Met enige belangstelling heb ik zojuist het 100-pagina’s dikke rapport ‘De Eindeloze Ether’ gelezen (waar een tijdje geleden enige publiciteit omheen is geweest). Dit rapport schetst een visie van een situatie met draadloos breedband internet in minstens grote delen van het land en probeert de gevolgen hiervan te overzien.
De auteurs zijn flink aan het orakelen geweest: iedereen kan binnenkort zijn eigen radiozender opstarten die mobiel te ontvangen is. Er zullen geen beperkingen meer zijn op het aantal beschikbare radiostations. En het huidige omroepbestel gaat daar last van krijgen.
Het is alleen jammer dat dit niet klopt. De auteurs hebben zich mee laten slepen door theoretische mogelijkheden en hebben hun ‘visie’ slecht onderbouwd. Zo staat er niet uitgelegd hoe die ‘eindeloze ether’ er moet komen op een dusdanige manier dat het de positie van het omroepbestel gaat ondermijnen. Terwijl ze wel claimen dat dat op relatief korte termijn gaat gebeuren. Laat ik dit even toelichten.
De auteurs geven een overzicht van de beschikbare technologieën die het internet mobiel maken, breedbandig wel te verstaan. Zo zijn daar WiFi en UMTS. Ze beschrijven ook netjes een paar van de nadelen van deze technieken. Zo komt de gemiddelde WiFi zender de straat niet uit (letterlijk, het bereik van een hotspot is 100 meter). Dat resulteert in een situatie dat je Nederland moet behangen met hotspots om een redelijke dekking te krijgen. Afgezien van het kostenplaatje dat hier aan hangt is het ook nog eens simpelweg onmogelijk. Dat resulteert in een situatie dat je wel naar de radio kunt luisteren via WiFi, mits je wilt accepteren dat je een paar seconden kunt luisteren en daarna weer een witte vlek in rijdt. Vervolgens negeren ze het feit dat WiFi in een vergunningsvrij deel van de band zit. Het is niet gereguleerd. U kunt zich zelf voorstellen wat voor zooitje het dan kan worden. Dan nog een probleem: WiFi presteert minder als u zich met enige snelheid voortbeweegt. Hoe sneller iemand rijdt in een auto of de trein, hoe instabieler de verbinding wordt.
Een mogelijke ontwikkeling die probleem 1 (dekking) minder erg maakt, WiMax, is wel onderweg, maar landelijke dekking, toch best wel cruciaal voor een ‘eindeloze ether’ is en blijft een utopie. Daarnaast zit WiMax nog steeds in een ontwikkelingsfase en is de uiteindelijke performance van het systeem nog onduidelijk. WiFi zal dus niet gaan zorgen voor die ‘eindeloze ether’, hoe optimistisch sommige mensen ook zijn. De uiteindelijke positie van WiMax is een groot vraagteken.
Dan UMTS. Breedbandig mobiel Internet. Met een paar grote problemen. Ten eerste hebben we daar de capaciteit van een UMTS netwerk. De auteurs van ‘de eindeloze ether’ komen zelf terecht tot de conclusie dat de capaciteit van een UMTS zendmast (twee megabit) aan de lage kant is voor breedbandige toepassingen als streaming audio. Gezien de beperkte hoeveelheid frequentieruimte die er beschikbaar is voor UMTS, is het ongelimiteerd bouwen van masten ook geen optie (en dat is het al helemaal niet gezien de kosten van een UMTS netwerk). Dat betekent grofweg dat indien half Nederland plotseling via UMTS naar de radio zou gaan luisteren, het netwerk dat niet aankan en de boel onherroepelijk vastloopt.
