De kogel van de frequentieverdeling is – zo’n slordige drie jaar te laat – nu eindelijk door de kerk.
Of de puinhoop rondom de FM-frequenties nu tot het verleden behoort is zeer de vraag, maar er is nu in ieder geval beslist over het verdelingsinstrument: een vergelijkende toets die alle partijen een eerlijke kans op een plekje in de ether moet bieden.
Zonder verder inhoudelijk op de criteria hiervan in te gaan, kun je je afvragen of de Nederlandse radio er nu wel zo op vooruit is gegaan sinds het zerobase-onderzoek.
De gedachte was immers om na gedegen onderzoek te komen tot een efficiëntere indeling van de ether waardoor meer ruimte zou ontstaan.
Eerlijk gezegd kan ik me nu niet aan de indruk onttrekken dat er bitter weinig veranderd is voor de commerciële partijen, behalve dat de toekomst wellicht nog onzekerder is geworden.
Het is zonder meer positief dat stations met een ‘alternatief’ format zoals b.v. Kink FM nu eindelijk kans maken op een frequentie. Aan de andere kant is het feit dat stations die nu uitzenden hun frequentie zomaar kunnen verliezen toch op z’n minst dubieus te noemen.
Een commercieel radiostation zonder etherfrequentie kan gewoon opdoeken.
Gedurende de frequentie-soap zijn er al meerdere niet-landelijke stations gesneuveld en na de verdeling zullen er hoogstwaarschijnlijk ook één of meerdere landelijke stations ter ziele gaan.
Ondanks de terechte winst voor de partijen die een ander format hanteren dan een vorm van hitradio, is deze manier van verdelen naar mijn idee weinig bevorderlijk voor de ontwikkeling van de Nederlandse radio.
Als er nu b.v. een jazz-station een frequentie zou krijgen toegewezen, zal dit het enige jazz-station zijn in Nederland.
Vanwege de vermeende frequentieschaarste zal een tweede station met een dergelijk format kansloos zijn in het verkrijgen van een frequentie, ondanks dat dit station misschien wel een kwalitatief veel beter radioproduct brengt waar meer mensen naar willen luisteren. Doordat op deze manier de vrije markt buitenspel wordt gezet, wordt een gezonde concurrentieverhouding tussen stations onmogelijk gemaakt wat een kwalitatieve ontwikkeling van de radio in de weg staat.
Dat de ether door de markt zou veranderen in een eenheidsworst – of dit al zou zijn – is zeer onwaarschijnlijk.
Eén of meerdere kopieën van een bestaand station zouden het niet lang uithouden als ze zich niet voldoende zouden onderscheiden van elkaar om een goed marktaandeel te veroveren.
Laat staan wat er zou gebeuren als de ether echt een eenheidsworst zou worden en ieder station min of meer hetzelfde format zou hanteren. De meerderheid zou het waarschijnlijk niet lang overleven.
De realiteit is dat er in een land als de VS eigenlijk nooit meer dan drie stations strijden om het hoogste marktaandeel binnen een format, wat we in het kleine Nederland niet eens zullen halen.
Verder is de stelling dat radiostations teveel op elkaar lijken en allemaal hetzelfde draaien nogal ongenuanceerd.
Ondanks de vele raakvlakken tussen de formats vind ik persoonlijk het verschil tussen b.v. Radio 538 of Sky Radio duidelijk hoorbaar en het feit dat luisteraars bewust kiezen voor een bepaald station geeft aan dat zij dit ook doen.
Het ene hitradiostation is nu eenmaal het andere niet en beiden kunnen zeker succesvol zijn, mits ze zich van elkaar onderscheiden op een manier die de luisteraars aanspreekt. De fijne maar niettemin duidelijke nuances tussen stations zijn ontstaan door concurrentie die de ontwikkeling van de radio stimuleert en daar zit ‘m nu juist de kneep.
De toekomstige verdeling beperkt deze ontwikkeling sterk omdat er in principe slechts ruimte is voor één station binnen een format. Natuurlijk blijft onderlinge concurrentie mogelijk, maar omdat de formatverschillen naar verwachting behoorlijk groot zullen zijn, zal de overlapping in luisterpubliek niet al te groot zijn.
Maar krijgen we dan niet eindelijk voor ieder wat wils in de ether?
Ja en nee. Het wordt zo langzamerhand inderdaad wel hoog tijd dat we naast Pop nu ook stations krijgen die zich richten op andere muziekstijlen, maar dat dit blijkbaar moet worden afgedwongen door een vermeend gebrek aan ruimte in de ether is verre van ideaal.
