Een icoon. Dat is misschien wel de beste omschrijving voor dj Ferry Maat (58) die inmiddels al zo’n vijfendertig jaar meeloopt in de mediawereld. Zijn carrière kende pieken en dalen, maar één ding lijkt constant: de populariteit van zijn in 1972 geboren kindje, de Soulshow. In juni verschijnt het tweede deel van een eind vorig jaar gestarte serie cd-albums waarop muzikale hoogtepunten uit een van de langstlopende programma’s van de Nederlandse radio zijn verzameld. Aanleiding om Maat door te zagen over zijn loopbaan die van het Hilversumse conservatorium via discotheken naar radiostudio’s en vergaderruimten leidde.
(Een portret in drie delen. Met in het tweede deel onder meer: Ferry over zijn status van populairste dj van Nederland, de tv-periode, collega’s als Felix Meurders en Tom Mulder, een akkefietje met Henk Westbroek en de overstap naar Radio 10)
“Mijn komst naar de TROS viel samen met het bereiken van de A-status. Ze kregen extra zendtijd, dus waren er mensen nodig. Althans, dat had ik zelf een paar maanden van tevoren becijferd.
Ik heb de TROS toen gebeld en gewoon naar Joop Landré gevraagd. Ja, de voorzitter, de grote man. Eerst kreeg ik een secretaresse maar uiteindelijk werd ik met hem doorverbonden. Hij zei, en waarschijnlijk loog hij dat, dat hij in de auto wel eens naar me luisterde. Maar ik moest toch eerst even een briefje schrijven. Dat heb ik gedaan, want ik wilde absoluut door met die radio, en al vrij snel werd ik aangenomen. Zo’n twee maanden voor het afgelopen was met Noordzee wist ik al dat ik naar de TROS zou gaan. Iedereen was stinkend jaloers.”
Nummer één
“Het had iedere omroep kunnen zijn: de AVRO, de KRO… De VARA iets minder, omdat de muziek me niet zo lag en men zich daar altijd tegen de zeezenders afgezet had. Maar met de TROS was niets mis, dat was zelf ook ooit een piraat geweest, dus was het de meest voor de hand liggende keus.”
“De TROS-programma’s op Hilversum 3 werden voornamelijk gemaakt door Hugo van Gelderen en Tom Mulder, die voortijdig bij Veronica opgestapt was en die ik verder ook helemaal niet kende. In een keer moesten we op donderdag een dag gaan neerzetten op Hilversum 3. Daar was een flink team voor nodig. Zo werd Ad Roland weggehaald bij Felix Meurders wiens rechterhandje hij was.”
“Ik was dan wel aangenomen, maar wist niet wat ik ging doen. De enige eis die ik bij mijn overstap van Noordzee had gesteld was dat ik de Soulshow kon meenemen. Die had ik zelf bedacht en ik zag het succes ervan in. Dus kreeg ik een uurtje op donderdagavond. Verder was Van Gelderen steeds maar bezig met besprekingen. Op een gegeven moment kwam de aap uit de mouw: ik moest de Top 40 gaan doen. Ik schrok me de pleuris, want bij Noordzee had ik met de Top 50 altijd tegen de Top 40 gevochten en nu moest ik in een keer de lijst van het tegenkamp presenteren. Lex Harding sprak nota bene de jingles voor me in!
Het ging gewoon om een commerciële deal: Veronica wilde die Top 40 handhaven, maar het mocht geen ‘Veronica Top 40’ heten, dus werd het de ‘Nederlandse Top 40’. Alleen ging de strijd nu tussen de Top 40 en de Nationale Hitparade die een dag later kwam.”
“In het begin was ik vreselijk zenuwachtig, want Harding was al jaren de nummer één-discjockey van Nederland en het best beluisterde programma was de Top 40. Opeens ging ik dat doen. Ik had maar twee uurtjes, dus moest ik iets bedenken om die veertig platen daarin kwijt te kunnen. Ik weet bij God niet meer hoe ik dat in het begin heb gedaan: gedeeltes gedraaid en soms eentje overgeslagen, geloof ik. Maar binnen een jaar was ik de nummer één van Nederland en hadden we de beste luistercijfers. Dat ging zo verschrikkelijk hard! In no-time zat ik op drie, drieënhalf miljoen luisteraars.”
