De onderstaande column is maandagavond 8 april in het medianieuws geplaatst. Omdat deze column binnen enkele uren tientallen reacties heeft opgeleverd, heeft Radio.nl besloten deze column ook hier in het Zero Base nieuws te plaatsen.
Tevens kunt u onderaan deze column het populaire overzicht van de radio frequenties downloaden. Dat is sinds 17 maart al ruim 1200 keer is gebeurd. Het bevat nu ook interne informatie van Nozema.
Daarnaast kunt u onderaan deze column ook informatie over de vergelijkende toets over de twee pakketten voor nieuwkomers downloaden. De teller staat hier op 400.
Column: De Vergelijkende Toets.
Onbegrijpelijke (lees: ambtelijke) taal, erg ‘prettig’ ingevoegde page breaks, en lettertype OCW Swift (10 punts). Een document met deze kenmerken lag onlangs in mijn mailbox (en is te downloaden via deze site), en dus kon ik concluderen dat er weer eens iets van een Ministerie afkomstig was. Inderdaad, dat was zo. De regeling van de hoorzitting die binnenkort in het Zoetermeerse wordt gehouden lag ik mijn mailbox. Die hoorzitting gaat over de criterea die de regering wil hanteren bij de vergelijkende toets. Die vergelijkende toets moet gaan uitmaken wie er de ether in mogen en wie niet.
Met sterke koffie en andere genotmiddelen ben ik maar achter mijn computer gaan zitten om het door te wroeten. Tijd om een en ander eens nader te bekijken, en te gaan analyseren wie de winnaars zullen worden van dit feestje.
Wie zijn de kandidaten voor een landelijke FM-vergunning? Laat ik die eerst even op een rijtje zetten.
Arrow Classic Rock. Het gouden gitaargeweld. Zend al een tijdje uit via de 828AM, en heeft een marktaandeel van 1,9 procent. De reclame-inkomstenmachine (leuk scrabblewoord) draait al een tijdje, en doet het niet slecht. Bestaat sinds 1996. Non-stop, met sporadisch een gepresenteerd programma. Format met potentie.
Q the Beat. R&B, Urban. Met een marktaandeel van 0,0 procent ploetert dit station al enige tijd door op de 1224 AM. Nou ja, ze zijn er even tussenuit geweest, en dat kan ze fataal worden (zie verderop). De reclame-inkomsten varieren van nul tot nihil. Bestaat al een tijdje, maar de vergunning is inmiddels van hand tot hand gegaan. Van Radio London (R.I.P.) en via Q FM, Q Radio (of andersom, weet ik niet meer) is het uiteindelijk Q the Beat geworden. Heeft even gepresenteerde programma’s gehad, maar is nu non-stop.
Radio 192. Adje Bouman & consorten proberen hier de oude tijden van Veronica te laten herleven. Marktaandeel onbekend, reclame-inkomsten zijn moeilijk in te schatten. Zit potentie in, kunnen voor een lekkere AM frequentie gaan. 192 Heeft gepresenteerde programma’s, en zend nu via een kleine AM frequentie uit.
Radio Nationaal. Gewoon gezellig. Station met een woelig verleden, maar begint nu te draaien. Het heeft een beetje weg van een stoomtrein: komt moeilijk op gang, maar is daarna moeilijk te stoppen. Marktaandeel: 1,9 procent, reclame-inkomsten zijn nog wat moeilijk, maar dat komt vanzelf wel. Zend nu uit via een leuke U-bocht-ether-constructie, dus via de 1296AM, die in de UK gehuurd is. Kost een paar centen, maar dan heb je ook wat. Als de AM zender aan staat, is het gepresenteerd, anders non-stop.
Kink FM. The Alternative. Marktaandeel 0,3 procent, cable only. Zend uit sinds 1995, gedeeltelijk in handen van Veronica. Reclame-inkomsten: nihil. Mix tussen non-stop muziek en gepresenteerde programma’s. Heeft onder andere de Twee Meter Sessies (Twee Meter @ Kink). Leuke zender.
