Den Haag tot de ontdekking komt dat het gros van de omroepen eigenlijk helemaal geen fundament meer hebben in de samenleving en volstrekt nutteloos zijn.

Ondertussen leven de meeste voorzittertjes van deze omroepjes nog op de roze wolk dat ze wel degelijk bestaansrecht hebben. En dus maken ze elkaar het leven zuur, met discussies of een programma nou om 20.31 of om 20.52 uur moet worden uitgezonden. En bestoken ze het publiek met goedkoop in elkaar geflanst amusement, dat dusdanig slecht is dat Veronica Vibes daarbij vergeleken kwalitatief uitermate hoogstaande televisie is. Er worden uren onderhandeld, gesoebat, gediscuzeurd en geleuterd.
Al die eilandjes hebben natuurlijk ook hun eigen overbetaalde mismanagers, secretaresses, P&O managers (ook wel eens omschreven als ‘Human Resource Managers’. Het Resource management bestaat dan uit het zo creatief mogelijk omzeilen van zaken als de Flexwet), etcetera. Oftewel: een grof overbetaalde overhead. En vooral die managertjes zijn zielig, ze hebben die 2 euroton per jaar aan belastingcenten namelijk echt nodig en kunnen het dus niet doen voor een ton minder!

Al met al gaat hier jaarlijks een miljoentje of wat over de balk. En als de omroepen moeten bezuinigen, dan trappen ze gewoon de cultureel verantwoorde programma’s eruit (waar ze eigenlijk al jaren vanaf wilden omdat het niet genoeg kijkers / luisteraars en dus STER inkomsten opleverden; de bezuinigingen zijn dan een mooi excuus).
Overhead eruit? Efficiënter werken? Wellicht minder dan drie studio’s voor een gezamenlijk TV-programma? Wat minder overbodige fratsen in de bebouwing op het Mediapark? Een wat minder luxueze bolide onder het achterwerk van een overgewaardeerd bestuurdertje? Nee joh, we flikkeren er gewoon wat normaal personeel uit wat aan de programma’s werkt! We trekken nog eens wat uit een of andere reservepot en spenderen nog wat miljoenen aan de sportrechten, terwijl we ondertussen de commerciële omroepen voorzien van oneerlijke concurrentie!

Conclusie: het huidige bestel is duur, lomper dan ondergetekende, verrot tot op het bot en ontbeert elk maatschappelijk fundament. Nou kun je twee dingen doen om de problemen op te lossen. Je kunt de zachte aanpak gebruiken, te weten het hervormen van het huidige bestel, terwijl je de omroepen deels in stand houdt. Echter, Vliegende Radiowereld Reporters (zachte heelmeesters) maken stinkende wonden. Dus kom je uit bij optie twee: hardhandig saneren en grondig hervormen.

Hoe? Om even wat Van Leeuwen (Sorry, ik bedoel Harry Kramer) terminologie te gebruiken; het is een viertrapsraket. Trap 1: trek alle uitzendlicenties in. Dus van alle publieke omroepen, zonder uitzondering. Trap 2: richt 1 omroep op, die vervolgens alle programma’s mag maken. Trap 3: Snoei het aantal TV zenders terug van drie naar eentje en gooi er twee radiostations uit. Trap 4: pas de Mediawet dusdanig aan, dat de Publieke Omroep een absoluut reclameverbod kent terwijl de regels voor de commerciële omroepen worden versoepeld. (Over het hoe en waarom hiervan kom ik later terug).

Het nut van de eerste twee trappen hoef ik gezien bovenstaande uitleg niet meer toe te lichten. Dan trap drie: aangezien de afzonderlijke publieke omroepen zich nu vooral op kijkcijfers richten, blijft er weinig tijd over voor echt onderscheidende programma’s. Enfin, de taak van de nieuwe publieke omroep zou eigenlijk het aanvullen van de commerciële omroepen moeten zijn. Dus goede documentaires, cultureel verantwoorde programma’s, nieuwsuitzendingen en achtergronden moeten zijn. En dan heb ik het niet over een wellicht interessante docu over het sexleven van een soepkip, maar over onderwerpen die er werkelijk toe doen. Dat kan makkelijk op een enkel TV-net, daar heb je geen drie netten voor nodig.

De omroep wordt afgerekend aan de hand van waarderingscijfers, kijkcijfers zijn onbelangrijk. Laat de commerciële omroepen maar lekker aan de kijkcijfers en de centen denken, die zijn daar immers goed in. Om de commerciële omroepen te stimuleren wat serieus drama uit te zenden, en een aantal goede documentaires, kun je overwegen een subsidiepot op te zetten voor commerciële zenders. Die kunnen hier aanspraak op maken indien ze een goed ICE programma willen maken, zulks ter beoordeling van een onafhankelijke instantie.

Op radiogebied kunnen wat mij betreft Radio 2, 3FM en Radio 4 zo worden afgevoerd richting het oud vuil. Radio 1 en 747AM dienen wel te blijven bestaan. Vervolgens dient er nog een derde radiozender te komen, die zich richt op het volkse repertoire (zie boven). De twee resterende FM-netten worden gesplitst, aangevuld en geoptimaliseerd, zodat er vier a vijf netten vrijkomen voor de commerciële omroepen (uiteraard dienen ook de twee publieke netten te worden geoptimaliseerd). Et voila; we hebben weer wat prijzen te verdelen voor wat commerciële zenders.