Als elk station voor het verkrijgen van een frequentie aan een bepaald profiel moet voldoen wordt voor ieder profiel een monopolie gecreëerd, wat niet bevorderlijk voor de marktontwikkeling kan zijn.
Hoewel ik zeker niet wil suggereren dat zogeheten alternatieve stations geen professionele radio kunnen maken, merk ik nog steeds dat veel van deze stations (te) zwaar op een muzikaal monopolie leunen waaraan de algehele vormgeving van het station ondergeschikt is gemaakt.
De gedachte hierachter lijkt te zijn dat het draaien van ‘andere’ muziek voldoende is om je als radiostation te onderscheiden en dat de rest er niet zoveel toe doet.
Een muzikaal monopolie wat wordt gecreëerd door het verdelinginstrument kan dan ook weinig stimulerend zijn om aandacht te besteden aan de vormgeving van het station. De muziek spreekt toch immers voor zich?
Eigenlijk kan geen enkel station zich dit veroorloven, maar zeker niet de stations waarvan nog maar moet blijken of de formats ook daadwerkelijk in de ether levensvatbaar zijn.
Zo kan het dus gebeuren dat een station wat een slecht beluisterbaar radioproduct maakt een frequentie met een bepaald profiel krijgt, terwijl andere stations die wellicht een veel beter radioproduct met hetzelfde profiel maken buitenspel worden gezet.
Of het ene station nu beter is dan het andere is louter subjectief, maar het gaat erom dat meerdere stations een kans krijgen zodat de luisteraar kan beslissen. Dáár maken we tenslotte radio voor.
De vergelijkende toets hangt op die manier aan elkaar van subjectiviteit.
Wie bepaalt er dat we in Nederland meer behoefte hebben aan een nieuwszender dan aan een Urban-station en hoe bepaal je welk station het meeste recht heeft op een frequentie met een bepaald profiel ? Ik pretendeer toch wel een beetje verstand van radio te hebben maar ik zou er op deze manier mijn vingers niet aan willen branden.
Een echte oplossing zou zitten in het daadwerkelijk efficiënter indelen van de ether waardoor meer ruimte ontstaat. Het is terecht dat de publieke omroep 100 % dekking krijgt, maar dit moet toch zeker beter kunnen zonder op ieder straathoek een zender neer te zetten. Ik ben geen expert maar als Sky Radio met twee frequenties in vrijwel heel Nederland te ontvangen is, dan moet dat toch meer stations kunnen lukken.
Het feit dat er in de tijd van de zeezender Veronica al werd geschermd met een gebrek aan ruimte in de ether, terwijl dit keer op keer een leugen bleek te zijn (kijk naar Radio 10, Sky Radio en Radio 538) maakt dit argument totaal ongeloofwaardig.
Ook het beleid rondom de publieke lokale omroepen is zo langzamerhand onverkoopbaar.
Als het ronduit bedroevende niveau en dito luistercijfers van veel lokale omroepen geen reden zijn voor de overheid om in te grijpen, bewijst dat deze omroepen niet meer zijn dan een opvangtehuis voor enthousiaste radiomakers die anders hun heil in het illegale piratencircuit zouden zoeken.
Laat ik voorop stellen dat de vrijwilligers van de lokale omroepen buiten respect zeker een betere en professionele begeleiding verdienen, maar tegelijkertijd moeten we kritisch kijken naar de functie van deze omroepen.
Het valt op z’n zachtst gezegd niet mee om een gericht radioprogramma te maken voor een zeer kleine gemeente waar ook nog eens naar geluisterd wordt.
Een samenvoeging van meerdere lokale omroepen tot een omroep die uitzendt voor meerdere gemeenten zou, mét betere begeleiding, een oplossing zijn die de kwaliteit van het station zeer ten goede kan komen en de luisteraars beter bedient.
Het kan niet meer zo zijn dat er aan de lokale omroep eisen worden gesteld die niet haalbaar zijn of halfslachtig worden nageleefd. Lokale omroepen die niet aan de eisen voldoen of voor een te kleine gemeente uitzenden om functioneel te zijn moeten worden opgeheven zodat de vrijgekomen frequentieruimte beter kan worden benut.
Een daadwerkelijk efficiëntere indeling van de FM-band die niet alleen rekening houdt met de belangen van de publieke zenders en een grondige evaluatie van de lokale omroepen zou meer ruimte opleveren en een belangrijke impuls geven aan de ontwikkeling van de Nederlandse radio. Ik zie dit echter niet snel gebeuren.
Wel heeft het verleden bewezen dat commerciële zenders zich niet snel neerleggen bij het argument van frequentieschaarste en ik verwacht ook dat ze dat dit keer niet zullen doen.
Laat die ruimte maar komen…