Veronica. Bestaat sinds 2 april 2002, en is dus net begonnen. Heeft een kabeldekking van 20 procent, en de reclame-inkomsten zijn nul. Hetzelfde geld voor het marktaandeel. Non-stop muziek, wil wel met DJs gaan werken.
Colorful Radio. De multiculturele zender, die met een FM-frequentie groot wil worden. Draait een mix van allerlei wereldmuziek. Marktaandeel is onbekend, is schat het maar even rond de 0,0 procent. Reclame-inkomsten nihil. Is nog niet zo lang bezig.
ID&T Radio. De dance zender. Marktaandeel onbekend, zal ook niet te hoog zijn. Reclame-inkomsten idem dito. Heeft gepresenteerde programma’s, en is al een tijdje bezig.
Country FM. Ik weet niet zeker of ze wel mee willen doen, maar ik vermeld ze toch maar even. Marktaandeel en reclame-inkomsten van deze zender zijn nul tot nihil. Ze zenden non-stop country muziek uit.
Zo, dat zijn al negen kandidaten voor twee prijzen, dus dat worden zeven rechtzaken tegen de overheid. Ten minste, als de zenders zich netjes aan de traditie in de mediawereld houden. En geef ze eens ongelijk: Nee heb je, ja kun je krijgen. Of ze kunnen uitwijken naar de AM, maar dat is voor slechts 1 zender interessant (Radio 192, golden oudjes passen goed op de AM).
De zittende partijen mogen niet meedoen. Uitzonderingen zijn stations die via de AM uitzenden: die mogen meedoen voor een FM frequentie. De rest heeft pech gehad. (Zenders als Rebecca, HotRadio en dergelijke mogen dus niet meedoen voor meer frequenties. Voor landelijke FM-stations is meedoen uberhaupt niet interessant, aangezien de enige frequenties die voor ze interessant zouden kunnen zijn zijn gealloceerd voor de niet-landelijke omroepen. Niet-landelijke commerciele mogen niet meer dan 20 procent dekking krijgen. Saillant detail: De combinatie Sun FM / City FM zit daar dik overheen, maar de kans is groot dat ze daarmee wegkomen).
Blijft de vraag wie er naar de rechter mogen stappen. Om dat te kunnen bekijken wordt het tijd om eens even de lijst met criteria erbij te pakken. Deze criteria zijn zo opgesteld, dat in principe alleen zenders die tussen 1 september 2001 en 1 april 2002 continu in de lucht zijn geweest kunnen winnen. Met andere woorden: we kunnen Veronica en Q the Beat op het lijstje doorstrepen. Dat zijn al twee rechtzaken (Veronica is overigens al begonnen met de rechtzaak). En Q the Beat was net even gestopt met uitzenden. Oeps, daar gaat de kans op een etherfrequentie in dit plan helemaal naar de knoppen. Overigens is Q the Beat van mening dat ze nog wel een kans maken. Op de site van het station staat het volgende te lezen: “De inspectie heeft goed meegewerkt en deze tijdelijke break zal dan ook geen gevolgen hebben voor de uitslag van de zogenaamde ‘Beauty Contest’. Dat hebben we allemaal heel goed kunnen afdichten”. Dit zou overigens kunnen kloppen, aangezien Q sowieso al kansloos was voor een FM-frequentie. Want de andere criteria zijn niet bepaald gunstig voor Q The Beat.
Er wordt namelijk achtereenvolgens geselecteerd op marktaandeel, reclame-inkomsten, hoe lang een station al uitzend, de investeringen en het bedrijfsplan (vaag criterium, overigens). Mocht dat geen winnaar opleveren, dan komt er een loting.