Verdelen, eventueel een regeling treffen met de bestaande stations, feest voor de luisteraars. Meer keuze. Voor radiostations is dat ook leuk, vooral voor de stations die een Veronica’tje hebben gemaakt bij de vorige verdeling. (Ja, dit is een poging een nieuw woord aan ons nationale vocabulaire toe te voegen. Een Veronica maken =  het begaan van een blunder uit het boekje, door een arrogante en overbetaalde manager met een plaat voor z’n kop ter grootte van geheel Tokyo en een beleid dat nog harder zwalkt dan de Erasmusbrug tijdens een orkaan). (*)

Dan de vierde trap. Over het nut van een reclameverbod op de publieke omroepen ben je snel klaar. Het ontneemt een prikkel tot commercieel gedrag en maakt gelden vrij voor de commerciële omroepen. Dit betekent dat er meer ruimte is voor een commerciële zender, dus meer werkgelegenheid in de sector. Dat is dan weer leuk voor de mensen die bij de publieke omroep hun baan zullen verliezen.

Het versoepelen van de regels voor commerciële omroepen heeft uiteraard ook tot doel het stimuleren van commerciële zenders. Hoe meer geld ze uit de markt kunnen slaan, hoe beter. Te veel inkomsten leid onvermijdelijk (op TV-gebied dan) tot het in de markt zetten van een extra TV-zender. Dus: meer werkgelegenheid, meer keuze voor de kijker, etcetera. Je zou met het versoepelen van de regels kunnen denken aan:

– Het schrappen van de regel dat een reclameblok minimaal twee minuten moet zijn
– Het schrappen van het verbod op het onderbreken van sportwedstrijden (deze regel wordt nu toch al deels omzeild door creatief gedrag, vooral door de NOS)
– Het versoepelen van het maximum op reclamezendtijd (nu twaalf minuten per uur – het blijkt dat commerciële omroepen zich hier toch al niet aan houden, gezien het simpele feit dat er meer vraag is naar zendtijd. Het is winstgevend om deze regel te overtreden. Daarnaast is de regel nutteloos, als een zender te veel reclame uitzend worden de spots minder effectief, is de kijker het zat en dus komt het uiteindelijk als een boomerang op het station in kwestie terug)
Etcetera. Wellicht is het ook een idee om product placement toe te staan.

Het versoepelen van de regels leidt tot meer creativiteit en innovatie bij zenders op het gebied van reclame. Dit is goed voor de markt, goed voor Nederland en kan leiden tot oplossingen die minder irritant zijn voor de kijker. Daarnaast heeft de kijker uiteindelijk de macht; bevalt het hem / haar niet, ligt de afstandsbediening altijd binnen handbereik. Uiteraard dienen ook de regels voor radiozenders te worden versoepeld. Beperkingen op kinderreclame blijven wel bestaan, maar worden niet aangescherpt. Dat is nutteloos; kinderen moeten uiteindelijk ook leren met reclame om te gaan. Het afschermen van kinderen voor reclame is onmogelijk en werkt uiteindelijk averechts.

Wat is het uiteindelijke effect van deze harde ingrepen?

Alles wat commercieel kan, wordt door het bedrijfsleven gedaan. Laten die gaten vallen, regelt de publieke omroep het verder. Zo krijg je een situatie met een optimale keuze voor de kijker en luisteraar, op de meest efficiënte manier. Je laat namelijk de markt selecteren wie het goed doet en wie niet. Doet een omroep het slecht, is het snel afgelopen met de zender(s) in kwestie. En als bepaalde groepen niet voldoende worden bediend, of de overheid van mening is dat er bepaalde programma’s niet voldoende op TV en radio zijn, kan de publieke omroep dat regelen. Voor grijze gebieden is er de subsidieregeling voor commerciële omroepen (laat ze maar tegen elkaar opbieden voor een subsidie op een bepaald programma(type) door middel van een toets op objectieve criteria en een ‘bod’ op de subsidie). En zo krijg je een efficiënte oplossing waarbij praktisch iedereen aan zijn trekken komt.

Dus waarom nog op de bestaande manier doorprutsen?

Gr.,
Michiel van Diesen

P.S. Ach ja, het is bijna Kerst, dus: prettige feestdagen & een prettig 2004 gewenst (waarbij het boekjaar afgesloten mag worden met zwarte cijfers onder de streep).

P.P.S. Niet iedereen lijkt te begrijpen dat sommige zaken in mijn columns wat gechargeerd zijn. Dat zijn ze dus wel. Zonder de overdrijvingen en (botte) opmerkingen tussendoor blijft er van de amusementswaarde van een column immers net zoveel over als van het abonneebestand van Canal + zonder de porno, toch?

(*): Klachten over deze opmerking(en) kunt u doormailen naar: ongelezen-deleten@michielvd.cistron.nl. Ik heb inmiddels ingesteld dat alle mail naar dit adres rechtstreeks in de bittenbak c.q. permanent archief verdwijnt. Lofuitingen kunnen naar mijn reguliere mailadres.