“Nee, concurrentie was er niet. Maar het was wel met afstand het best beluisterde programma van de Nederlandse radio. De Arbeidsvitaminen konden er niet aan tippen. In die tijd werden geen marktaandelen gemeten, maar het zou me niks verbazen als het een marktaandeel van zestig, zeventig procent was. Het was echt gigantisch.”
Tv-presentator
“Ik liet het maar over me heen komen. Een paar jaar lang was ik nummer één. Vervolgens kwam er ook tv bij, nadat de TROS mij daarvoor vroeg. Voor de gein heb ik een screentest gedaan en al vrij snel zetten ze mij op een programma dat Rob de Nijs presenteerde (‘NL Tippers’-PB). Daar waren ze niet zo enthousiast over en zo ben ik dat gaan doen. Vervolgens heb ik een jaar of twee, tweeënhalf tv-programma’s gepresenteerd.”
“‘Disco Circus’ kwam vanuit een grote feesttent in Oud-Valkeveen. Met een glimmend pakje aan reed ik samen met een mooie meid in een witkar, waarop ook nog een paar apen zaten, tussen het publiek door. Een vrééselijk puinhoopprogramma, maar wel leuk om te doen. Het moest semi-live, dus dat was altijd spannend. Hadden we de Sex Pistols. En verder trad er van alles op: de Supremes, Boney M…. Rien van Wijk heeft het nog opgezet. Die kwam van TopPop en mocht bij de TROS de ideeën uitvoeren die hij bij TopPop niet kwijt kon.”
“Wim van der Linden was de regisseur van Rock Planet. Daarin stonden allemaal ingehuurde mooie mensen achter me. De Dolly Dots zijn daaruit voortgekomen. Later hoorde ik dat Gerard Joling ook achter me heeft staan dansen.”
“Ja, ook Tom Mulder was daarbij betrokken. Maar eerst heb ik het alleen gepresenteerd. Toen ik op vakantie ging is Tom dat gaan doen. Daarna zijn we het om beurten gaan presenteren. Op een gegeven moment had ik er de balen van en Tom was ook al gestopt. Maar de TROS zei dat ik contractueel verplicht was om het te doen. Dat ik met het zetten van die handtekening na mijn overstap van Noordzee was aangenomen was voor radio én voor tv was nooit tot me doorgedrongen.”
“Wanneer ik tv moest doen, meldde ik me ziek. Dan had ik zogenaamd geen stem. Toevallig deed Ton Poppes van [discotheek] Cartouche in Utrecht net een screentest. Die werd meteen voor de leeuwen gegooid. Daarna heb ik natuurlijk nog een paar keer geen stem gehad. Wél voor de radio, maar voor de tv niet. Dus ze begrepen wel dat het geen houdbare situatie was en zo ben ik er vanaf gekomen.”
“Tv was niks voor mij. Ik ben daar waarschijnlijk niet ijdel genoeg voor. Tegenwoordig vind ik het leuk als mensen mij aan mijn stem herkennen en dat gebeurt nog wel eens. Maar tv had alleen maar nadelen. Je kreeg er geen cent meer door en je privacy was volledig weg.”
Hilversum 3-collega’s
“Bij Hilversum 3 was het haat en nijd. Tegen collega’s van andere omroepen zei je dan wel hallo, maar verder was er niet echt contact. Op de zender werd vaak heel bot gedaan tegen elkaar. Ik weet nog dat Frits Spits, die na de hitparade die ik presenteerde kwam, even ging vertellen wat de juiste stand was. Dat waren natuurlijk altijd andere platen, bij die Nationale Hitparade. Totdat ik ‘m een keer gepakt heb door voorzichtig een plakkertje van z’n cart af te peuteren, dat op een jingle van mij te plakken en die weg te moffelen in zijn stapeltje. Dus hij stopt die dingen erin en drukt op de knop. “Nou, eens even kijken wat de goeie stand is!” (zingt jingle na) “TROOOOOS Toooopp Viiiijjjffjtiiiigggg”. En Frits is slecht in improviseren, die zit dus alleen maar naar de technicus te staren, met een blik van ‘wat flik je me nou?’. Terwijl-ie het zelf gedaan had. Dat soort dingen, dat is gewoon leuk, een practical joke. Maar de sfeer was niet goed.”
