Nadat al veel was uitgelekt, leidde de officiële verschijning van het langverwachte McKinsey-rapport – eind juni – tot lauwe reacties in Hilversum. Met het begin van de zomervakantie, lijkt ook bij de Publieke Omroep de druk van de ketel. Maar niets is minder waar. In stilte vinden pittige besprekingen plaats. Nog voor half augustus moet duidelijk zijn waar de omroepen precies gaan snijden. Volgend jaar, maar ook de jaren daarna.
Kees Groothuis, woordvoerder van de raad van bestuur van Publieke Omroep, vindt het te ver gaan om te zeggen dat alle verloven zijn ingetrokken. Maar volgens hem wordt wel degelijk onder hoogspanning gewerkt in Hilversum. ‘Medio augustus moet de begroting klaar zijn. Dus je kunt er vanuit gaan dat iedere omroep zorgt dat-ie dat proces goed begeleidt’, aldus Groothuis. En dat betekent onder meer dat de omroepen woensdag en donderdag het gesprek zijn aangegaan over de invulling van de door Den Haag opgelegde bezuinigingen. Voor alle duidelijkheid: het gaat daarbij om een bedrag dat in vier stappen groeit naar een bedrag van 80 miljoen in 2007… Oftewel ongeveer tien procent van de Rijksomroepbijdrage.
Hier en daar gaan dan ook stemmen op om over de hele linie tien procent te bezuinigen. Maar dat zou vrijwel zeker betekenen dat de Publieke Omroep z’n ambities – meer jongeren en allochtonen bereiken, eigen Nederlands drama aanbieden en de programma’s ontzien – niet meer waar kan maken. De inzet van de gesprekken dan ook als volgt. Groothuis: ‘Eerst kijken naar de overhead. Vervolgens of en hoe je dingen samen kunt doen. Pas daarna ga je kijken of er toch in de programma’s ingegrepen moet worden’.
Peperduur
Veel concreter kan of wil Groothuis niet worden. Hij heeft het over de ‘beslotenheid van de vergaderkamer’. Toch valt er, met het door managementadviesbureau McKinsey & Company geschreven rapport in de hand, wel iets meer te zeggen over waar de grootste klappen zullen vallen. Bij de actualiteitenprogramma’s op televisie bijvoorbeeld. Twee Vandaag, Netwerk en NOVA hebben niet alleen tal van redacties, ze werken ook nog eens vanaf verschillende locaties in verschillende decors. Verder lijkt het aannemelijk dat juist dat Nederlands drama, dat de Publieke Omroep zo graag zegt te maken, zal sneuvelen. Juist omdat het zo peperduur is. Ook betwijfelt McKinsey & Company, zoals al eerder gemeld, de noodzaak van een omroeporkest en zouden Radio 747 en de Wereldomroep in sterk afgeslankte vorm verder moeten – of, het is een van de adviezen die McKinsey geeft -kunnen worden opgeheven.
Daarnaast heeft ‘Hilversum’ de afgelopen weken zo z’n eigen bezuinigingssuggesties gedaan. Zo kwam Netwerk niet toevallig met een reportage over de vele tientallen miljoenen euro’s die de NOS uitgeeft voor het uitzenden van vooral champions league-voetbal. De suggestie: op het binnenhalen van sportrechten valt nog heel wat te bezuinigen. Dj en tv-persoonlijkheid Adam Curry gooide er nog een schepje bovenop en nam met onmiddellijke ingang ontslag bij BNN. Omstandig maakte hij duidelijk dat hij nogal duurbetaald werd met 90.000 euro voor een radio-programma van twee uur. En dat terwijl die 90.000 euro voor Curry zelf niet meer dan een ‘subsidie op de helikoptervlucht naar België’ (waar Curry woont, red.) betekent. Ook in dat geval was de suggestie duidelijk: gooi die dure presentatoren eruit.
Korzelig
Groothuis reageert enigszins korzelig op de twee ‘suggesties’. ‘Als je geen geld meer zou uitgeven aan sport, grijpt dat in in de programma’s van de Publieke Omroep. En we hadden nou juist afgesproken dat we zouden proberen om niet in te grijpen in de programma’s’, zo stelt de woordvoerder. Op Curry’s ontboezeming gaat hij liever helemaal niet in. Groothuis: ‘sommige programmamakers verdienen wel heel veel. Maar we hebben eerder al eens met elkaar vastgesteld dat goede presentatoren een schaars slag is’.
