Wat is DAB, Radio.NL geeft uitleg

Digitenne is een samenwerkingsverband tussen onder andere Nozema, Canal+, de HMG en SBS. Daarnaast zijn er ontwikkelingen gaande om DAB in Nederland van de grond te tillen. Wat is DVB-T? Wat is DAB? En hoe werkt dat allemaal? Hieronder een uitleg.

Hoe werkt DVB-T?
Hiernaast staat een tekening die globaal laat zien hoe DVB-T bij de ontvanger werkt. De antenne vangt het gecodeerde signaal op. De ontvanger / decoder decodeert het signaal vervolgens en zorgt ervoor dat u kunt kijken. Om het signaal te kunnen decoderen is er een sleutel nodig. Deze sleutel staat op de smartcard. Dit is een klein kaartje, formaat bankpas, met daarop een chip (formaat chipknip). Deze chip bevat de eigenlijke sleutel.

DVB-T kan voor een veel beter beeld en geluid zorgen dan de oude analoge methoden. Als een station analoog uitzend, wordt er 1 frequentie voor een station gebruikt. De digitale methoden doen het echter anders: ze maken het signaal kleiner en compacter (dit heet comprimeren) en laten daarbij alle overbodige signalen weg. Door dit comprimeren is het mogelijk om op 1 frequentie meerdere stations uit te zenden. En doordat er digitaal wordt uitgezonden, is de kwaliteit superieur aan analoge signalen.

Even een stukje techniek: comprimeren
Om het comprimeren nog even wat duidelijker uit te leggen, gebruiken we het bekende voorbeeld van een CD versus een MP3 bestand. Wie een CD afspeelt in het programma WinAmp ziet daar een bitrate staan. Dit is bij een CD 1411Kbs (kilobits per second). Alleen, van al dit geluid hoort een mens het meeste niet. Door nu al het niet hoorbare geluid weg te filteren, kan het nummer dat u hoort aanmerkelijk kleiner gemaakt worden. Alleen op zeer goede apparatuur hoort u het verschil! Hiermee kan de beschikbare ruimte efficienter worden gebruikt. Immers, op een gewone CD kan maximaal 80 minuten muziek, op een CD gevuld met MP3 bestanden een veelvoud daarvan.

Met het comprimeren van TV signalen is de truc iets anders. Als u normaal naar de TV zit te kijken wordt ieder beeld helemaal uitgezonden. Bij een DVD op DVB-T werkt dit iets anders: eens in de zoveel tijd wordt 1 beeld helemaal uitgezonden, en vervolgens worden er alleen maar wijzigingen uitgezonden op dat beeld. Een voorbeeld: Stel dat u naar een compleet zwart beeld zit te kijken, dat vervolgens langzaam van links naar rechts wit wordt. Bij gewone analoge televie wordt iedere keer het hele beeld opnieuw uitgezonden, terwijl er iedere keer maar een klein deel van het beeld wijzigt! Bij digitale televisie zenden ze daarom het eerste beeld volledig uit, en vervolgens alleen de wijzigingen daarop (zoals: maak nu de tweede beeldlijn van links wit. En nu de derde). Hierdoor wordt het uitgezonden signaal veel compacter en kan tegelijkertijd de kwaliteit van het uitgezonden beeld worden verbeterd.

Wat zijn de voordelen van DVB-T?
De voordelen van DVB-T zijn dus vrij groot, voor zowel de ontvanger (kijker) als de uitzendende partij (TV-station). Voor de kijker geldt: betere kwaliteit van zowel beeld als geluid, geen vervelende storingen meer, geen ‘ruis’ meer in het signaal en een betere benutting van de capaciteit, dus meer keuze. Daarnaast zijn er extra mogelijkheden: zo kunnen er digitale TV-gidsen worden uitgezonden, extra informatie over programma’s, etcetera.

TV-stations kunnen met DVB-T eindelijk ook via de ether uitzenden, en in een hele goede kwaliteit. Daarnaast kunnen ze met digitale televisie vrij eenvoudig bepalen wie er wel en wie er niet naar een zender kan kijken (ze kunnen een smartcard namelijk gedeeltelijk activeren, bijvoorbeeld alleen voor de publieke omroepen, of voor alle zenders tegelijk, etcetera). Een overstap van analoog naar digitaal kan daarnaast aardig wat geld opleveren, doordat de kosten om uit te zenden verminderen.

Wanneer is het zo ver?
Digitenne is inmiddels gestart met het uitzenden van DVB-T signalen. Dit zal waarschijnlijk zijn in het gebied tussen Alphen a/d Rijn, Haarlem, Almere en Hilversum, met Amsterdam als middelpunt. Eind 2003 zal men starten met de uitbreiding naar de rest van de Randstad, en als in 2005 de internationale afspraken over de frequentieverdeling tussen Europese landen zijn gemaakt, kan men verder uitbreiden in de rest van Nederland. Wanneer Nederland compleet voorzien is weet men nog niet.

Wat heeft u nodig?
Om gebruik te kunnen maken van DVB-T heeft u een ontvanger, een antenne, een smartcard en een abonnement op Digitenne nodig. Zoals hierboven al staat is Digitenne echter nog slechts beperkt te ontvangen, dus controleer wel eerst of u in het dekkingsgebied woont! U kunt deze spullen het beste in 1 keer aanschaffen bij een elektronicawinkel. Dan heeft u alles wat u nodig heeft in een pakket zitten. De installatie is vrij eenvoudig.