“Ja, begin jaren zeventig was er wel samenwerking. Met die altijd maar weer floppende Troetelschijf. Toen moesten ze met z’n allen ergens tegen vechten. Maar vanaf 1974 was die druk weg.”
“Wij draaiden de Alarmschijf en later de Paradeplaat. Dus hadden we onze eigen schijf, we deden niet mee aan die handel. We vonden het als TROS helemaal niks wat er verder op 3 gebeurde. De ene dag bouwde de een wat op en de volgende dag kwam een ander het weer afbreken.”
“Felix Meurders was een grootheid, absoluut. Maar Felix had er ook een handje van om dingen te doen waarvan ik vond dat je ze niet kon maken. Als je ingehuurd bent voor een hitparade, word je betaald om die platen te presenteren. Dan kun je niet gaan roepen dat je een plaat waarvan er vijftigduizend over de toonbank zijn gegaan helemaal kut vindt. Dat kan niet, althans niet op de manier waarop hij dat deed. Hij had een ongelooflijke hekel aan Vader Abraham en dat zei hij dan gewoon. Maar wat schiet je daarmee op? Als je het zo’n verschrikkelijke kutplaat vindt, doe dat programma dan niet meer. Daarin zitten nu eenmaal dat soort platen. Wees dan consequent.”
“Natuurlijk heb ik ook altijd wel mijn voorkeuren gehad. Maar met de hitparade heb ik weinig akkefietjes gehad. Het enige is Het Goede Doel geweest: ‘De Gijzelaar’. Dat vond ik een smakeloze plaat Daarbij ging het me vooral om de mensen die gijzelingen hadden meegemaakt. Er zijn er nogal wat geweest, zoals die bij De Punt met de Molukkers. “Oh, was ik maar een gijzelaar, dan stond altijd mijn eten klaar.” Ik kon daar niet om lachen, echt schandalig. Maar ik heb hem wel gedraaid, alleen niet helemaal. De TROS pakte dat vervolgens op en deed daar publicitair wat mee. Daar dook de VARA weer op, er werd een professor bijgehaald en vervolgens kwamen er in Aktua hele verhandelingen of je dat nou wel kon doen. Maar ik vond het gewoon smakeloos. Tijdens gijzelingen heb ik zelf nachtuitzendingen gedaan, terwijl boven me de hele kantine vol zat met agenten die in het donker zaten te waken met karabijnen. En achter mij zat er dan ook nog eentje met het geweer in de aanslag: een hele weirde situatie. Ik mocht dat dan niet zeggen, maar ze zaten er wel omdat dat hele Mediapark zo lek was als een mandje.”
“Tijdens live-optredens heeft Henk Westbroek mij nog jarenlang voor gek gezet: “Hé, Ferry Maat, oetlul!” Dat hoorde ik dan altijd weer van anderen. Zo liet hij zich wel kennen want toen daarna ‘België’ uitkwam heb ik gezegd dat ik het een fantastische plaat vond.”
TROS-donderdag
“Waarom die TROS-dag zo’n succes werd? Het was, denk ik, een combinatie van factoren. We wilden scoren, waren fris, schopten tegen de rest van het station aan….”
“Nee, we waren niet rebels, maar we pakten wel de sympathie die Veronica altijd had gekregen, dat was het. Want die Top 40 was in die tijd het visitekaartje van de TROS. We werden door iedereen afgemaakt, omdat we de Top 40 gingen uitzenden. Dat is een hele strijd geweest, tot in de hogere regionen bij de omroepbazen toe. Maar Landré heeft ons altijd gesteund, die vond het fantastisch.”
“Die TROS-donderdag was ook bijzonder omdat we de jingles en tunes heel goed aanpakten. Het eerste pakket waarmee we begonnen bestond gewoon uit Nederlandse dingen. Maar vrij snel hebben we Amerikaanse pakketten laten inzingen.”
