De commerciële radiowereld in het Verenigd Koninkrijk viert vandaag (dinsdag) zijn 40e verjaardag. Op 8 oktober 1973 ging de nieuwszender LBC als eerste lokale commerciële zender van start. Een week later volgde Capital Radio, eveneens in Londen.
Monopolie BBC
Begin jaren ’70 kwamen er voor het eerst plannen om commerciële radio in het Verenigd Koninkrijk toe te staan. De zeezenders waren het zwijgen opgelegd en dus had de BBC monopolie op het gebied van radio. Daar moest verandering in komen, alleen zag de politiek niets in het model van Amerikaanse radio, waarbij de stations vrij waren om te bepalen wat ze uitzonden.
De eerste commerciële radiostations waren dan ook verplicht om hetzelfde uit te gaan zenden als de BBC deed. Voor elk wat wils dus. Daarnaast werden de radiostations aan strenge regels gebonden. Om het één en ander te controleren werd de Independant Broadcasting Authority (IBA) in het leven geroepen.
In eerste instantie werd besloten om 19 licenties uit te geven, voornamelijk in gebieden waar de BBC nog niet met lokale radio actief was. De IBA probeerde zo een landelijk dekkend netwerk van lokale stations te maken. Voor elke grote stad kwam er één licentie, behalve Londen, die kreeg er twee.
LBC bijt het spits af
Op 8 oktober 1973 om 6 uur ‘s ochtends ging LBC in Londen van start als eerste commerciële radiozender: Het station opende met de woorden “This is London Broadcasting, the news and information voice of independent radio”.
Acht dagen later, op 16 oktober, ging Capital Radio, eveneens in Londen, de lucht in. Omdat deze radiostations, in tegenstelling tot de BBC, geheel onafhankelijk van de regering waren, kregen de stations al snel de naam als “Independent Local Radio” (ILR). De stations kregen zowel een FM als een AM frequentie ter beschikking. Hierop werd hetzelfde programma uitgezonden. Omdat het Engelse volk nog massaal via de middengolf luisterde, was ook niet opmerkelijk dat de stations voornamelijk adverteerde met hun AM frequentie.
Moeizame start
De beginperiode van de commerciële radio was alle behalve gemakkelijk. LBC en Capital Radio trokken aanvankelijk nauwelijks luisteraars en adverteerders waren sceptisch over of ze ook op de radio moesten gaan adverteren.
De start van Radio Clyde in Glasgow op 31 december 1973 bracht hier verandering. Het station was al vanaf de eerste dag een succes. De Schotten konden eindelijk afstemmen op een station dat aandacht besteedde aan de gebeurtenissen om de hoek. Dit in tegenstelling tot de BBC die vanuit Londen uitzond. Ook de start van Picadilly Radio in Manchester, BRMB in Birmingham, Radio City in Liverpool en Radio Hallam in Sheffield zorgden voor dat commerciële radio langzaam maar zeker in populariteit steeg.
Landelijke adverteerders
Maar ondanks de stijgende populariteit lukte het de stations maar niet om grote landelijke adverteerders te trekken. Deze adverteerders hadden namelijk geen zin om alle lokale stations af te lopen om zendtijd in te kopen. Hierin kwam pas in 1984 verandering met de start van “The Network Chart Show” (later Pepsi Chart, tegenwoordig de Big Top 40), dat door alle commerciële stations tegelijk werd uitgezonden. Ondanks dat het programma illegaal was, stations mochten namelijk niet netwerken, trad de IBA opmerkelijk genoeg niet op.
Splitsing FM en AM
In 1987 vond een andere grote verandering plaats in de commerciële radiowereld. Tot nu toe zonden de stations via de FM en AM hetzelfde programma uit. De regering had hierop wat gevonden: het “use it or lose it” beleid. Dit verplichte radiostations om verschillende programma’s aan te bieden op FM en AM of ze moesten één van de frequenties afstaan.
Aanvankelijk ging een aantal stations experimenteren met formats als klassiek, country en talk. Echter in de loop van tijd gingen de meeste stations over op dezelfde strategie, zoals we die tot op vandaag de dag nog aantreffen: hitmuziek (Top 40) op FM en Gouwe Ouwe muziek op AM.
De splitsing zorgde ervoor dat FM de AM inhaalde qua populariteit. En omdat de luistercijfers van de stations op de middengolf gestaag daalden, kregen zij toestemming om met elkaar te netwerken. Het zorgde voor het ontstaan van quasilandelijke netwerken als Capital Gold, Classic Gold (beiden fuseerden in 2007 tot Gold) en Magic.
Meer ruimte voor commerciële radio
In de jaren ’90 steeg het aantal radiostations in het Verenigd Koninkrijk aanzienlijk. Dit kwam mede doordat er nieuwe gedeeltes van de FM-band werden opengesteld voor commerciële radio. Mede doordat de BBC een aantal AM-frequenties inleverde, kwam er ook ruimte van landelijke commerciële radio waardoor Classic FM, Virgin Radio (nu Absolute Radio) en Talkradio (nu Talksport) van start gingen. Ook kwam er een groot aantal regionale stations.
40 Jaar later
De commerciële radiowereld en het daarbij behorende van vandaag de dag is niet meer te vergelijken met die van 1973. De migratie naar digitale radio (DAB), de kredietcrisis, diverse consolidaties en versoepeling van de regels hebben ervoor gezorgd dat de echte lokale stations steeds zeldzamer worden. Grote radiogroepen zetten steeds meer in op grote merken als Capital, Heart, Kiss, Smooth Radio en Magic en de daarbij behorende nationale programmeringen en een minimum aan lokale content.
Maar ondanks alle veranderingen scoren de commerciële stations nog altijd een marktaandeel van ruim 43%, waarmee ze nog duidelijk in een behoefte voorzien. En dat zal ook de komende 40 jaar nog ongetwijfeld het geval zijn. [RS/Radio.NL]
