Met rekeningrijden is de veiling van FM-frequenties een van de heetste hangijzers van politiek Den Haag. Al wekenlang wordt er in Den Haag over vergaderd. De FM-veiling zou aanvankelijk plaatsvinden in mei 1997. Maar de belangen zijn enorm en de claims indrukwekkend: miljarden guldens. Sindsdien doet de politiek wat het in dat soort gevallen het liefst doet: voor zich uit schuiven.
Opnieuw is een deadline gesteld: vrijdag 22 juni, vandaag dus. Dit keer gaat het kabinet de knoop écht doorhakken, is beloofd. Maar vrijwel zeker volgt het beproefde recept: uitstel, nu tot na het reces.
En dat terwijl het kabinet nog steeds vasthoudt aan het standpunt uit 1996: het veilen van alle FM-pakketten. De afgelopen weken is duidelijk geworden dat er geen alternatief is. Ondanks de as tussen PvdA-kamerlid Wagenaar en de mediatycoon Rupert Murdoch.
Etherfrequenties zijn een bittere noodzaak voor een radiozender. Luisteraars zijn vaak mobiel – in de auto, op het strand, in de slaapkamer. Een zender alleen op de kabel is kansloos. Radio 538 komt in Utrecht en Noord-Holland, waar het een uitstekend FM-bereik heeft, tot 12% marktaandeel, terwijl het in Noord-Brabant en Limburg, met alleen kabel, tot 3% komt.
Er is geen bedrijfstak in Nederland waar de overheid zo dominant is als in de radiowereld. Behalve scheidsrechter (wie krijgt frequenties) is Den Haag zelf ook speler. De overheid financiert en faciliteert vijf landelijke radiozenders.
De publieke radio, die speerpunten zou moeten hebben als hoorspelen, het Nederlandse lied, cabaret, jazz, opera en kinderradio, is de concurrentie aangegaan met commerciële zenders. En dus wordt er met gouwe-ouwen op Radio 2 geconcurreerd tegen Radio 10 en Arrow, en gebruikt Radio 3 popmuziek in de strijd tegen Radio 538 en Noordzee. Radio 4 gaat steeds meer op Classic FM lijken. Het levert publieke radio via de Ster een monsteromzet op. De cijfers zijn geheim, maar mediaplanners gaan uit van een bruto-omzet van ƒ 240 mln in 2000. Radio 1 tot en met 4 zijn verdienzenders geworden.
De zenders van de overheid leggen ondertussen wel een flink beslag op het frequentiespectrum. Tachtig procent van de ether wordt gebruikt door publieke zenders.
Er blijft dan nog slechts beperkte etherruimte over voor commerciële zenders. Lobbyen is dan ook core business geworden voor radiozenders. De afgelopen jaren is er door de radiosector hard gewerkt om toegang tot politici te krijgen. Met succes. De lobby bij Tweede-Kamerlid Marja Wagenaar (PvdA) geldt als huzarenstukje van de Murdoch-zenders (Sky, Radio 538, Classic FM.) Het resulteerde in een draai van 180 graden: na vijf jaar is de PvdA nu ineens niet voor, maar tegen de veiling.
Jarenlang was de overheid duidelijk: de uitzendlicenties zijn tijdelijk en er komt een veiling. Maar de veiling, die op het programma stond voor mei 1997, zou nu ineens, dankzij de motie-Wagenaar, beperkt worden tot drie FM-pakketten van slechte kwaliteit. Voor toetreders zou de markt nagenoeg afgesloten worden. Partijen die nu al uitzenden op FM worden door de overheid beloond: zij zijn verzekerd van hun huidige frequenties. De nieuwskavel – de FM-frequenties die apart zijn gezet voor een nieuwszender – werd door mevrouw Wagenaar zelfs op voorhand toebedeeld aan Business Nieuwsradio.
Maar die opzet, op advies van de commissie-Bouw, wordt niet gevolgd door het kabinet. Niet alleen de staatssecretarissen De Vries en Van der Ploeg, maar ook de NMa, de Opta en de Landsadvocaat zijn tegen. Het bevoordelen van de zeven zittende partijen is een vorm van marktafscherming en kartelvorming. Wat Murdoch en Wagenaar willen, is in strijd met de Mededingingswet en het Europees recht.
De belangen van de ‘haves’ en de ‘have-nots’ komen op één punt samen: dit is geen manier om met een bedrijfstak om te gaan. Al vijf jaar wordt radiozenders verteld dat zij hun frequenties wellicht kwijtraken, onderwerp als zij zullen worden van een veiling met een onzekere uitkomst – met wellicht een torenhoog veilingbedrag of het kwijtraken van frequenties. Zij verkeren al jarenlang in onzekerheid.
De have-nots wordt ook al vijf jaar om geduld gevraagd, waarbij toetreden tot de markt steeds ‘binnenkort’ tot de mogelijkheden behoort. Deze partijen spenderen een substantieel gedeelte van hun tijd aan het aan het lijntje houden van investeerders, die ook weleens duidelijkheid willen.
De beslissing om te gaan veilen valt waarschijnlijk pas in september. Geveild wordt er dan in 2002. Dan zal er niemand in Den Haag zijn die kan uitleggen wat die vijf jaar uitstel en onzekerheid heeft opgeleverd.
Drs Martin Bosma MA, werkt sinds 1996 aan Nieuws FM – het project voor een landelijke nieuwszender.) (Het Financieele Dagblad )
