[Update] Het Commissariaat voor de Media doet nagenoeg niets aan controle op en handhaving van de Mediawet bij omroepen. Dat blijkt uit onderzoek van deze site, waarbij er enkele tientallen dossiers van omroepen zijn opgevraagd bij de toezichthouder. Uit deze dossiers blijkt dat een flink deel van de omroepen de afgelopen jaren niet is gecontroleerd op het naleven van de Mediawet.
Vooral bij lokale omroepen is er sprake van Wild West praktijken, omdat het CvdM daar nagenoeg niet controleert. Door het gebrekkige toezicht kan er een omroep al jaren probleemloos wegkomen met ‘creatieve boekhoudmethoden’ (wat aanleiding geeft voor een vermoeden van witwassen), terwijl van de acht opgevraagde lokale omroepen er bij minimaal zes serieuze signalen zijn voor misstanden. Ook bij regionale en landelijke zenders is er nauwelijks sprake van controle, laat staan handhaving.
Bij de controles die wel worden uitgevoerd, wordt de toezichthouder regelmatig om de tuin geleid. Ook illegale uitzendingen worden niet opgemerkt, laat staan dat de toezichthouder handhaaft.
Radio.NL heeft, met een beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur, een steekproef getrokken door ongeveer twintig dossiers van omroepen, over een periode van drie jaar, op te vragen. In deze steekproef zaten landelijke, regionale en lokale zenders, zowel publiek als commercieel.
Landelijk
Bij de landelijke zenders in de steekproef valt op dat de toezichthouder al enkele jaren geen enkele vorm van controle meer heeft uitgevoerd op de naleving van de kavelvoorwaarden voor enkele commerciële zenders. Deze stations betalen (veel) minder voor hun FM-frequenties, op voorwaarde dat ze zich aan enkele eisen houden. Diverse bronnen melden deze site dat enkele omroepen al enige tijd creatief met deze voorwaarden omgaan. Het Commissariaat grijpt niet in, omdat de toezichthouder niet in de gaten heeft dat dit speelt. Enige vorm van toezicht op deze zenders is er momenteel niet. Ook bij (commerciële) TV-zenders wordt er nagenoeg niet gecontroleerd. De enige controle die er de afgelopen jaren valt te zien, betreft een papieren controle op ingewikkelde regelgeving rondom programmaquota.
Diverse dossiers van landelijke omroepen zijn vrijwel leeg. Deze omroepen zijn dus op geen enkele wijze gecontroleerd, terwijl er bij diverse van deze omroepen wel sterke aanwijzingen zijn voor stevige overtredingen. Bij de redactie zijn meerdere omroepen bekend die nog nooit zijn gecontroleerd of ook maar iets van het CvdM hebben vernomen (behoudens de vijfjaarlijkse verlenging van de licentie). Hier zitten omroepen tussen die ruim 15 jaar bestaan. Een landelijke omroep die onder ‘verscherpt toezicht’ staat, krijgt af en toe een papieren controle, maar daar lijkt het ook bij te blijven.
Illegale uitzendingen
Zenders die niet beschikken over de noodzakelijke toestemmingen om uit te mogen zenden, kunnen hun uitzendingen verzorgen zonder een strobreed in de weg te worden gelegd door de toezichthouder.
Bij de landelijke dossiers zat ook een zender die enkele jaren lang geen toezichtskosten heeft voldaan. Deze kosten dienen verplicht te worden voldaan door iedere commerciële zender. Ondanks een verplichting in de Mediawet om een licentie van een niet-betalende zender in te trekken, laat het CvdM dit na. Eerder meldden we al dat een regionale commerciële zender twee jaar lang zonder een geldige toestemming heeft uitgezonden, waarbij het CvdM feitelijk ook naliet om in te grijpen. De licentie van deze zender had echter, conform de Mediawet, al veel eerder ingetrokken moeten worden.
