Ofcom schetst toekomt radio VK: meer ruimte voor DAB

Ondanks dat de toekomst digitaal is, moet ook de huidige “analoge” FM en AM middengolf niet uit het oog verloren worden. Verreweg de meeste inwoners van het Verenigd Koninkrijk luisteren nog via FM en AM naar de radio. Reden genoeg voor Ofcom om de toekomstplannen rondom de radio in het Verenigd Koninkrijk op een rijtje te zetten.

Geschiedenis
In het Verenigd Koninkrijk kan men al 80 jaar naar radio luisteren. In eerste instantie alleen naar de uitzendingen van de BBC, maar sinds 1973 ook naar die van commerciële radiostations. Sindsdien zijn de FM- en AM-band steeds voller geworden. Er zijn in het Verenigd Koninkrijk 326 radiostations actief via de FM- en AM. Het merendeel van deze radiostations zijn commerciële radiostations.

Daar komt nog eens bij dat radio in het Verenigd Koninkrijk vooral op regionaal en lokaal niveau gemaakt wordt. Alleen de vijf landelijke stations van de BBC en drie commerciële stations zijn in het gehele Verenigd Koninkrijk te ontvangen via FM of AM.

Om een oplossing te bieden aan de schaarste in de ether en om radiostations in een betere geluidskwaliteit aan te bieden, is besloten om over te schakelen naar een nieuwe standaard: DAB. In 1995 startte de BBC met uitzendingen via DAB. In 1999 volgden de commerciëlen.

Landelijk en lokaal
Momenteel kent het Verenigd Koninkrijk twee landelijke DAB-multiplexen. Eén van de BBC, waarop momenteel elf radiostations worden aangeboden, en één voor de commerciële radiostations, dat in handen is van Digital One. Via de commerciële landelijke multiplex zijn momenteel negen stations te ontvangen, waaronder Virgin Radio en Talksport. 85% van de huishoudens in het Verenigd Koninkrijk kan momenteel de uitzendingen via de landelijke multiplexen ontvangen.

Naast de twee landelijke multiplexen kent het Verenigd Koninkrijk ook nog een 46-tal lokale en regionale multiplexen, die verspreidt over het land te ontvangen zijn. Via deze multiplexen worden de lokale radiostations uitgezonden. Het bereik van deze lokale multiplexen is momenteel nog niet landelijk dekkend. Voor sommige delen in het Verenigd Koninkrijk (zoals Oxford, Derby en delen van Schotland en Wales) zijn zelfs geen frequenties beschikbaar. Om hieraan een oplossing te bieden wil Ofcom meer ruimte creëren voor DAB.

Meer stations
Daarnaast wil Ofcom meer radiostations gaan laten uitzenden via DAB. Momenteel zijn gemiddeld 30 stations via DAB te ontvangen in het Verenigd Koninkrijk, in Londen momenteel zelfs al 54, maar als het aan de mediaregulator ligt zal dit aantal toenemen tot 74 stuks. Hierdoor wordt het mogelijk om alle BBC stations en 95% van de commerciële stations uit te laten zenden. De overige 5% van de commerciële stations zal niet via DAB gaan uitzenden. De redenen hiervoor zijn dat het stations aan financiële middelen ontbreekt om te gaan uitzenden via DAB of dat het uitzendgebied van het DAB multiplex qua grootte niet overeenkomt met het huidige “analoge” gebied van het stations. Voor andere stations is er simpelweg geen plek op DAB.

Uitbreiding band III
De plannen van Ofcom om meer stations op DAB uit te laten zenden zijn ambitieus, maar voor velen is de vraag hoe de mediaregulator dit voor elkaar wil krijgen. De meeste multiplexen zitten al vol. Daarnaast is de bitrate van de meeste commerciële stations via DAB in het Verenigd Koninkrijk al niet al te hoog: 128 kbps. En dan te bedenken dat Ofcom nog serieuze plannen heeft om de minimale bitrate van radiostations te verlagen.

Naast het mogelijk verlagen van de minimale bitrate wil Ofcom nu meer ruimte creëren op band III. Momenteel wordt er al uitgezonden via kanaal 11 en 12 van band III. Deze band wordt overigens ook gebruikt voor televisie uitzendingen via de ether. Een DAB zender neemt echter slechts ¼ van de ruimte van een TV zender in beslag, er passen dus 4 DAB frequenties in de ruimte van 1 TV kanaal. Deze vier delen worden aangeduid met de letters A,B,C,D en worden blokken genoemd. Het aantal stations dat kan uitzenden via één blok, hangt weer van de bitrate af. Hoe lager de bitrate, hoe meer stations. Een lagere bitrate betekent overigens ook een slechtere geluidskwaliteit. Bij 128 kbps passen er 9 stations op één multiplex.

Momenteel worden alleen de blokken 11B tot en met 12D gebruikt, maar Ofcom wil nu ook de blokken 10A, B, C, D en 11A gaan gebruiken. Deze blokken mogen echter nog niet meteen gebruikt worden, want de internationale coördinatie hiervan loopt nog. Drie van deze blokken zullen ingezet gaan worden om de dekkingsgaten in de lokale multiplexen te dichten. Een vierde blok zal ingezet gaan worden als tweede landelijke multiplex voor commerciële stations. In een later stadium zal ook het vijfde blok ingezet gaan worden voor een voor een nieuw landelijk multiplex.