Wat nog wel belangrijk is om te weten: u kunt een ontvanger aan een televisie aansluiten, maar u kunt niet, zoals bij de kabel, meerdere TV’s op een ontvanger aansluiten. Dat betekent dat u voor iedere televisie een aparte ontvanger nodig hebt, met een apart abonnement op Digitenne. Meer informatie hierover kunt u ook vinden op de site van Digitenne. Daar staat ook een lijst met stations die u via Digitenne kunt ontvangen.

Codering
Digitenne is kort geleden met het Noorse bedrijf Conax in zee is gegaan voor de codering. Het bedrijf wilde eerste de Seca Mediaguard codering gebruiken (wat Canal Digitaal op de satelliet overigens ook doet), maar deze is gekraakt. De opvolger van Mediaguard, Mediaguard II, zal ongetwijfeld eenzelfde lot wachten. Tijdens het schrijven van dit artikel was er al een kat-en-muisspel gaande tussen Canal Digitaal en een groep hackers. De Conax codering is nog niet gekraakt.

En DAB?
DAB, Digital Audio Broadcasting, is een soortgelijke techniek als DVB-T. Het werkt dus met gecomprimeerde digitale signalen. DAB is in Nederland tot op heden niet van de grond gekomen. Een in het verleden gebouwd DAB netwerk is door Nozema weer uitgezet omdat er geen luisteraars waren. Inmiddels is er echter een stichting actief die DAB in Nederland wil gaan pushen. In deze stichting zitten onder andere Nozema, Broadcast Partners en de commerciele omroepen.

Ook voor DAB zijn er dus nieuwe ontvangers nodig, aangezien de huidige FM en AM radio’s er niet mee overweg kunnen. In de ons omringende landen zijn er inmiddels vele ontvangers op de markt, varierend van thuisontvangers tot en met kleine draagbare ontvangertjes.

Wat is er met DAB te ontvangen?
Er zijn drie zogenoemde multiplexen voor Nederland beschikbaar (een multiplex is een verzameling frequenties waar de digitale signalen op worden uitgezonden). Eigenlijk zijn er meer multiplexen, maar er is er slechts 1 met volledig landelijke dekking. Deze zal worden ingezet voor de publieke omroep. Het is de bedoeling dat men binnenkort start met het opbouwen van het benodigde netwerk. Daarnaast zijn er nog een aantal multiplexen die worden samengevoegd, waardoor er 1 multiplex ontstaat met bijna landelijke dekking (die in de toekomst moet worden opgerekt tot een netwerk met volledig landelijke dekking), en een ander multiplex met dekking in midden- en noord Nederland plus Zeeland. Dan is er nog een derde multiplex die alleen de Randstad en delen van het noorden zal bedekken.

In totaal zullen er ongeveer zeven radiostations per multiplex kunnen uitzenden. In totaal zijn er dan dus zeven radiostations met een nagenoeg landelijke dekking, plus veertien met een gedeeltelijke dekking. Of er nog meer multimplexen beschikbaar gaan komen voor Nederland is nog niet geheel duidelijk.

Duidelijk is wel dat Nederland internationaal gezien achterloopt met de ontwikkeling van DAB. In het Verenigd Koninkrijk is er al enige tijd een DAB netwerk actief. Daar wordt voor dit jaar een doorbraak verwacht: aan het eind van dit jaar moeten er daar 500.000 verkochte DAB ontvangers zijn. Ook in de ons omringende landen zijn er al DAB netwerken actief.

De stiching Digitale Radio wil DAB in ieder geval flink de markt in drukken, onder andere door samen te werken met de radiozenders en met een goed aanbod te komen. De vorige ‘mislukking’ van DAB in Nederland was een kip/ei verhaal. Er was amper animo van radiostations om in DAB te investeren omdat er geen ontvangers verkrijgbaar waren en er dus geen luisteraars via DAB luisterden. De luisteraars konden dus amper aan ontvangers komen, terwijl door het geringe animo onder radiozenders er ook niet veel stations digitaal te ontvangen waren (uitsluitend de publieke omroepen). Ook de fabrikanten van ontvangers zagen er daardoor weinig heil in. Door nu zo spoedig mogelijk een DAB netwerk in de lucht te brengen, hoopt de stichting DAB over een aantal jaren wel aantrekkelijk te hebben gemaakt voor zowel radiozenders, luisteraars als fabrikanten.

De toekomst
Er is nog heel wat voor nodig om DAB in Nederland van de grond te tillen. De ontwikkelingen stemmen echter hoopvol: de markt wil DAB en is er druk mee bezig. DVB-T is inmiddels al beperkt gelanceerd, maar de vraag blijft of het huidige model succesvol zal worden. In bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk heeft DVB-T het met het toenmalige model moeten afleggen tegen de kabel en vooral de satelliet. Nadat ITV Digital, het bedrijf dat DVB-T in het Verenigd Koninkrijk exploiteerde, de stekker eruit heeft getrokken, is het netwerk opnieuw in de lucht gebracht. Deze keer was er echter geen abonnement voor nodig en dat lijkt nu wel succesvol te zijn.

Maar er worden pogingen ondernomen om digitale radio en televisie van de grond te krijgen in Nederland. Nu is het afwachten of dat gaat lukken.