Maar dat is niet het enige probleem met UMTS. Probleem twee is namelijk wederom de dekking. De UMTS netwerken zijn en blijven vooralsnog Zwitserse gatenkazen. Dit komt enerzijds door het feit dat mobiele operators ook geld willen verdienen en de echte killer application voor breedbandig mobiel internet nog niet is gevonden (er is dus een probleem met de investeringsbereidheid); anderzijds zit UMTS vrij hoog in de band (rond de twee gigahertz) met als gevolg dat het signaal van een zendmast minder ver komt dan GSM en minder makkelijk door bebouwing heen gaat. U weet ongetwijfeld wat er gebeurt als u met uw mobiele telefoon een kelder in gaat. En gebruikers van een netwerk als T-Mobile zullen ook wel ervaren hebben dat de dekking binnenshuis aanmerkelijk minder is dan buitenshuis. Met UMTS zal dat allemaal nog een graadje erger zijn.
Dan probleem drie: Wie gaat het betalen? De operators zullen forse tarieven vragen voor dataverkeer over een UMTS netwerk. Ze zullen nog wel dalen ten opzichte van de huidige tarieven, maar echt laag zullen ze nooit worden. Dat resulteert in het feit dat iemand die via UMTS naar radio wil luisteren het bokje is. De rekening zal flink gepeperd zijn. En een business model waarbij het radiostation daarvoor betaalt zal niet levensvatbaar worden. Daarnaast: de auteurs van het rapport claimen dat iedereen binnenkort zijn eigen radiostation kan beginnen wat vervolgens mobiel beluisterbaar zal zijn. Als de kosten van het dataverkeer door de radiostations moet worden betaald wordt dat dus onbetaalbaar voor particulieren (tenzij je in de Quote lijsten voorkomt). De SENA maakt dat overigens alleen nog maar erger.
Zo, UMTS strepen we ook door op het lijstje van technieken die een eindeloze ether mogelijk maken. Dan blijft er niets meer over. Andere technieken zijn er namelijk nog niet (OK, GPRS dan. Dat heeft echter ook een … eh … tariefsprobleempje. Daarnaast zitten sommige GSM netwerken aardig aan hun tax qua capaciteit).
Toch komen de auteurs tot de opvallende conclusie dat de nieuwe technieken een eindeloze ether op gaan leveren. Hoe ze tot deze conclusie komen staat nergens uitgelegd. Ze claimen daarnaast dat die eindeloze ether er vermoedelijk binnen vijf jaar al zal zijn. Vervolgens beginnen ze met het bespreken van de mogelijkheden van een ‘eindeloze ether’. Ze noemen, naast bijvoorbeeld streaming radio, een batterij andere mogelijkheden. Waarvan het succes nog zeer twijfelachtig is (sommige genoemde diensten zijn eigenlijk al geflopt).
Afgezien van de op zijn minst gebrekkige onderbouwing van de nogal boude stellingen bevat het rapport een aantal storende onjuistheden. Zo staat er vermeld dat een analoog audiokanaal met DAB dertig radiostations kwijt kan. Iets wat onjuist is. Vijf of zes komt eerder in de richting (dat kan overigens hoger, maar het kan bij lange na niet in de buurt komen van de dertig!) (zie ook hier). Er staat ook dat een ‘representatieve’ prijs van GRPS ongeveer 2 euro per megabyte is. Incorrect. Er wordt melding gemaakt van satellietradio, zonder daarvan de nadelen te vermelden (doet het alleen als de antenne in het zicht van de satelliet staat. Binnenshuis en in een tunnel doet satellietradio het dus niet). Er wordt geclaimd dat het bereik van een UMTS mast twee kilometer is. Het bereik van een zendmast is echter variabel; een operator heeft daar invloed op. En zo kan ik nog wel even doorgaan.
Het is allemaal jammer. De auteurs van het rapport hadden enorm kunnen scoren door de realiteit niet uit het oog te verliezen. Het lijkt er echter op dat ze bewust naar een conclusie toe hebben geschreven; een conclusie die slecht onderbouwd is en die valse verwachtingen schept.
Een gemiste kans.
Met vriendelijke groet,
Michiel van Diesen
P.S. Het rapport is geschreven in opdracht van het tijdschrift De Ingenieur. Het is hier terug te vinden en is geschreven door Herbert Blankesteijn, Frank Biesboer en Christian Jongeneel.
