Op dinsdag 30 mei vond in Scheveningen een symposium plaats met de titel ‘Digitale Radio: TDAB, de volgende stap!’. Allerlei belanghebbenden van overheid, kabelmaatschappijen, technische producenten, marketingmensen en de publieke en commerciële omroep werden een gehele dag bezig gehouden over de toekomst van TDAB. TDAB staat voor ’terrestrial digital audio broadcasting’ en zou de opvolger moeten worden van de huidige FM- en AM radio. Als je er niet bij bent geweest, dan krijg je in het onderstaande verhaal toch een aardig beeld van de teneur van het symposium.
DE KIP EN HET EI-SITUATIE DOORBREKEN
De dag werd georganiseerd door het Directoraat Generaal Telecommunicatie en Post van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. En het ministerie pakte flink uit. Niet alleen werd voor het symposium een aanzienlijk deel van het sjieke en dus dure Kurhaus Hotel afgehuurd, ook de catering was tot in de puntjes verzorgd. Voor het voorzitterschap was de bekende TV-presentator Kees Driehuis gecontracteerd, in Nederland ondermeer bekend van het programma NOVA. Het is af te vragen of dat een goeie zet was van het Ministerie, want Driehuis begon de dag met de mededeling ‘dat hij wel eens een spannender boek heeft gelezen dan die verhalen over TDAB’. Verder was het er erg lekker en vooral duur eten en drinken op kosten van de Staat der Nederlanden. En dat allemaal in het teken van ‘de verdere evolutie van radio’, want daar bleken veel overheidsmensen en ook vertegenwoordiger Dietmar Kopitz van de European Broadcasting Union (een samenwerkingsverband van publieke omroepen in Europa) toch wel van overtuigd. – Het lijkt wel alsof ze ons om proberen te kopen – verzuchtte een van de deelnemers aan het symposium dan ook. Doel van het Ministerie was, zoals het werd uitgedrukt, om ‘de kip en het ei’-situatie met betrekking tot TDAB te doorbreken.
DAB-FREQUENTIES VEILEN IN SEPTEMBER
Zelfs staatssecretaris Monique de Vries van Verkeer en Waterstaat bleek het noodzakelijk te vinden om hoogstpersoonlijk de aanwezigen toe te spreken. En, zowaar, ze kwam ook nog met een nieuwtje op de proppen. De Vries zei dat de landelijke publieke omroep nog voor 1 september een vergunning zal krijgen, om de vier landelijke publieke radio’s 1 tot en met 4 ook via DAB uit te kunnen zenden. Dit gebeurt in één enkele ‘multiplex’. Met TDAB kunnen immers op één frequentie tegelijk tot acht radioprogramma’s worden uitgezonden. Daarna zijn er nog vier vrijwel landelijke DAB pakketten over. Twee van die pakketten worden samengesmolten tot één pakket dat een volledig landelijke dekking heeft. De twee resterende pakketten zullen daarna voor regionale omroeptoepassingen worden aangewend. De Nederlandse overheid wil in september van dit jaar de DAB frequenties veilen. Indien er minder gegadigden zijn dan beschikbare frequenties, dan zal het Ministerie van Verkeer en Waterstaat de TDAB frequenties toewijzen op volgorde van binnenkomst van de aanvraag. – Maar dat het laaste gebeurt, verwacht ik niet -, zo zei de staatssecretaris.
FREQUENTIES BEDOELD OM… OP UIT TE ZENDEN
In 2001 komt er nog een frequentieblok vrij voor TDAB toepassingen. Hierop zullen de lokale- en regionale zenders mogen gaan uitzenden. Tot 2001 zal dit frequentieblok worden gebruikt voor experimenten op het gebied van TDAB. De licenties krijgen een duur van vijftien jaar, en van het frequentiespectrum moet tenminste 80% worden gebruikt voor omroep, en kan 20% worden gebruikt voor aanvullende datadiensten. Dit laatste om te voorkomen dat bijvoorbeeld Telecombedrijven de (vastgestelde digitale omroep) frequenties opkopen en er mobiele telefonie op gaan bedrijven. Een partij die een TDAB frequentie in handen krijgt, zal worden verplicht om er ook op uit te gaan zenden.