Regionaal
Ook bij regionale zenders ontstaat een beeld van een toezichthouder die nauwelijks controleert en handhaaft. Dit blijkt ook uit de dossiers; het CvdM heeft bij diverse publieke omroepen opnames opgevraagd (de volledige uitzendingen van een week, radio en TV) maar heeft bij minimaal 1 omroep niets gedaan met deze opnames. De harde schijf met opnames is retour gezonden, terwijl uit het dossier niets blijkt van enige controle op de zender in kwestie. Bij een andere omroep was er sprake van een zeer oppervlakkige controle.
Desondanks meldde de mediawaakhond aan belangenvereniging ROOS dat er geen reden was om in te grijpen.
Ook een omroep met een onvolledig PBO heeft hier weinig consequenties van ondervonden. Het CvdM heeft dit bewust enige tijd laten lopen.
Ook bij een andere regionale zender vallen zaken op. Tijdens de behandeling van een handhavingsverzoek lijkt het CvdM uitspraken van de regionale zender voetstoots te hebben aangenomen, zonder de beweringen inhoudelijk op juistheid te controleren.
Fraude
Bij lokale omroepen resulteert het gebrekkige toezicht inmiddels in Wild West praktijken. De redactie van deze site heeft bewijs dat er omroepen volledig vervalste gegevens hebben aangeleverd bij het CvdM. Het gaat hierbij onder andere om programmeringen en PBO-verslagen. De omroepen proberen hiermee onder de regelgeving uit te komen, door onder andere te beweren dat er voldoende lokaal gerichte programma’s worden uitgezonden. Daarnaast zijn er stukken overlegd waaruit zou blijken dat er vergaderingen zijn geweest van het PBO (Programma Bepalend Orgaan), terwijl de betreffende vergaderingen nooit hebben plaatsgevonden.
Ook hier verzuimt het CvdM de ingeleverde gegevens te controleren, waardoor de omroepen er probleemloos mee weg komen. Met name in het geval van programmeringen (en ICE-percentages) is het vaak bijzonder eenvoudig om de beweringen van omroepen te controleren, aangezien nagenoeg iedere omroep haar programmering online zet. Ook is er minimaal 1 omroep bekend welke het Commissariaat heeft voorgelogen tijdens een aanvraag voor het verlengen van de licentie. De omroep stelde hierbij aan de ICE-wetgeving te voldoen, terwijl dit verre van de waarheid is.
Ook zijn er omroepen waar het PBO (Programma Bepalend Orgaan) door het bestuur stelselmatig wordt voorgelogen, waardoor het PBO niet goed kan functioneren. Ook deze gevallen lijken bij het CvdM onbekend te zijn.
1 van de door Radio.NL gecheckte omroepen lijkt al jaren te frauderen met de boekhouding, door facturen die niets met de omroep te maken hebben in te boeken in de administratie. Hiermee wordt er geld weggesluist. De redactie van deze site heeft getuigen gesproken die beschikken over kopieën van de betreffende facturen.
Financieel toezicht
Het financiële toezicht lijkt nagenoeg niet te bestaan. Tijdens het onderzoek kwam niet alleen het voorbeeld van de frauderende omroep naar voren (waarbij het Commissariaat niet beschikt over financiële verantwoordingen van de betreffende omroep), ook bij andere omroepen is er het nodige mis. Veel omroepen hebben jarenlang geen financiële gegevens aangeleverd bij de toezichthouder.
De waakhond lijkt stelselmatig na te laten hier op te handelen. Zo is er een omroep waarbij de toezichthouder er bij een verlenging achter kwam dat de zender al drie jaar geen verantwoording meer had afgelegd. De omroep heeft hier gedurende de betreffende drie jaar niets over gehoord; ze zijn er dus nooit op aangesproken. De omroep zelf vermoedt dat het CvdM het niet eens in de gaten had.
