Ok, nu we een kijkje in de studio gehad hebben gaan we het hebben over publieke radio in de VS. Tot mijn verbazing is het systeem hier niet zo slecht. Dat komt vooral omdat de Amerikaanse regering redelijk wat visie getoond heeft toen het fenomeen radio opkwam. Later heeft wijlen president Reagen het geheel enigszins onbedoeld ook nog eens een hele impuls gegeven.
Lang geleden werd de radio uitgevonden. Al gauw kreeg men door dat dat een heel leuk medium is om nieuws mee te verspreiden en om leuke liedjes op te laten horen. Radiostations sprongen als onkruid uit de grond. Ze kregen ook snel door dat mensen en bedrijven wel willen betalen om hun naam te laten noemen in de uitzending. Zeker toen de Rock ’n Roll en de FM band opkwamen werd dit een lucratieve handel. Zo ontstond de commerciële radio.
De overheid kreeg echter ook al snel door dat al dat commerciële gedoe niet iedereen blij maakte. Commerciële nieuwsstations gaven vaak erg gekleurd nieuws, en muziekstations draaiden alsmaar dezelfde hits. En dus werd besloten om de linkerkant van de FM band in te ruimen voor publieke radio.
De algemene opdracht voor publieke radio (& tv) was natuurlijk om programma’s te brengen die ‘goed’ en ‘noodzakelijk’ waren voor het publiek, en die al niet gemaakt werden door de commerciële jongens. Het geheel werd grotendeels gefinancierd door een wirwar aan overheden en wat private geldstromen zoals erfenissen en stichtingen.
<begin beetje uitleg over de ‘wirwar’ aan overheden in de VS>
In Nederland denken we gelijk aan de nationale overheid en vergeten we vaak dat we ook nog gemeentelijke, provinciale en een Europese overheid hebben. Hier in de VS is dat niet zo. Iedere staat regelt intern zijn zaakjes zoals zij dat zelf wil en dat leidt over het algemeen tot een totale chaos aan inefficentie.
<begin voorbeeld>
Om een voorbeeld te geven. De staat Ohio heeft zogenaamde ‘home rule’ voor de gemeentes. Dat betekent dat in Ohio gemeentes vrijwel alles voor het zeggen hebben. De gemeente Columbus bepaalt dat de maximumsnelheid hier in de straat 25 mijl per uur is, en wat de boete is die op te snel rijden staat, en of snelheidsovertredingen überhaupt een prioriteit zijn.
Dat leidt soms tot uitwassen. Zo slokte de groei-gemeente Columbus op een gegeven moment het gehucht ‘New Rome’ op. Maar New Rome werd geen onderdeel van Columbus, want niemand kon dat de bewoners opleggen door die ‘home rule’. Nu was dat allemaal niet zo erg, tot New Rome besloot dat de maximumsnelheid op de grote doorgaande weg die maarliefst 200 meter door het gat loopt, geen 40 mijl per uur was, maar slechts 25 mph. Natuurlijk waren snelheidsovertredingen de top- (en enige) prioriteit voor de politie. Niemand kon er iets aan doen. Tot de staat Ohio een wet aannam die zei dat gemeente met minder dan 150 inwoners mogen worden opgeheven. Om maar aan te geven dat niet alles handig geregeld is. <einde voorbeeld>
<einde uitleg>
Maar goed, publieke radio deed zijn ding dus en werd lekker door ‘overheden’ betaald. Soms de gemeente, soms de staat, soms de federale overheid, soms alledrie, enzovoorts.
‘De dingen die de commercie niet doet’ werden echter vooral klassieke en niche muziek en politieke achtergronddiscussies, en daardoor werd publieke radio langzaam een bolwerk van linkse hoger-opgeleide mensen. In het Nederlands: grachtengordelyuppen als Youp van ’t Hek. Op z’n Amerikaans: figuren als Michael Moore en Al Franken. Samengevat: het was de VPRO en VARA op Radio 1 meets 747 AM.