LUISTERAAR LIGT NIET WAKKER VAN TDAB
Allemaal leuk en aardig, maar de aanwezige vertegenwoordigers van de commerciële radiostations gaven in de vrij grote wandelgangen unaniem aan geen cent over te hebben voor investeringen in TDAB. Laat staan dat ze gaan bieden op TDAB-frequenties. Zeker niet nu naar verwachting in februari volgend jaar een veel belangrijker veiling zal plaatsvinden: die van de commerciële FM- en AM-frequenties. Het geld sparen ze liever op voor een frequentiepakket waarmee luisteraars wél kunnen worden bereikt. Al langer is bekend dat de doorsnee consument het nut van TDAB niet echt inziet. Het overgrote deel van de bevolking weet zelfs niet eens wat TDAB is.
INTERESSE BLIJFT UITERST MINIEM
Okay, de geluidskwaliteit is iets beter dan die van de traditionele radio (namelijk een soort van minidisc kwaliteit). Maar wanneer luister je naar de radio? In de auto, samen met geronk van je motor en voorbijrazend verkeer. Of terwijl je je vloer aan het schrobben bent en de radio in de hoek van een andere kamer staat, net hard genoeg zodat je het geluid nog goed kunt volgen. Slechts weinig radioluisteraars gaan speciaal voor een programma zitten om te genieten van het geluid. Ze zijn er hoor, maar da’s een absolute minderheid. Kortom, de doorsnee luisteraar is dik tevreden met FM-stereo, en die ‘verbeterde geluidskwaliteit’ is voor TDAB dus geen ‘selling-point’. Een TDAB-ontvanger is verder log, en schrikbarend duur. Portable TDAB radio’s zijn in ontwikkeling, en kunnen alleen in combinatie met een Palmtop computer worden gebruikt. De prijs is in vijf jaar tijd slechts lichtjes gedaald, en vergeet het maar onder de duizend gulden.
HET DUURT NOG MINSTENS TWINTIG JAAR
De kracht van het medium radio is dat er meerdere ontvangers per gemiddeld huishouden zijn, in allerlei vormen en soorten: tuners, autoradio’s, walkmans, wekkerradio’s. De auteur van dit artikel heeft een radio in de vorm van een vis die in zijn douche hangt, onlangs gekocht voor vijf tientjes. Vrijwel overal kan er naar traditionele radio worden geluisterd. Stel, ieder huishouden van Nederland zou toch maar voor duizend gulden een TDAB ontvanger kopen. Dan nog kan er maar op één vaste plek (hetzij de auto, hetzij de woonkamer, etc.) naar die ontvanger worden geluisterd. En dus kan dan op ieder gewenst tijdstip van de dag maximaal twintig tot dertig procent van de Nederlandse bevolking, indien men dat zou willen, naar je radioprogramma’s luisteren. TDAB wordt dus pas interessant indien ieder huishouden minimaal twee tot drie TDAB-ontvangers zou hebben. Misschien dat een dergelijk scenario over tien jaar het geval zou kunnen zijn. Maar daarvoor moeten de prijzen eerst flink kelderen, en hetzelfde prijsniveau bereiken als de huidige AM/FM radio’s. Indien dit ooit gebeurd, dan zijn we al weer vele,vele jaren verder. En daarna nog vele, vele jaren voordat er inderdaad meer TDAB-ontvangers in gebruik zijn dan AM/FM ontvangers. Zelfs TDAB-promotor Dietmar Kopitz van de EBU sprak van een periode van twintig jaar als een realistisch scenario.
EXTRA DATADIENSTEN ALWEER ACHTERHAALD?
De ‘extra datadiensten’ die TDAB zou kunnen leveren werden door de meeste aanwezigen ook met de nodige scepsis ontvangen. Een multiplex met acht radiozenders kan in totaal zo’n anderhalve megabyte per seconde aan datatransmissie aan. Da’s nog net geen tweehonderd kilobyte per seconde per station, maximaal. TDAB kent geen tweeweg verkeer en kan derhalve slechts een beperkte hoeveelheid data-informatie meesturen. Tien jaar geleden klonk tweehonderd kb/s als een enorme hoeveelheid data. Tegenwoordig lacht men hierom.