Ook bij veel andere omroepen blijkt het CvdM geen financiële stukken te hebben. Desondanks concludeerde de toezichthouder recentelijk wel dat grofweg een derde van de lokale omroepen in de financiële problemen zit. De vraag hoe men deze conclusie kan trekken terwijl een flink deel van de gegevens ontbreekt, kan de toezichthouder niet beantwoorden.
Overtredingen
Daarnaast laat de toezichthouder stelselmatig grove overtredingen lopen. Bij het onderzoek kwam een omroep naar voren met (vermoedens voor) vijf overtredingen die het Commissariaat als zeer ernstig classificeert. Het betreft onder andere het uitzenden van sluikreclame, aanhakende reclame en een nevenactiviteit waar geen toestemming voor is aangevraagd. De betreffende nevenactiviteit – het opnemen van promotionele video’s voor de gemeente – zal naar alle waarschijnlijkheid ook niet worden goedgekeurd.
De betreffende video’s, waarin een communicatiemedewerker van de gemeente vragen stelt aan een lid van het college van B&W, worden regelmatig ook uitgezonden in het TV-nieuwsblok van de omroep, zonder te vermelden dat de omroep een vergoeding ontvangt voor deze ‘items’. Tot slot voldoet ook de radioprogrammering van de zender niet aan de eisen; de hoeveelheid (lokaal gerichte) informatie, cultuur en educatie is nog niet eens de helft van wat het zou moeten zijn.
Een andere omroep zag haar licentie verlengd worden, ondanks een ICE-percentage van nul (0%); de omroep zond alleen non-stop muziek, aangevuld met landelijk nieuws en reclame uit. Bij dezelfde omroep waren er nog talloze andere signalen van misstanden, bekend bij het CvdM. Het Commissariaat besloot deze signalen echter volledig te negeren door de licentie te verlengen. Hierbij werden ook de adviezen van de betrokken gemeenteraden terzijde geschoven, die een andere omroep hadden geadviseerd aan het CvdM. Het CvdM negeerde dit advies en motiveerde dit nauwelijks.
Ook een omroep die enkele jaren geleden nog een flinke onmin leefde met het Commissariaat naar aanleiding van grove overtredingen, had geen probleem om haar licentie te verlengen. Het Commissariaat lijkt hierbij geen enkele controle te hebben uitgevoerd. Dit, terwijl de waakhond eerder nog op het punt stond de licentie tussentijds in te trekken. Het is hoogst twijfelachtig of de betreffende omroep nu wel aan de eisen voldoet.
Bij weer een andere omroep is de voorzitter van het bestuur al tien jaar lang dezelfde als de voorzitter van het PBO. Het Commissariaat heeft dit acht jaar lang niet in de gaten gehad – terwijl gedurende deze periode de licentie minimaal 1 keer is verlengd en een omroep dan verplicht zowel de samenstelling van het bestuur als die van het PBO moet doorgeven.
Hierbij heeft het Commissariaat gemist dat deze (ernstige) overtreding werd gemaakt. Toen de waakhond enkele jaren geleden een klacht ontving en na een kort onderzoek zelf constateerde dat het niet klopte, is er echter alsnog niet ingegrepen. Er is volstaan met een telefoontje dat de waakhond binnenkort zou laten weten wat er mee gedaan zou worden. De situatie bestaat tot op de dag van vandaag nog steeds. Dit, terwijl Madeleine de Cock Buning, commissaris bij het CvdM, de onafhankelijkheid van de media recent nog als speerpunt van de waakhond benoemde.
Bij de zes lokale omroepen die door deze site willekeurig zijn opgevraagd bij het CvdM, zijn er bij minimaal vier signalen dat er iets niet klopt. De opstelling van de toezichthouder tast inmiddels de geloofwaardigheid van de waakhond aan. Diverse omroepen signaleren het CvdM in de praktijk niet meer serieus te nemen. “Ik hoor altijd dat je je aan de Mediawet moet houden. Maar waarom zou je? Het Commissariaat doet toch niets!”, aldus een voorzitter van het bestuur van een omroep.