Goed, inmiddels roepen alle zenders om het hardst dat ze gaan winnen. Overigens wordt er dan veel verwezen naar het onderscheidende karakter van een station. En laat dat nu iets zijn wat niet direct meetelt in deze verdeling. Wie gaat het nu worden? Per criterium:
Marktaandeel. Hier zijn Arrow en Nationaal de grote winnaars, met een marktaandeel van beide 1,9 procent. De rest komt niet eens in de buurt. Alleen het marktaandeel van Kink wordt overigens nog in het CLO gemeten, en dat is 0,3 procent. Van de andere zenders kun je dus alleen maar schatten, maar het is knap als ze boven de 0,1 procent uitkomen.
Reclame-inkomsten. Dit is meer natte vinger werk, maar ik schat een eerste positie voor Arrow Classic Rock, met Nationaal als tweede. Radio 192 staat derde. De reclame-inkomsten van de overige stations varieren van nul tot nihil. Veronica heeft nog geen reclame, Kink sporadisch, en naar de overige zenders luister ik zelf eigenlijk nooit, maar daar zal het verder niet veel beter zijn.
Startdatum uitzending. Hier zit de lijst er iets anders uit: Kink FM is hier de grote winnaar. Dit station zend al sinds 1995 uit. Arrow is tweede, die zijn in 1996 gestart. ID&T is al sinds 1998 in de lucht. Q zend ook al sinds 1998 uit. Voor de rest geld 2000 of later.
Bedrijfsplan. Tja, wat moet je hier mee? Misschien eens kijken naar de potentie van het format. Oftewel: is er een adverteerdersmarkt te vinden voor het station in kwestie? Nu roept ieder station natuurlijk wel dat dat zo is, maar de vraag is wie dan op de grootste goudmijn zitten. En de winnaar is, wederom, Arrow. Die zitten namelijk midden op een groep hoger opgeleide heren op een respectabele leeftijd. Kassa. Nationaal mag er ook wel zijn, al was het alleen maar vanwege het marktaandeel wat deze zender kan halen (vier procent moet toch geen probleem opleveren). En tja, wat moet je met de rest? Over de levensvatbaarheid van het Colorful format heb ik mijn twijfels. Wellicht dat deze zender beter als niet-landelijke commerciele verder kan gaan en zich kan gaan richten op een aantal steden in de Randstad met veel allochtonen (allochtonen zullen gezien het format toch de meerderheid van de luisteraarsgroep vormen). De adverteerders zullen in die regio wellicht ook wel te vinden zijn.
Voordeel is dat je een regionale markt af kunt stropen op zoek naar adverteerders, en het niet van de conservatieve landelijke adverteerders moet hebben. En dat adverteerders conservatief zijn, heeft Nationaal ook in de gaten. Het format van zenders als Kink en ID&T is raak in een niche, alleen de vraag is: hoe groot is die niche? Kunnen deze stations boven de twee procent uitkomen met etherdekking? Misschien, maar het huidige marktaandeel van een zender als Kink stemt niet echt hoopvol. En ID&T? Die laat zijn marktaandeel niet meten. Er zal vast wel potentie in het format zitten, maar of dat groter is dan bij Arrow of Nationaal betwijfel ik.
Radio 192 is min of meer een zelfde verhaal, alleen dan moeten ze niet gaan adverteren op The Box, want daar kijkt de doelgroep niet naar. Country FM heeft een te kleine doelgroep om echt wat te kunnen gaan betekenen in dit land.
De algehele conclusie is dus duidelijk: Arrow en Nationaal vallen in de prijzen. Aangezien Arrow zo ongeveer bij ieder criterium bovenaan staat, zijn die voor 99,99 procent zeker van een pakket als de toets wordt uitgevoerd (de rechter kan daar nog een stokje voor steken). Nationaal is een goede tweede, met een hoge score op vier van de vijf criteria.
De rest van de stations mag naar een advocaat om een dagvaarding op te laten maken, want ze zijn zo goed als kansloos op een FM-pakket. Toch is er voor Radio 192 nog hoop. Deze zender zou het ook op de AM kunnen redden, en de AM 675 komt vrij. Een mooie zender die in een keer heel Nederland meepakt.