“Met Tom Mulder ben ik nooit bevriend geweest, maar we hebben geen hekel aan elkaar. We zijn alleen totaal verschillende mensen.”
“Wie het best beluisterde programma maakte was natuurlijk wel belangrijk. Maar voor de rest ging het er om hoe de TROS-donderdag er voor stond. Het was een team. Dat is juist zo knap, dat we dat altijd voor de buitenwereld zo gehouden hebben, terwijl er onderling wel dingen speelden. We zijn altijd heel professioneel met elkaar omgegaan. Je hoeft ook geen vrienden te zijn om een goed radiostation te draaien.”
“Bij verhalen dat Hugo van Gelderen de plaatjes liet opleggen door de pluggers kan ik me wel iets voorstellen, maar ik kan het niet bewijzen. In die tijd was het op een onschuldige manier ‘voor wat hoort wat’. Er werden wel eens rekeningen betaald in de kroeg of je werd een keer lekker gefêteerd met een mooi etentje. Dan ging je naar de Bokkedoorns, zo’n tent met Michelin-sterren. Die dingen gebeurden. Het kon niet op bij de platenmaatschappijen. Er werd grof geld verdiend en de macht van Hilversum 3 was enorm groot in de jaren zeventig en begin jaren tachtig. Met de komst van Cable One, Sky Radio en Radio 10 is die natuurlijk langzaam afgenomen, want vanaf dat moment moest je als je een plaatje wilde pluggen heel veel neuzen één kant op zien te krijgen. Dáárvoor was het vaak een kwestie van één man: Van Gelderen kon in zijn eentje een behoorlijke hit maken. André Hazes is toch in zekere zin door hem ontstaan. ‘Eenzame Kerst’, daar begon híj mee. De telefoon stond róódgloeiend. Hij draaide hem rustig twee of drie keer op een ochtend.”
Hoogtepunten Soulshow
“Als ik het muzikaal bekijk, dan denk ik dat tussen 1977/78 en 1983 wel de toptijd ligt van de Soulshow. Qua producties en composities vind ik dat echt de topjaren, omdat er nog echte instrumenten gebruikt werden.”
“De respons op het programma is tot 1988, toen ik bij de TROS wegging, hoog gebleven. De luistercijfers zaten altijd rond de vijf-, zeshonderdduizend luisteraars.”
“Met stations als Decibel en Keizerstad kreeg je natuurlijk heel veel Soulshowtjes. Dat zoveel anderen dat soort programma’s gingen doen zag ik als een bevestiging van de kracht van de Soulshow. Het programma zelf heeft er nooit onder geleden, want wie zette nu zo’n zelfde programma tegenover de Soulshow? Dat was het stomste dat je kon doen.”
“Met artiesten heb ik nooit echt warme banden onderhouden. Heel gek. Misschien dat ik daar te bescheiden voor ben. Ik vond het leuk als ze mij van de Soulshow kenden en er zijn genoeg kansen geweest om close friends te worden met die mensen, maar ik heb het nooit gedaan. Op de een of andere manier voelde ik me daar toch een beetje te verlegen voor.”
“Wel ben ik met Marvin Gaye na een uitzending wezen stappen in Amsterdam, gewoon gezellig een discotheek in. Hij woonde destijds in België en om via de muziek toch een beetje contact te houden met het vaderland luisterde hij naar de Soulshow. Vandaar dat-ie graag wilde komen voor een interview.”
“James Brown? Heb ik ook ontmoet. Veel mensen kwamen langs voor een interviewtje of een kort babbeltje wanneer ze voor TopPop in Nederland waren. Maar er zijn maar een aantal die me bijgebleven zijn. Michael Jackson was echt een drama. Die kwam binnen, met een heel gevolg. En ik deed de microfoon open en stelde een vraag. Het enige wat hij antwoordde was ‘yes’ en ‘no’. Ik zat met het zweet in mijn koptelefoon. In paniek heb ik op een gegeven moment geroepen: “nou jongens, stellen jullie de vragen maar, want er komt niet zoveel uit”. Dus gooide ik de telefoon open. En meteen belde er een meisje met (maakt hoog stemmetje): “Hello Michael, is that you?’ Nou, toen moest-ie wel ontdooien.”