En voor die extra datadiensten bij TDAB, bestaan voldoende, en vaak ruimere, alternatieven (te denken valt aan actuele regionale verkeersinformatie. Dat gaat uitstekend via TDAB, maar ook net zo goed via de SMS van je mobiele telefoon). TDAB levert meer keuze op. Maar de doorsnee radioluisteraar is nu al aardig tevreden over het huidige aantal radiostations dat kan worden beluisterd via FM en AM. Met de nieuwe FM-frequentieverdeling volgend jaar komen er nog meer radiostations bij. Waardoor de FM-band eigenlijk een nog sterkere ‘sta-in-de-weg’ wordt voor TDAB.
Een van de sprekers was Glyn Jones, de Managing Director Digital Radio van de BBC. Niet zomaar een jongen dus. En hij schetste een zeer reeël beeld. – Gaat TDAB het worden? We weten het niet. Maar de BBC is bang om de boot te missen indien het wel wat wordt, dus we gaan er dan ook voor. – Hier en daar werd geopperd dat UMTS (breedbandige mobiele telefonie) een beter platform voor digitale radio zou kunnen zijn. Jones bestreed dat. – De commerciële radiostations verdienen in Groot-Brittannië ongeveer tien Euro per luisteraar per jaar. De UMTS frequenties zijn onlangs geveild voor achtendertig miljard Pound, en da’s omgerekend tweeduizend Euro per huidige mobiele telefoongebruiker in Groot-Brittannië. Het is dus zeker dat tot de diensten die de telecomgiganten zullen gaan ontwikkelen, radio niet zal behoren. -, aldus Jones.
DRIEDUIZEND TOESTELLEN VERKOCHT IN TWEE JAAR!
Verder verklaarde Glyn Jones dat de BBC tot dusver 17.5 miljoen Euro heeft gestoken in de digitale radio-uitzendingen via TDAB. Het systeem is immers al twee jaar operationeel in Groot-Brittannië. Maar de bereikresultaten zijn ronduit teleurstellend te noemen. Het eiland heeft een bevolking van zestig miljoen inwoners. En sinds de introductie van TDAB, twee jaar geleden dus, zijn er nog maar drieduizend ontvangers voor verkocht. Een reclameman vertelde tijdens het symposium over een grootscheepse campagne op de TDAB stations van Digital One, een commerciële programma-aanbieder die uitsluitend via DAB uitzendt. De website die tijdens de reclamecampagne zwaar werd gepromoot, werd in een maand tijd in totaal slechts vijfhonderd keer aangeklikt. – Zonde van de tijd om hier aandacht aan te besteden – zo luidde de conclusie.
DEEL DE FREQUENTIES GEWOON GRATIS UIT!
In het algemeen kun je stellen dat het in commercieel opzicht ondoenlijk is om uitsluitend programma’s via TDAB uit te gaan zenden. Je bereik is immers vrijwel zero, en dat zal nog vele vele jaren zo blijven. Voor de bestaande commerciële FM- en AM-stations is TDAB ook niet interessant, omdat de extra investeringen die moeten worden gedaan, niet opwegen tegen het aantal extra luisteraars dat je ermee binnenhaalt. De beste suggestie ter promotie van TDAB kwam dan ook van uitgever Mas Boom, directeur van Koninklijke Boom Pers, en in die hoedanigheid zeer nauw betrokken bij het regionale commerciële station ‘Radio Rebecca’. Tijdens een discussieforum zei hij: – Geef de bestaande commerciële omroepen met hoge marktaandelen een gratis FM-frequentie. Dan kunnen die stations vervolgens op deze goedbeluisterde FM-frequenties TDAB gaan promoten. – De kans lijkt echter klein dat de overheid zich daartoe zal laten verleiden… (RadioVisie)