Die AM 675 is meteen ook een van de weinige AM-frequenties waar je wat mee kunt. De rest heeft een te kleine dekking. Of heeft andere problemen, zoals aflopende milieuvergunningen in combinatie met het NIMBY (Not In My BackYard) syndroom, het is onmogelijk om de zender 24 uur aan te laten staan omdat ‘ie snachts uit de lucht wordt gedrukt, of de zender heeft zoveel Kwtjes nodig dat je een hartaanval krijgt van de electriciteitsrekening. Daarnaast is AM duur om op uit te zenden, luistert er in de meeste gevallen geen hond naar (is wel format afhankelijk), en is een landelijk net van AM-frequenties lastig te vormen. Conclusie: de stations willen allemaal op de FM! En ja, er kunnen er maar twee de FM op. De rechtbank mag zich dus al vast voorbereiden op de rechtzaken.
Dan ga ik nu op veler verzoek nog even door op de Niet-landelijke commerciele stations. Helaas is deze markt een beetje onoverzichtelijk, en komen er met regelmaat nieuwe zenders bij. Het is dus moeilijk in te schatten welke zenders een grote kans maken, aangezien ik eerlijk moet bekennen van velen het format niet eens te kennen. Toch ga ik een poging wagen.
Voor de Niet-landelijke commerciele omroepen (die ik in de rest van deze column af zal korten tot NLCO) gelden de zelfde criteria als voor de landelijke stations. Marktaandeel, reclame-inkomsten, startdatum van de uitzendingen, businessplan en een loting zijn dus belangrijk. Eerst maar even een overzicht van de kandidaten, met een vermelding van het uitzendgebied
(Let op! Er kunnen zenders ontbreken):
Hofstad Radio, Den Haag
Midstad Radio, Utrecht
XFM, Noord-Brabant en Limburg
Radio Limburg, Limburg
Waterstad FM, Friesland (zit al in de ether, maar doet dat via de licentie van Happy Radio, en mag dus meedoen voor een eigen licentie)
Golfbreker Radio, Amersfoort e.o.
Haagstad Radio, Den Haag. Deze zender zit nu op de AM, en mag dus meedoen voor een FM zender.
Radio 192, mag meedoen voor een NLCO zender
Radio Caroline, Noord-Nederland (net begonnen)
Ridderkerk FM, Ridderkerk
Airplay Radio, net gestart, Zwolle
Atlantis FM, Noordoostpolder
BodeFM, West Brabant (De website bestaat in ieder geval niet)
Magic FM, Noord-holland
NovaFM, Betuwe
Radio Simone, Groningen
Radio Westland, Zuid-Holland,
West-Brabant Radio, West-Brabant.
Een aantal van bovengenoemde zenders zend nog niet uit, en heeft daarmee een kleine kans op een FM-frequentie. Er zullen er dus ook een aantal buiten de boot vallen. Grote kanshebbers op een FM-frequentie zijn Hofstad Radio, Midstad Radio Utrecht en Radio Limburg. XFM zal voor een gedeelte buiten de boot vallen, aangezien Radio Limburg in Limburg de absolute winnaar zal worden. Deze zender is een kloon van Radio Maastricht (lokaal nieuws en vooral non-stop muziek van het Sky Radio kaliber) en Radio Maastricht is enorm populair. Daarnaast weten de mensen achter dit station waar ze mee bezig zijn.
XFM daarentegen moet zich nog iets meer bewijzen, en heeft een format dat, laat ik zeggen, nog niet helemaal optimaal is. De playlist laat een nogal afwisselende (dance)zender zien, waarvan ik niet verwacht dat dit veel luisteraars zal trekken. De frequenties in Limburg gaan dus (grotendeels) naar Radio Limburg toe. En de frequentie die dan wellicht overblijft (Eys, 98.1) is te klein om er echt wat mee te kunnen doen.
