Vandaag viert de commerciële radio in het Verenigd Koninkrijk haar dertigste verjaardag. LBC in Londen ging toen als eerste commerciële station de lucht in. En net als in Nederland kent de commerciële radio een woelige start.
Begin jaren’70 kwam er voor het eerst beweging in het plan om commerciële radio in Engeland toe te staan. Dit was enkele jaren nadat diverse zeezenders het zwijgen waren opgelegd. Echter men was tegen het Amerikaanse model, waarbij de stations vrij waren om te doen wat ze wilden. Daarom besloot men dat de commerciële radio hetzelfde moest uitzenden als de BBC al deed. Voor elk wat wils dus. Daarnaast werden de radiostations aan strenge regels gebonden. Om het één en ander te controleren werd de Independant Broadcasting Authority (IBA) ingeschakeld.
In eerste instantie werd besloten om 19 licenties uit te geven, voornamelijk in gebieden waar de BBC nog niet met lokale radio actief was. De IBA probeerde zo een landelijk dekkend netwerk van lokale stations te maken. Voor elke grote stad kwam er één licentie, behalve Londen, die kreeg er twee. Eén van de twee Londense licenties was gereserveerd voor een nieuwszender. Deze zender mocht ook de nationale en internationale nieuwsvoorziening verzorgen voor de andere lokale stations.
Op 8 oktober 1973 om 6 uur ‘s ochtends ging LBC in Londen van start als eerste commerciële radiostation: Het station opende met de woorden “This is London Broadcasting, the news and information voice of independent radio”. Acht dagen later, op 16 oktober, ging Capital Radio, eveneens in Londen, de lucht in. Omdat deze radiostations, in tegenstelling tot de BBC, geheel onafhankelijk van de regering waren, kregen de stations al snel de naam als “Independent Local Radio” (ILR). De stations kregen zowel een FM als een AM frequentie ter beschikking. Hierop werd hetzelfde programma uitgezonden. Omdat het Engelse volk nog massaal via de middengolf luisterde, was ook niet opmerkelijk dat de stations dan ook voornamelijk adverteerde met hun AM frequentie.
De beginperiode van de commerciële radio was alle behalve gemakkelijk. De meeste ILR-stations hadden het dan ook moeilijk om het hoofd boven water te houden. Dit kwam voornamelijk door de strenge regels die door de IBA werden opgelegd. Zo was het verboden voor de ILR om zelf hun zenders te verzorgen. In plaats hiervan moesten ze dure zenders huren bij de IBA. Daarnaast mochten de stations maximaal 9 minuten reclame per uur uitzenden. Sponsoring van nieuws, sport, weer en verkeer was niet toegestaan. Daarnaast werden de stations verplicht om alle verschillende muzieksoorten uit te zenden. Dus naast popmuziek moesten de stations ook enkele uren per week soul, jazz, country en klassieke muziek uitzenden. Op zondagochtend moesten er religieuze programma’s uitgezonden worden. In multiculturele steden moesten ook programma’s uit andere talen worden uitgezonden. De IBA ging zelfs zo ver dat programmaschema’s van te voren goed gekeurd moesten worden. Om te voorkomen dat de stations teveel muziek zouden uitzenden werd de zogenaamde “Needletime” ingevoerd. Dit zorgde ervoor dat de stations maximaal negen uur per dag hits van de originele artiesten mocht uitzenden.
Door bovenstaande beperkingen mag het dan ook niet verassend zijn, dat de stations te kampen hadden met hoge kosten en lage reclame-inkomsten. Vooral de Needletime zorgde ervoor dat diverse stations hun uitzendingen ’s nachts staakten. Andere stations zonden “hit”muziek uit die door onbekende artiesten was ingezonden.
De eerste grote doorbraak op het gebied van versoepeling van de regels van de IBA kwam in 1984 met de start van “The Network Chart Show” (later Pepsi Chart, tegenwoordig Hit 40 UK). Het was namelijk niet toegestaan om gezamelijk programma’s te maken en daarmee een netwerk te vormen. Dit was mede de oorzaak voor de lage reclame-inkomsten, want hierdoor was het erg moeilijk om grote landelijke adverteerders te trekken. The Network Chart Show moest oplossing bieden aan deze problemen en er werd een grote sponsordeal gesloten met een bekend koffiemerk. Ex BBC-jock David Jensen werd ingehuurd om het programma te presenteren. Elke zondagmiddag werd het uitgezonden vanuit de studio van Capital Radio en het kwam regelrecht tegenover de Top 40 van de BBC te staan. De meeste ILR-stations namen het programma over. En tot grote verbazing van velen werd er niet opgetreden door de IBA. Sterker nog, de IBA liet het zelfs toe dat het nieuws/talkstation LBC de show uitzond, terwijl de inwoners van Londen het al konden beluisteren via Capital.