“Op zolder heb ik nog dozen vol cassettes. Promotiebandjes, commercials, de raarste dingen. Zo nu en dan vind ik weer eens wat. Maar er zit geen systeem in, dus ik heb geen idee wat er allemaal op staat. Ik vroeg mijn vrouw altijd of ze het programma op wilde nemen. Dus drukte ze op de knop van de bandrecorder, maar voor de rest had ze er niks mee.”
“Dat ik altijd heb geroepen dat de Soulshow het meest opgenomen programma van de Nederlandse radio is, is geheel terecht. Het gebeurt nog zeer regelmatig dat ik mensen tegenkom die zeggen dat ze er nog cassettes van hebben. Ik probeer het niet aan te dikken, het is écht zo. Er zijn zóveel mensen die oude cassettes hebben en ze koesteren. Of mensen schrijven me dat hun autoradio is gejat. Dat vinden ze dan niet erg, maar wel dat ook het bandje met een bepaald concert uit de Soulshow weg is.”
“Het is een heel erg trendsettend programma geweest dat allerlei stromingen heeft gesignaleerd en gepromoot. De Philly Sound, rap, scratchen…. Voor allerlei stromingen en artiesten, die anders in Nederland niet aan de bak waren gekomen, heb ik een lans gebroken.”
Programmaleider Radio 10
“Tom Mulder ging naar Cable One. Die deed dat in combinatie met zijn werk voor de TROS. Ad Roland was bezig met Duitse dingetjes, dus er liepen ook allerlei Duitse contacten. Op het TROS-kantoor zat ik meer voor Roland de telefoon aan te nemen dan voor mezelf. Een hele rare situatie en een hele gekke ploeg met op dat moment ook vrij veel haat en nijd. Het team groeide uit elkaar en Van Gelderen lag ook niet best meer. Toen meldde Jeroen Soer dat hij met een paar mensen een kabelstation ging beginnen: of ik zin had om programmaleider te worden. Nou, dat wilde ik wel. Ik diende mijn ontslag in en werd vervolgens op het matje geroepen bij Cees den Daas (TROS-programmadirecteur-PB). Ze wilden me niet laten gaan en boden me twee extra salarisklassen. Honderdvijftig gulden schoon in de maand erbij. Ik zei dat ik daar echt niet voor bij de TROS zou blijven en dat als ze mij zo graag wilden houden ze wel wat eerder hadden kunnen beginnen met goed te betalen. Al die tijd zaten we met z’n allen in klasse 10, iets meer dan een modaal salarisje, echt geen vetpot. De extra’s schnabbelden we erbij! Ik was de bestbeluisterde discjockey van Nederland, maar een huis van twee ton kon ik me niet veroorloven omdat ik geen hypotheek kon krijgen!”
“Bij Radio 10 begonnen we als een verbeterde Radio 3. We hadden in ieder geval een format. Heel simpel: vrije keus voor iedereen, maar wel moesten de platen zoveel mogelijk in het Hit Dossierstaan. Je startte bijvoorbeeld met een plaatje uit de jaren zeventig, daarna een uit de jaren tachtig en dan een nieuwe. Zo wisselden we dat een beetje af, met ook nog ergens een albumtrack tussendoor. Heel gevarieerd.”
“De dj’s konden er van maken wat ze wilden, hoewel ik ze wel controleerde. Wanneer iemand misbruik maakte van de vrijheid had je de poppen aan het dansen. Er waren er een paar bij, nou….! Zo is Aldith Hunkar met slaande ruzie weggegaan. Die deed gewoon wat ze zelf wilde en dacht: die Maat hoort het toch niet. Toevallig zat ik een keer te luisteren en had iets van: ‘Jezus! Wat is dit?’
“Er werd dus een groot beroep op zelfdiscipline gedaan. Als je dat niet hebt en je je niet in zo’n format kunt vinden, moet je gewoon opstappen.”
(Wordt vervolgd) (In deel 3 onder meer: terug op het oude nest, Ferry en de jingles, problemen bij de NCRV, Easy FM en hoe Veronica een ex-Radio Noordzee-dj binnenhaalt)
© 2005 Peter Bartlema / Radio.NL