Op een gegeven moment was (wijlen) president Reagan het echter zat. Waarom zou iedereen via de belasting moeten meebetalen aan zenders die het tot hun doel gemaakt hadden om zoveel mogelijk onzin over hem uit te kramen, terwijl democraten met fluwelen handschoenen werden aangepakt.
En dus kneep Reagan de geldstromen naar de publieke omroepen af. Ze kregen er vervolgens wel de mogelijkheid voor terug om donaties van luisteraars te krijgen. Grote donoren moeten ook gemeld worden. Dat laatste heet ‘underwriting’ en is eigenlijk een vorm van reclame, met die restrictie dat alleen je naam en slogan genoemd worden door de presentator van het moment. Weinig wervend dus. Stel je het voor: Rob Trip die zegt: “De files worden mede mogelijk gemaakt door de McSnek, hmmm Aimlovinnit”.
Ook werd het concept ‘bedelavond’ uitgevonden. Om donaties van luisteraars te krijgen houden publieke stations tegenwoordig een paar keer per jaar ’telethons’. En ja, dat komt neer op datgene wat de Nederlandse omroepen doen als er naar hun gevoel goeie kijkcijfers gehaald kunnen worden met het leed van schattige Afrikaanse hongerlijdende kindjes.
Ik heb al eens verteld, dat ik ooit Andre Rieu tegenkwam op zo’n bedelavond op MPT, de publieke tv van de staat Maryland. Brrrr.
Over het algemeen hebben publieke stations vier keer per jaar zo’n acht tot 10 dagen lang een bedelmarathon. Luisteraars worden dan aangesproken op hun verantwoordelijkheid en maken dan geld over naar hun station. Immers zonder bijdrage kan het station niet bestaan. Da’s nog eens wat anders dan te lam zijn voor een omroeplidmaatschapje van een paar euro.
Volgens Dan Mushalko van WCBE zijn de veranderingen van Reagan een zegen voor de publieke radio geweest omdat ze publieke radio ertoe gedwongen hebben om goed te luisteren naar hun luisteraars. Dat lijkt misschien vreemd, want in plaats van gratis geld moet hij nu bedelen bij zijn luisteraars.
Maarrrrr, als je als radiomaker alleen maar freakprogramma’s maakt omdat jij denkt dat ze ‘goed voor het publiek’ zijn en daar ‘gratis geld’ voor krijgt van de overheid dan raak je meer en meer verwijderd van je luisteraars en verlies je je nogal makkelijk in je eigenradiodromen. Denk 747AM: radio waar (vrijwel) niemand op zit te wachten.
Nu publieke radio grotendeels afhankelijk geworden is van hun luisteraars zijn de stations gedwongen een band op te bouwen met diezelfde luisteraars en hun programma’s meer af te stemmen op wat de luisteraar wil horen. Wel niche programma’s dus, maar geen freakradio voor de maker. Bovendien kun je als je een goeie band het met je luisteraar, slimme programmering door een (goedkoop) niche muziekprogramma te maken, en de donaties die je daardoor krijgt, gebruiken voor bijvoorbeeld een (duur) hoorspel.
Tot slot is het aardig dat er geen winst gemaakt mag worden. Dat levert weer op dat een stationsmanager zich echt voor de luisteraars kan interesseren omdat zijn bonus niet van de winst afhangt. Zo zijn de niche programma’s beschermd tegen de in Hilversum zo tierende ‘macht van de luistercijfers’.
Tot zover de publieke radio in Amerika. Binnenkort een column over NPR, en daarna nog een over WCBE zelf.
Tot dan!
Jasper
Uw Vliegende Radiowereld reporter.
vanuit de studio’s van 90.5 FM WCBE Columbus, 106.7 FM in Newark en op wcbe.org: het NPR station van centraal Ohio!