In 1987 vond een andere grote verandering plaats in de Engelse commerciële radiomarkt. Tot nu toe zonden de stations via de FM en AM hetzelfde programma uit. De Engelse regering had hierop wat gevonden: het “use it or lose it” beleid. Dit verplichte radiostations om verschillende programma’s aan te bieden op FM en AM of ze moesten één van de frequenties afstaan. Eerder hadden een aantal radiostations al geëxperimenteerd met deze gesplitste “output”. Zo bracht Capital op zondagochtend via de FM albummuziek en via de AM Top 40 muziek. Andere stations gebruikte hun AM voor sportverslaggeving. Dit betrof slechts enkele uren per week, maar nu moesten ze het 24 uur per dag gaan doen. In eerste instantie gingen een aantal stations experimenteren met formats als klassiek, country en talk. Echter in de loop van tijd gingen de meeste stations over op dezelfde strategie, zoals we die tot op vandaag de dag nog aantreffen: hitmuziek (Top 40) op FM en Gouwe Ouwe muziek op AM. In juni was County Sound, ten zuiden van Londen, het eerste station dat een week lang haar frequenties splitste. Op FM verscheen County Sound Premier en op AM County Sound Gold.
In de jaren ’90 steeg het aantal radiostations in het Verenigd Koninkrijk aanzienlijk. Dit kwam mede doordat er nieuwe gedeeltes van de FM-band werden opengesteld voor commerciële radio. De Radio Authorithy nam de taak over van de IBA en er kwam naast lokale commerciële radio ook regionale commerciële radio. Mede doordat de BBC een aantal AM-frequenties inleverde, kwam er ook ruimte van landelijke commerciële radio. Er werden drie licentie uitgeschreven: één op FM en twee op AM. In eerste instantie ging de FM-licentie naar Showtime, dat beloofde om “Middle of the Road” muziek te brengen. Echter dit station kwam niet van de grond en daarom ging de licentie naar Classic FM. De middengolflicenties gingen naar Virgin Radio en Talkradio UK (tegenwoordig Talksport).
Vandaag de dag draait het grotendeel van de commerciële radio als een goed geoliede naaimachine. Op dit moment zijn er meer dan 200 lokale commerciële stations in de lucht. De meeste zijn in handen van grote radiogroepen. De bekendste groepen zijn Capital Radio, GWR en Emap. Veelal vormen de diverse stations van deze eigenaren een netwerk of dragen ze hetzelfde format. De opvallendste voorbeeld hiervan is toch wel “The Mix” netwerk van GWR. Dit zijn 41 lokale stations die allemaal “Today’s Best Mix” draaien.
En hoe vergaat nu het de pioniers van vroeger. LBC heeft vele pieken en dalen gekend. Het station raakte in de jaren ’80 zelfs even haar licentie kwijt. Begin dit jaar maakte het station een succesvolle herstart met nieuws op AM (LBC News 1152) en talk op FM (LBC 97.3). Ook met Capital FM gaat het goed. Het station is al sinds jaar en dag marktleider in de Britse Hoofdstad, Niet voor niets noemt het zich “Londens number 1 hitmusic station”. Op de middengolf is haar gouwe ouwe zusje Capital Gold te vinden.
Op Alan’s UK radiosite is de geschiedenis van de commerciële radio uitgebreid na te lezen. Het adres vind je hieronder. Daarnaast vind je hieronder ook andere interessante links als ThisisILR, Radio Ark en Vintage Broadcasting. Ook hierop vind je veel info en over de geschiedenis van de Engelse radio, natuurlijk ook veel geluidsmateriaal. Een overzicht van alle radiostations uit het Verenigd Koninkrijk, die nu live uitzenden op internet is te vinden op Radiofeeds. [R.S.]