Protesten
Ondanks dat de plannen van Ofcom de ontwikkeling van DAB bevordert, is niet iedereen blij. Met name het plan voor een nieuwe (derde) landelijke multiplex stuit op verzet. Het enige landelijke multiplex voor commerciële stations is momenteel in handen van Digital One, dat weer eigendom is van GCap. Digital One heeft de afgelopen jaren fors geïnvesteerd in het zenderpark dat nodig is voor DAB en doet dat nog steeds. Doordat Ofcom nu een nieuw landelijk multiplex in de lucht wil brengen krijgt Digital One concurrentie. Volgens het bedrijf wordt het daardoor zo goed als onmogelijk om de forse investeringen terug te verdienen.

Afwisseling
Wie overigens denkt dat met een DAB-radio een geheel nieuwe wereld aan stations opengaat komt bedrogen uit. Van de ruim honderd stations die momenteel via DAB uitzenden in het verenigd Koninkrijk is het overgrote gedeelte ook gewoon via FM of AM te ontvangen (zogenaamde simulcasts), wat er voor zorgt dat er minder reden is om de huidige FM/AM ontvanger in te ruilen voor een DAB ontvanger. Er zijn slechts 35 stations actief via DAB die niet via FM of AM te ontvangen zijn, zoals Oneword en Mojo Radio. Daarnaast zijn er 10 lokale stations die ook buiten hun eigen verzorgingsgebied via DAB te ontvangen zijn. Een goed voorbeeld hiervan is Kiss 100 uit Londen, dat ook in Manchester en Birmingham te ontvangen is via DAB.

Het hoge aantal simulcasts via DAB is overigens het gevolg van een regel die Ofcom’s voorganger, de Radio Authority, ooit heeft ingesteld om radiostations te stimuleren te investeren in DAB. Indien een station in minimaal 25 procent van haar uitzendgebied (FM of AM) ook via DAB te ontvangen is, wordt de licentie van het station namelijk automatisch verlengt. In Nederland hebben de commerciële stations inmiddels ook al aangeboden te willen investeren in DAB, mits hun licentie na 2011 automatisch wordt verlengt. De overheid wil hier echter niet aan, omdat dit teveel op juridische bezwaren stuit.

Analoog
Ondanks dat Ofcom grootse plannen heeft met DAB, moeten de “oude vertrouwde” FM en AM-middengolf niet vergeten worden. Zoals al eerder vermeldt is, luistert het merendeel van de bevolking in het Verenigd Koninkrijk nog via de FM en de AM naar de radio. En wie de FM en AM-band in Engeland wel eens afgezocht heeft, ontdekt meteen het probleem: ze zijn overvol. Met name in de dichtbevolkte gebieden en de grote steden zijn er behoorlijk wat verschillende radiostations te ontvangen. In alleen hartje Londen al zijn ruim 30 verschillende radiostations te ontvangen via de FM en AM.

Daar komt nog eens bij dat de BBC haar eigen gedeelte van de FM-band claimt. Zo is bijvoorbeeld BBC Radio 1 in heel het verenigd Koninkrijk te ontvangen tussen 97.7 en 99.7 FM, terwijl BBC Radio 2 tussen 88.1 en 90.1 FM te vinden is. De BBC houdt deze zogenoemde subbanden dicht voor commerciële radiostations. Ook Ofcom kan hier niets tegen doen, aangezien die alleen de frequenties van de commerciële stations reguleert. Desondanks heeft Ofcom in het commerciële gedeelte van de FM-band nog 35 nieuwe frequenties gevonden. Veertien van deze frequenties (met een totaal bereik van 5,8 miljoen inwoners) zijn inmiddels al uitgeschreven. De overige volgen nog voor 2007.

Sinds kort is Ofcom gestart met de uitgifte van een nieuw soort radio: de zogenoemde “Community stations”. Het is de bedoeling dat deze stations een “not-for-profit” programma gaan aanbieden. De stations zullen bekostigd moeten worden uit subsidies, sponsoring en een klein deel uit reclameverkoop. Inmiddels zijn er al 48 van deze licenties vergeven. Toch zijn de eerste problemen al boven water gekomen voor de stations: er is geen frequentieruimte. Het is de bedoeling dat de communitystations in het “BBC gedeelte” van de FM-band gaat uitzenden met laagvermogen (maximum bereik circa 5 kilometer), maar de BBC doet hier momenteel nog erg moeilijk over.

Een mogelijke oplossing voor dit probleem heeft Ofcom gevonden door de communitystations via AM-middengolf te laten uitzenden. De mediaregulator heeft namelijk besloten om geen AM-frequenties meer te gaan uitgeven aan commerciële radiostations.

Wel heeft de regulator besloten te gaan testen Digital Radio Mondiale (DRM). DRM is de wereldwijde open standaard voor digitalisering van de AM-band, waarbij gebruik wordt gemaakt van bestaande frequenties en beschikbare bandbreedte. Het grote voordeel van DRM ten opzichte van de huidige AM is een sterke verbetering van de geluidskwaliteit. De BBC test momenteel al met DRM voor de World Service. [R.S./Radio.NL]