Signalen
Het Commissariaat stelt afhankelijk te zijn van ‘signalen’ uit de markt en claimt hier blij mee te zijn. Desondanks lijkt de toezichthouder signalen stelselmatig te negeren. Een individu die klaagde over een lokale omroep die de regels (ook) negeert, kreeg van de toezichthouder te horen dat het CvdM niet handelt op een klacht van een burger. Daarnaast werd hem medegedeeld dat de ICE-wetgeving ‘geen prioriteit’ heeft. Ook bij de eerder aangehaalde omroep (licentie verlengt ondanks 0%-ICE en talloze andere signalen voor misstanden) heeft de toezichthouder de signalen volledig genegeerd.
Op de vraag waar bij lokale omroepen de handhavingsprioriteiten wel liggen heeft deze site geen antwoord gekregen.
OLON
Ook vanuit de OLON komen er klachten over het CvdM. In een rapportage over de toezichthouder wordt gesteld dat: “In zijn algemeenheid geeft OLON een neutrale tot slechte beoordeling waar het gaat om het toezicht van het Commissariaat op het naleven van regels. De score op zorgvuldigheid en tijdigheid is zeer slecht en die op responsiviteit en proportionaliteit is slecht. Het gaat lokale omroepen volgens OLON vooral om (het gebrek aan) voorspelbaarheid van wel of niet handhaven en bureaucratische procedures”.
Het CvdM stelt in een reactie dat het rapport in kwestie laat zien dat de toezichthouder haar werk goed doet.
Olifant
Ook andere betrokkenen uiten forse kritiek op het CvdM. ‘Het Commissariaat kan erg gedetailleerd bezig zijn, maar grote zaken missen ze regelmatig”, zo vertelt een bron aan deze site. Bij 1 van de onderzochte dossiers bleek dit ook; de toezichthouder was fel op een detail in een contract (waarbij het er sterk op lijkt dat de betreffende bepaling verkeerd wordt geïnterpreteerd door de waakhond), terwijl grove overtredingen niet zijn opgemerkt of zijn genegeerd.
Zware druk
In de praktijk lijkt het Commissariaat vooral bij lokale omroepen (maar ook breder) uitsluitend te handelen onder zware druk van derden. Bij de opgevraagde dossiers was er bij lokale omroepen geen sprake van controles die de toezichthouder volledig uit zichzelf opstartte; dit gebeurde onder druk van klagende gemeenten of juridische procedures. Hierbij valt op dat de toezichthouder bij minimaal 1 omroep wel heeft moeten constateren dat er het nodige mis was, maar hier geen enkele actie op heeft uitgezet. Een andere omroep is gewaarschuwd naar aanleiding van meerdere zware overtredingen, maar het CvdM heeft nagelaten een follow-up te doen om te bekijken of de waarschuwing heeft gewerkt.
Jaarverslag
In 2012 heeft het Commissariaat besloten het toezicht op lokale omroepen te verminderen, door de omroepen niet meer te verplichten jaarlijks gegevens aan te leveren over de uitgezonden hoeveelheden ICE-content PBO-verslagen. Daarmee zegt het Commissariaat dat het nauwelijks nog controleert. Alhoewel de toezichthouder zelf in het jaarverslag stelt dat het zich hiermee beter kan concentreren op omroepen die het zelf ‘selecteert’ op basis van een analyse van de ontvangen klachten, laten de dossiers zien dat dit in de praktijk niet tot nauwelijks gebeurt.
Verklaring
Het Commissariaat stelt zelf dat de toezichthouder ‘goed’ functioneert. Desondanks heeft de waakhond nauwelijks een reactie gegeven op de gevonden feiten, die in een gesprek zijn voorgelegd.
Op een schriftelijk verzoek om een reactie, waarbij het conceptartikel is voorgelegd, laat de toezichthouder weten ‘geen aanleiding’ te zien om te reageren. [MVD/Radio.NL]
