Maart 2005, als het businessplan gereed is, neemt de TROS de beslissing. Dan valt een ja of nee over een avontuur buiten het publieke omroepbestel, als private zender, met het Vlaamse commerciële tv-kanaal VTM als partner.
,,De keuze is”, zegt TROS-voorzitter Karel van Doodewaerd, ,,òf in drie jaar de boel opheffen omdat onze leden over de programma’s niks meer te zeggen hebben òf een nieuw leven beginnen met een zender die het beste van de TROS en van VTM uitzendt.”
Hilversum reageert met ongeloof op het zoveelste dreigement van de TROS-preses. Publieke Omroep, het bestuursorgaan van alle afzonderlijke publieke omroepen waardoor de TROS zich in een steeds knellender wurggreep genomen voelt, spreekt van een ‘ondenkbaar scenario’. De echtscheiding waar de best bekeken publieke omroep mee schermt, is voor de top in Hilversum onbespreekbaar. Vooral omdat de TROS als conditie stelt dat het publieke bestel teruggaat van twee naar drie netten en dat er een einde komt aan de STER-reclame: mét de belastingen (kijkgeld) de financiële kurk waar de publieke omroep op drijft. ,,De TROS ontvangt uit de STER-pot 50 miljoen euro”, aldus de woordvoerder van Publieke Omroep.
De aanname dat de huidige STER-adverteerders hun commercials, áls de STER wordt opgeheven, wel op de commerciële TROS zullen plaatsen, is een misrekening, betoogt RTL-directeur Fons van Westerloo. De TROS trekt een te oude kijkersgroep om voor adverteerters interessant te zijn, meent Van Westerloo. Een commerciële TROS is volgens hem gedoemd te mislukken.
,,Wacht maar af, Fons zal nog verbaasd zijn. Hij kent onze programmering niet”, reageert Van Doodewaerd. Een jaar geleden, met TROS-leden op Curaçao, repte hij ook al over ‘commercieel gaan’, maar toen daarover in de omroeptop grote commotie ontstond, slikte de TROS-preses zijn woorden schielijk in.
Deze keer is het echter menens. Want nog nooit waren de bedreigingen zó groot, aldus Van Doodewaerd. Het gezicht van zijn omroep wordt aangetast, enerzijds door de bezuinigingen, anderzijds door de hervormingen die het kabinet de publieke omroepen oplegt. De afzonderlijke omroepen krijgen steeds minder te zeggen, terwijl de netcoördinatoren en Publieke Omroep meer macht in handen krijgen en de TROS ontmoedigen om volkse programma’s te maken. Radio 2 bijvoorbeeld heeft een ban uitgesproken over TROS-artiest André Hazes. ,,Zo’n beperking vind ik een schande. Wij mogen onze achterban niet plezieren. Schijten op het volk noem ik dat”, zei Van Doodewaerd kort geleden in deze krant.
Een zender draaiende houden kost ten minste 100 miljoen euro per jaar. De financiering ziet de TROS-preses niet als grootste obstakel. ,,Als je een goed businessplan hebt, komen de financiers vanzelf.”Begin 2000 onderzocht de VARA of zij – samen met SBS – door kon als privaat gefinancierde zender. Het leverde de VARA een storm van kritiek op en uiteindelijk bleef de club van Vera Keur gewoon binnen het bestel. De TROS krijgt voorlopig ook weinig steun van andere omroepen. De AVRO, die net als de TROS uitzendt op Nederland 2, noemt een mogelijk vertrek van de zenderpartner zelfs ‘redelijk dramatisch’. ,,De TROS trekt veel kijkers naar Nederland 2. In die zin is een vertrek moeilijk op te vangen”, aldus een woordvoerder.
De TROS benaderde de AVRO om samen commercieel te gaan, maar kreeg nee te horen. ,,Voor ons is en blijft de publieke omroep eerste keus”, aldus de AVRO-zegsman. ,,Aan de andere kant zien we ook dat werken in het publiek bestel steeds lastiger wordt. Daarom houden we alle opties open en zullen we zeker met de TROS praten over de exacte inhoud van haar plannen.”
De AVRO is ruimhartig als het gaat om het ’terugnemen’ van de TROS op Nederland 2 als het onderzoek naar een privaat avontuur vruchteloos blijkt. ,,Voor ons is de TROS helemaal niet weg. Onze samenwerking gaat gewoon door. We zien dit zeker niet als verraad.”
Ook de KRO ziet niets in een snel vertrek zoals de TROS dat beoogt. ,,Die stap komt te vroeg en zet het publieke bestel onder druk. Erg jammer”, aldus voorzitter F. Slangen. ,,Wij blijven voorlopig publiek. De TROS ziet nu al geen plek meer voor omroepverenigingen in dit omroepstelsel. De KRO wacht af tot 2007, als er over een nieuw omroepbestel wordt gesproken met het ministerie. Wellicht worden we dan gedwongen, maar uit eigen beweging gaan wij nooit commercieel.”
Toch sluit Slangen niet uit dat ook de KRO ooit kiest voor een privaat (semi-commercieel met steun van de overheid) voortbestaan. ,,We delen de zorgen van de TROS en kijken naar andere mogelijkheden voor de toekomst. Alleen praten wij nog niet met eventuele partners. Wij blijven geloven in het huidige bestel.”
Staatssecretaris Van der Laan (Media) staat, aldus haar woordvoerster, ‘neutraal’ tegenover de plannen van de TROS. ,,Het is mogelijk het publieke bestel te verlaten, maar daar zijn voorwaarden aan verbonden. Zo moet publiek geld publiek geld blijven”, aldus de woordvoerster. [Algemeen Dagblad]
