Op forums op internet zijn soms de meest beledigende of botte teksten te vinden. Reden tot zorg voor ronduit.nl, een reactieforum van de EO. De site werd op 1 april zelfs tijdelijk uit de lucht gehaald, naar later bleek ‘om de discussie te openen’.
Stand.nl
Dat is precies wat nu gebeurt. ‘Ik vraag me ernstig af, of die forums ergens aan bijdragen. Het is een volstrekt willekeurige verzameling van opmerkingen’, stelt Betteke van Ruler, hoogleraar Communicatiewetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. Ze zijn in de mode, de forums op internet waar iedereen snel een mening over een hot issue kan geven. Publiek debat. Dus konden de publieke omroepen niet achterblijven. Een hele bekende is stand.nl van de NCRV.
Ronduit.nl
Speciaal voor jongeren heeft de EO ronduit.nl in het leven geroepen. En het NOS-journaal vraagt kijkers om via de website te reageren op een bepaald thema dat eerder in de uitzendingen is behandeld. Zoals onlangs nog, naar aanleiding van een serie reportages over VMBO-scholen in Nederland.
Probleem is dat die meningen soms ronduit racistisch, beledigend of godslasterlijk zijn. Of, en dat komt nog veel vaker voor, de meningen zijn ongekend fel. De vaak anonieme schrijver verliest het ‘normale taalgebruik’ even uit het oog. ‘Gekken heb je overal. Dus ook op internet. Maar het is vooral die felheid die wij aan de orde wilden stellen’, zegt Constantijn Geluk, hoofdredacteur van ronduit.nl. ‘Er kwamen eigenlijk twee dingen bij elkaar. Die felheid en de datum van 1 april. Dus hebben we bij wijze van grap gezegd dat we de reactiemogelijkheid zouden stoppen.’
De grap miste z’n uitwerking niet. Toen de site na enige tijd weer online was, ontstond een flinke discussie over ‘hoe we nou met elkaar omgaan op internet’. Tot Geluks niet geringe verbazing bleek daarin dat meer dan dertig procent van de bezoekers het eigenlijk wel een goed idee vond om de reactiemogelijkheid op ronduit.nl te sluiten. ‘Dat zegt natuurlijk ook wel wat’, aldus de hoofdredacteur, die overigens niet van plan is om aan de druk toe te geven. ‘Het is heel waardevol dat mensen hun mening kunnen geven. Ik vind het een belangrijk deel van onze internetdoelstelling om de boel open te houden, te discussiëren. Als dat wegvalt, krijg je een monoloog. Dan kan ik net zo goed weer een tijdschrift gaan maken.’
Net-etiquette
Toch betwijfelt Betteke van Ruler, sinds september vorig jaar hoogleraar Communicatiewetenschap, of het wel een taak is van de publieke omroepen om webforums in de lucht te houden. Vooral omdat het ondanks een aanzet tot discussie – vooral in het bedrijfsleven – nog immer ontbreekt aan een net-etiquette. Ook is er bij de omroepen geen moderator die de teksten van tevoren bekijkt, dus voordat ze worden gepubliceerd, zo betoogt ze. ‘Er is een experiment geweest in Oostenrijk met zo’n moderator. Een redacteur die bij alles wat wordt aangedragen, beoordeelt of het wat is en het dan pas publiceert. Dat heeft ontzettend goed gewerkt. En eerlijk gezegd denk ik dat dat ook reëler is voor de discussie’.
Van Ruler: ‘Kijk, omroepen hebben altijd vreselijke brieven binnen gekregen. Maar die kwamen nooit in de openbaarheid. Nu gebeurt dat wel. Het is een ontzettend probleem, want nu tik je een zin in alsof je ‘m uitspreekt. Maar het krijgt een heel andere nuancering als het zo zwart-wit op het internet staat. Ga maar na, je kunt wel heel fel iets zeggen, maar als je daar een lachje bij geeft, als je gezichtsuitdrukking zichtbaar is, komt het toch heel anders over.’
Radioprogramma
De hoogleraar Communicatiewetenschap geeft toe dat het ‘in de tijd’ past om het publieke debat via internet te voeren. ‘Vroeger had je natuurlijk ledenvergaderingen van omroepen. Dan werd ook altijd een thema behandeld’, zo redeneert de hoogleraar, ‘maar ik vraag me toch ernstig af of die forums ergens toe bijdragen. Het is een volstrekt willekeurige verzameling van opmerkingen waar niemand iets mee kan. Dan kun je je afvragen of je daar niet een krant voor moet gebruiken. Of een radioprogramma dat de volgende dag in gaat op een tv-programma. Dan heb je meteen je journalistieke moderator.’
Een moderator heeft Hans Ganzevoort van stand.nl niet. ‘Maar bij ons worden de teksten elk uur gecontroleerd. Ook in het weekeinde. Dus dat is wel goed geregeld’, benadrukt hij. Net als bij de EO gaan ook bij hem racistische, godslasterlijke of zwaar beledigende teksten er dan meteen af: ‘We opereren toch onder de koepel van de NCRV’. Maar hij zou het forum op internet niet willen missen. Integendeel. ‘Internet is een massamedium.
Nu nog het kleinste, maar dat zou straks wel eens niet meer het geval kunnen zijn. En in ons geval is het forum nauwgezet gekoppeld aan een discussieprogramma. Via radio, internet, sms en wat mij betreft zou het ook nog op televisie moeten. Het is een logische koppeling. En internet is een prettig instrument’, aldus Ganzevoort, die ook op de praktische onmogelijkheid wijst om iedereen die een mening heeft in de dagelijkse radio-uitzending aan het woord te laten. Op dat moment is het forum op internet een prima uitlaatklep, vindt hij, ‘en die felheid? Ja, die laten wij over het algemeen juist gewoon staan.’ [Spreekbuis/Radio.NL]
