De TROS overweegt al langer uit het publieke bestel te stappen, maar die plannen lijken hoe langer hoe serieuzer. In samenwerking met de Vlaamse commerciële zender VTM zou de TROS ruimte zien voor een nieuwe familiezender, als de Publieke Omroep een net verliest en de STER-inkomsten verdwijnen. ‘Ondenkbaar’ vindt de Raad van Bestuur. ‘Desastreus voor de Publieke Omroep’, zegt CDA-Tweedekamerlid Joop Atsma.
De fractiespecialist van de grootste regeringspartij reageert op het Hilversumse nieuws vanuit Griekenland, waar hij de Olympische Spelen bijwoont. Hij heeft begrip voor de overwegingen van de TROS. ‘Het is het gevolg van de betutteling van de omroepen. Als de TROS niks meer zelf kan bepalen, vind ik hun stappen begrijpelijk. Je dwingt de omroepverenigingen zelfstandig te worden als hun autonomie steeds verder wordt ingeperkt. Het zijn nu derden die bepalen wat er wordt uitgezonden. De netcoördinatoren hebben het voor het zeggen, niet de kijkers en de leden.’
Neerwaartse spiraal
Een eventueel vertrek van de TROS zal ingrijpende gevolgen hebben voor het bestel, daar is iedereen het wel over eens. Atsma schetst een somber scenario. ‘Als de TROS eruit stapt, is dat desastreus voor het bestel. De Publieke Omroep komt in een neerwaartse spiraal terecht. Er is dan minder geld en minder kijkers. De politiek zal meteen een discussie starten over de noodzaak van drie netten, en zeker één net gaat eraf. De politiek kan dat alleen voorkomen door de omroepen meer vrijheid te geven en de invloed van de leden te vergroten. Dat is de enige redding.’
Mocht dat niet lukken, en mocht de TROS inderdaad het bestel verlaten dan betekent dat volgens Atsma het einde van het bestel zoals we dat nu kennen. Hij zal er overigens niet veel tranen om laten. ‘Wij zitten niet te wachten op een centraal aangestuurd bestel met minimale vrijheid voor de omroepen. Ik kan de TROS alleen maar gelijk geven dat ze daar uit willen stappen’, aldus de CDA-fractiespecialist.
AVRO
De TROS is niet de enige omroepvereniging die moeite heeft met de nieuwe werkwijze van de Raad van Bestuur. Ook de AVRO is niet tevreden over de grotere rol van de netcoördinatoren. Programmadirecteur Ad ’s Gravesande stak zijn ongenoegen niet onder stoelen of banken toen bleek dat enkele producties nog geen plaats in het uitzendschema hadden gekregen. Ook de AVRO zou nadenken over een toekomst buiten het bestel. De omroep reageert overigens terughoudend op de plannen van de TROS. Die komen niet uit de lucht vallen, zegt de AVRO, maar er is nog wel veel onduidelijk over de voorwaarden waaronder de TROS uit het bestel wil.
In een verklaring voegt de omroep daar nog aan toe: ‘De nieuwe plannen van de TROS tonen aan dat het meer dan ooit noodzakelijk is dat de Publieke Omroep de discussie over de inrichting van het bestel in eigen handen neemt en met een adequaat model komt voor de komende concessieperiode en daarna. Daarbij is het volgens de AVRO belangrijk dat gestreefd wordt naar een handzamer model en betere processen bij de Publieke Omroep als het gaat om de wijze van programmeren en het bepalen van plaats en inhoud van programma’s.’
Discussie
De politiek begint binnenkort de discussie over de toekomst van het bestel met een debat over de Mediabrief van D66 staatssecretaris Medy van der Laan. Zij wil de centrale rol van de Raad van Bestuur verder versterken, en lijkt daarmee lijnrecht tegenover coalitiepartner CDA te staan. Van der Laan kan wel op steun rekenen van haar eigen partij, coalitiepartner VVD en mogelijk ook van de PvdA, de grootste oppositiepartij. Daarmee zou een ‘paarse’ meerderheid in de kamer ontstaan.
In het voorjaar van 2005 wil de staatssecretaris met een visie komen op de langere termijn. Op de TROS-plannen heeft Van der Laan tot nu toe neutraal gereageerd. Voorlopig is het allemaal nog niet zo ver en is het dus speculatief, zegt haar woordvoerster. Het staat de TROS natuurlijk vrij om uit het bestel te stappen, maar daar zijn wel enkele voorwaarden aan verbonden, voegt ze eraan toe. Een commerciële toekomst zou voor de TROS pas op 1 september volgend jaar kunnen beginnen, wanneer het huidige seizoen en de erkenningstermijn aflopen. Verder moet er het een en ander financieel worden afgewikkeld. Publiek geld moet wel publiek geld blijven, aldus de woordvoerster van Van der Laan.
Kort gezegd betekent dit dat de TROS, tot de omroep commercieel wordt, alle financiële middelen voor publieke programma´s moet gebruiken en niet mee mag nemen. Verder ziet zij voor de TROS-plannen weinig belemmeringen: ‘We hebben een open bestel, waar je in en uit kan. De TROS moet wel van tevoren het Commissariaat voor de Media melden dat de omroep het bestel verlaat, en het Commissariaat moet de TROS dan toestemming geven om als commerciële omroep te gaan uitzenden. ’
Bezuinigingen
Een eventueel vertrek van de TROS zal ook een weerslag hebben op de bezuinigingsplannen van de Publieke Omroep. Het is moeilijk precies aan te geven wat de gevolgen zijn, maar verdere bezuinigingen hangen in de lucht. De Raad van Bestuur liet vorige week toch al weten voor de nabije toekomst een aantal donkere wolken aan de horizon te zien, nog los van de TROS-plannen. De STER-inkomsten vallen waarschijnlijk 14 tot 20 miljoen euro lager uit dan geraamd. Bovendien zou er jaarlijks zo´n 25 miljoen euro minder beschikbaar komen als de programmagegevens worden vrijgegeven. De huidige ronde van bezuinigingen heeft bij de Publieke Omroep als geheel al geleid tot een verlies van 380 banen. De pijn wordt overal gevoeld, in alle organisaties en op alle niveaus.
De Raad van Bestuur volgt nauwlettend of de doelstellingen worden gehaald, en houdt ook in de gaten waar de klappen vallen. Zo wordt ook gekeken of er wordt gesneden in de veelbesproken managementlagen. Dat lijkt wel het geval, al is het nog te vroeg om een exact beeld te kunnen geven. Van de EO is bijvoorbeeld bekend dat het aantal managers wordt ingekrompen. In totaal zouden er drie managementbanen verdwijnen. Ook de AVRO zet het mes in de leidinggevende lagen, daar zou het gaan om twee banen. Andere omroepen laten soms een iets ander beeld zien. Zo zou de NPS niet in de managementlagen snijden. Maar op dit moment zijn van geen enkele omroep definitieve gegevens bekend. [Spreekbuis/Radio.NL]
