De rijksoverheid heeft de afgelopen jaren op grote schaal geld betaald aan de publieke en commerciële omroepen in ruil voor bemoeienis met de inhoud van programma’s.
Verschillende ministeries, waaronder VROM (Milieu), Economische Zaken (EZ) en Landbouw, Natuurbeheer en Visserij (LNV), maakten in zes jaar tijd in totaal ƒ14.534.000 over aan de Hilversumse omroepen om daarmee invloed te krijgen op de inhoud van televisie-programma’s.
Zo blijkt het ministerie van Verkeer en Waterstaat in augustus 1996 ƒ3.000.000 te hebben betaald, waarmee RTL 4 zich verplichtte om met een serie van dertien verkeersspelletjes te proberen Nederland uit de auto te krijgen. Mobliteits-bewustzijn bijbrengen was de meer algemene doelstelling.
Jeugdserie
Het ministerie van Economische Zaken betaalde in dat zelfde jaar in november ƒ1.160.000 om in twee TROS-televisieseries (onder meer de populaire jeugdserie Fort Alpha) ‘verhaallijnen’ te krijgen waarmee meisjes voor technische beroepen konden worden gewonnen.
Het ministerie van VROM betaalde de KRO in 1994 ƒ300.000 om Dieuwertje Blok in KRO’s Ontbijt TV voorlichting te laten geven over het milieu.
Recent (februari 2000) betaalde het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) ƒ150.000 aan de Antilliaanse Omroep om via een tv-programma Antillianen en Arubanen af te houden van emigratie naar Nederland.
Internetten
Ook maakte de departementen van BZK en EZ vorige maand ƒ260.000 over aan RTL 4, waarmee de omroep zich verplichtte Nederland te leren internetten. In juni vorig jaar betaalde het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid bijna 3,5 ton voor onder andere VARA en NCRV-programma’s om BOM-moeders en carrière-vrouwen te promoten (De Afwezige Vader en Diva’s In Europa).
In februari ’98 gaf het departement van Landbouw ƒ50.000 aan de Moslim Omroep om moslims in Nederland te leren waar, hoe en wanneer ritueel te slachten.
En de ministeries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), VWS en VROM financierden juni 1998 de Evangelische Omroep met ƒ450.000 voor het maken van een programma waarin de kijker moeten leren rond te komen. Ook ontving de EO in dat jaar ƒ190.000 van Onderwijs en SZW om Nederland te leren hoe je samen problemen kunt oplossen (Twee voor Elkaar).
Een en ander blijkt uit de inventarisatie “Coproducties” van de Voorlichtingsraad van de Rijksvoorlichtingsdienst die op verzoek van deze krant is gemaakt. De inventarisatie beslaat een periode van zes jaar.
Richtlijnen
Sinds 1992, toen het kabinet besloot om de richtlijnen voor tv-sponsoring aan te scherpen, zijn de departementen verplicht voorgenomen coproducties aan te melden bij de Voorlichtingsraad van de Rijksvoorlichtingsdienst. In deze aangescherpte richtlijnen staat verder dat “de overheid terughoudend is met de sponsoring van programma’s, cq programma-series, vooral die met een amusementskarakter”. Verder vermeldt de richtlijn dat “vanuit oogpunt van herkenbaarheid de financiële cq. materiële bijdrage van de overheid duidelijk in de aankondiging en aftiteling dient te worden vermeld”.
Uit onderzoek van deze krant, dat morgen voor een deel zal worden gepubliceerd, blijkt dat publieke omroepen en producenten financieel afhankelijk zijn geworden van geldstromen van belanghebbenden van vele tientallen miljoenen guldens.
Geldstromen
Terwijl de publieke omroepen hun programma’s moeten financieren uit de algemene middelen (kijk- en luistergeld) en de STER-inkomsten, blijken omroepen en producenten de afgelopen jaren vele honderden miljoenen guldens te hebben aangenomen als vergoeding voor het aanprijzen van ideële boodschappen of het in beeld brengen van producten en diensten buiten STER-zendtijd. Via creatief boekhouden en het gebruik van stichtingen en verenigingen, hebben de publieke omroepen de geheime geldstromen buiten de boeken weten te houden.
Van de naar schatting ƒ310 miljoen die publieke en commerciële omroepen vorig jaar ontvingen voor het aanprijzen van producten en diensten buiten de officiële reclame-zendtijd (bron: Adfo Corporate), blijken de publieke omroepen slechts ƒ12,4 miljoen in hun jaarrekeningen te hebben verantwoord. Dat blijkt uit het overzicht ‘Exploitatie-overzicht Televisie Totaal’ in het meerjarenplan van de omroepen.
Het Commissariaat voor de Media, de nationale waakhond van de omroep, schat dat zo’n tien procent van de ƒ310 miljoen naar de publieke omroepen is gegaan (exclusief de sponsorgelden van evenementen). Het leeuwendeel nemen RTL 4, RTL 5 en SBS 6 voor hun rekening, die geen belastinggeld ontvangen en waarvoor minder strikte regels gelden.
Volgens het Commissariaat voor de Media is de sponsoring van televisieprogramma’s bij zowel de publieke als de commerciële omroepen uit de hand gelopen. Het commissariaat heeft contracten onder ogen gekregen waaruit bijvoorbeeld bleek dat verzekeringsgigant Achmea (onder andere FBTO en Centraal Beheer) achter het idee, de opzet, de én financiering van een reeks informatieve TROS-programma’s zat. De TROS ontving vele honderdduizenden guldens voor het uitzenden van de serie.(Telegraaf)
