Als de overheid een veiling organiseert voor mobiele telefoons, benzinepompen of radiofrequenties, moet ze zich aan vijf richtlijnen houden. Volsta niet met simpele regels, wees open, formuleer een doel, vraag raad en durf in te grijpen.
Wat is dat toch? Elke keer als de overheid een veiling organiseert, loopt de procedure uit op ruzie, kritiek en een katerig gevoel. Bij de veiling van UMTS-frequenties voor mobiele telefoons gingen de belbedrijven Versatel en Telfort met elkaar op de vuist en haalde de staat minder miljarden op dan gehoopt. Tijdens de aanbesteding van de hogesnelheidslijn kreeg het consortium van Deutsche Bahn/ Arriva een reprimande en bleef deze bieder tijdelijk verstoken van waardevolle informatie.
Ook de biedmethode voor vergunningen van benzinepompen kan verkeerd uitpakken, voorspelt toezichthouder NMa in een uitgelekt conceptvoorstel. De NMa moet overigens nog met een definitief standpunt komen. En nu gaat de radioveiling van FM-frequenties wellicht niet door omdat commerciële zenders onder leiding van radioman E. de Zwart moord en brand schreeuwen.
Het lijkt zo simpel. Er is een schaars object – een spoorlijn, een benzinepomp of een frequentie in de lucht. Diverse bedrijven hebben interesse in deze schaarse producten. Aangezien de overheid eigenaar is, mag ze een veiling organiseren. Dat is eerlijk, transparant en de beste manier om schaarse goederen te verdelen. Alleen de hoogste bieder wint. De gelukkige mag vervolgens de frequentieruimte voor mobiele telefoons gebruiken, treinen over een nieuwe spoorlijn laten rijden of de benzinepomp langs de snelweg exploitereren.
De Nederlandse overheid kan niet met simpele spelregels volstaan, zegt M. Canoy, hoofd regulering en marktwerking van het Centraal Planbureau. Want de veilingmeester stuit in de praktijk op veel problemen. Bij een schilderij is er nog één product waarop alle kunstliefhebbers mogen bieden. Bij de verdeling van UMTS-frequenties gingen daarentegen vijf blokken onder de hamer. Die ruimtes waren niet allemaal even groot. De bieders hadden niet dezelfde uitgangspositie en ze wisten niet hoe populair mobiel internet zal worden. Het ontwerp van een veiling vraagt in zo’n geval tijd en aandacht. Want, zoals de Britten zeggen, the devil is in the detail.
De staat moet daarom deskundigen uit het buitenland halen, adviseert Canoy. Aangezien de overheid weinig ervaring heeft, doet ze er verstandig aan kennis in te kopen. Bij de UMTS-frequenties liet het ministerie van Verkeer en Waterstaat een goede voorbereiding achterwege. Daardoor gingen vijf pakketten in de verkoop, terwijl er al vijf zittende aanbieders waren. Nieuwkomers zonder klantenbestand hadden daardoor nauwelijks kans om te winnen.
De overheid moet ook duidelijk maken waarom ze een veiling organiseert. Veilt ze om de schatkist te spekken 2 u Of wil ze de kwaliteit van diensten verhogen en de innovatiekracht vergroten. Canoy: ‘Wie vooraf exact vastlegt welk doel de veiling dient, kan achteraf ook goed controleren of het beoogde doel is bereikt.’
Een veiling heeft baat bij transparantie. Publiceer dus vooraf de spelregels, raadt Canoy aan. Al was het maar om wetenschappers de gelegenheid te geven het veilingontwerp te bekritiseren. De overheid neemt deze tip nog niet te harte. Bij de aanbesteding van de hogesnelheidslijn is de procedure omgeven met geheimzinnigheid. Tenslotte moet de overheid niet schromen in te grijpen, zegt Canoy. Bij een veiling is vaak sprake van een ongelijke uitgangsposities. ‘De veilingmeester moet het speelveld egaliseren.’ Iedere partij moet dezelfde kansen krijgen. Bij de voorgestelde veilingprocedure van radiofrequenties schept het kabinet geen gelijke uitgangsposities.
Is het gedonder uit de lucht als de overheid zich aan al deze tips houdt? Allerminst, voorspelt Canoy. Een veiling zet de markt op zijn kop. Zittende partijen dreigen marktaandeel te verliezen, nieuwkomers hoeven niet altijd te winnen. Aangezien er miljarden op het spel staan, zullen de verliezers na afloop altijd stampij maken. (17 februari 2001)