Nee, zo wil Groothuis na enig aandringen wel toegeven, als er bezuinigd moet worden, gaat het vooral om meer efficiency en – dus – meer samenwerking. Bijvoorbeeld van redacties van actualiteitenrubrieken. ‘Het gebruik van studioruimtes, camera’s, andere technische faciliteiten, maar misschien ook overhead. Als je daar nou efficiënter mee omgaat, dan kun je veel besparen zonder dat de kijker daar iets van merkt. Dat past dus wel in de lijn’, zegt hij.
Baasjescultuur
Vandaar die besprekingen tussen de omroepen onderling. Om nou ook eens met elkaar vast te stellen wat er nou precies wordt uitgegeven. Want daar hanteert vrijwel elke omroep in Hilversum zijn eigen systeem voor. Bovendien zijn er verschillen tussen de omroepen. Zo geven de traditionele omroepen meer geld uit aan ‘overhead’, dan relatieve nieuwkomers zoals de TROS en BNN. Of, zoals een woordvoerder van de TROS het verwoordt: ‘Als het om indirecte kosten gaat, hebben wij nu al de laagste uitgaven van heel Hilversum. Anders gezegd: wij werken al heel efficiënt. Ik ga nu niet iets zeggen over onze collega’s, maar je kunt toch vaststellen dat wij niets te vet zijn’.
Indirect legt de TROS-woordvoerder de vinger op de zere plek. Net zo goed als dat ook McKinsey adviseert om te snijden in de baasjescultuur – de overhead bij de traditionele omroepen – en daar waar mogelijk samen te werken. In feite dus een hervorming van het omroepbestel. En mocht dat niet duidelijk zijn, D66-omroepwoordvoerder Bert Bakker zei ook al hetzelfde, eind mei in Spreek’buis. Hij hekelde toen het feit ‘dat er ontzettend veel mensen rondlopen waarvan onduidelijk is wat ze precies doen’. En het lijkt aannemelijk dat de nieuwe staatssecretaris van media, Medy van der Laan (ook D66), dezelfde mening is toegedaan.
NRC Handelsblad
Maar NRC Handelsblad trok op 27 juni 2003 in het artikel ‘En weer komt de Publieke Omroep goed weg’ al de conclusie dat die hervorming van het omroepbestel er niet zal komen, gezien de ‘kongsie’ van CDA en PvdA (ook nu vormen zij samen een meerderheid in de tweede kamer) met de KRO en NCRV enerzijds en de VARA anderzijds. NRC toonde zich somber over de tol die de bezuinigingen uiteindelijk zullen eisen en stelde in hetzelfde artikel enigszins bitter vast dat ‘tijdelijke arbeidscontracten bij de omroep worden beëindigd ten gunste van de vaste staf’.
Of dat inderdaad zo is, is onduidelijk. Wel staat vast dat veel wordt verwacht van enige vormen van samenwerking – vandaar ook die gesprekken van afgelopen week. Maar ook staat vast dat verder niet of nauwelijks wordt gesproken over ingrijpende reorganisaties en/of het terugbrengen van de overhead bij de verschillende omroepen.
Toch zal er iets moeten gebeuren om de komende vier jaar 80 miljoen op tafel te krijgen. Groothuis: ‘Omroepbreed wordt er gepraat. Dat leidt in augustus tot een definitieve begroting 2004, en tot de contouren van de rest van de besparingen voor de jaren daarna tot 2008. Want als je goed beleid wilt voeren, moet je verder kijken dan alleen het volgende jaar. Was het bovendien in mei nog zo, dat de Publieke Omroep dacht dat een deel van het probleem wel zou overwaaien – hier en daar dacht men dat opheffing van de Wereldomroep wel voldoende was om Den Haag tevreden te stellen; nu wordt daar toch anders over gedacht. Niet alleen omdat de Wereldomroep na de eerste in NOVA uitgelekte adviezen van McKinsey op een opvallend positieve pers mag rekenen. Maar ook omdat de Publieke Omroep inziet dat hij geacht wordt zelf de broek op te houden. Groothuis: ‘De politieke realiteit is dat een flink deel van de bezuinigingen onze kant op komt’. Half augustus weten we meer. [Spreekbuis / Radio.nl]