Voor de frequenties in Noord-Brabant is XFM wel een kanshebber, en kunnen ze voor de combinatie Eindhoven / Helmond gaan, plus een zender in Den Bosch. In Eindhoven zijn er overigens nog wel meer zenders beschikbaar, dus zouden bepaalde zenders wellicht hun uitzendgebied iets kunnen verschuiven. Bode FM zal ook mee gaan doen voor een aantal frequenties (Bergen op Zoom, Roosendaal en Breda).
Dan Zuid-Holland. Hofstad heb ik al getipt als kanshebber, en wel voor de 99.4FM. Dit is meteen een mooie zender met een bereik van dik 600.000 mensen. Daar zou je wel een mooi radiobedrijf op kunnen bouwen. Of Haagstad zou er een stokje voor moeten steken. Maar zend die zender wel uit? Ik moet eerlijk bekennen dat ik dat niet weet, laat staat dat ik het format ken.
In Alphen staat er ook nog een mooie zender ingepland, met een bereik van 1,3 miljoen mensen (gecombineerd met een zender in Amsterdam). Wellicht iets voor Radio 192? Of Colorful moet voor een NLCO pakket gaan, dan zou deze wel eens mooi kunnen zijn voor ze (moeten ze wel wat kabelfrequenties laten schieten, overigens). Anders zou ik niet weten wie deze prijs gaat krijgen (en het is een hoofdprijs in de NLCO markt, een groot gedeelte van de Randstad met 2 sterke frequenties). Of Midstad moet zijn uitzendgebied op willen rekken natuurlijk. Het format zou wat kunnen worden in ieder geval. Overigens kan Midstad ook nog voor een frequentie in Utrecht zelf gaan (103.4 FM), maar die stelt weinig voor.
We gaan eens verder naar het Noorden kijken, dus naar Gelderland en Noord-Holland. Voor Noord-Holland geld: Amsterdam heeft wat frequenties over. Maar hoeveel kanshebbers zijn daar voor? Weinig. Er zijn niet veel stations die in Amsterdam uitzenden of uit kunnen zenden. En de markt zit daar al aardig vol. Maar ja, er zijn wel vier (!) frequenties beschikbaar daar. Wie het gaan worden? MagicFM zou kunnen, voor de rest weet ik het echt niet.
Gelderland idem dito. Aangezien bestaande zenders niet mee mogen doen aan het verdelingscircus, blijven er weinig kandidaten over voor de zender in Apeldoorn. Niet dat die wat voorstelt, maar toch. Er schijnt nog een zender op de Veluwe te zitten, die ik niet zo een twee drie kan opnoemen. Misschien dat die het wordt?
Verder naar het Noorden begint het een ander verhaal te worden. Daar zijn meer kandidaten beschikbaar voor een leuk aantal zenders. Voor de regio Noordoostpolder / Zwolle hebben we eventueel Emmeloord Leeuwarden 101.8 FM. Dat is in ieder geval wat voor een zender. In Zwolle zelf is er niets. Jammer voor Airplay Radio en Atlantis FM.
In het Noorden zijn veel frequenties beschikbaar. De kanshebbers zijn: Waterstad FM, Radio Caroline en Radio Simone. Het ziet er naar uit dat ze alledrie in de prijzen kunnen vallen. Daarnaast zou Radio Caroline ook nog eens voor een AM frequentie kunnen gaan, omdat hun format ook op de AM kan. Deze zender lijkt dus op rozen te zitten. Waterstad zit al in de ether, maar aangezien dit via een frequentie van Happy Radio loopt, mogen ze zelf ook nog meedoen. Die zijn dus kanshebber.
Toch zal niet iedereen blij zijn. Er zijn frequenties waar ik zo geen kandidaat voor kan verzinnen, en er zijn zenders die buiten de boot gaan vallen. Een van de verliezers is wellicht Westland Radio, aangezien in het Westland geen frequentie beschikbaar is. En natuurlijk de zenders in Zwolle en de Noordoostpolder. Westland gaat naar de rechter. In Amersfoort is de spoeling ook dun. Mochten zenders als Golfbreker en EFM nog mee willen doen, is de kans dat ze iets krijgen nihil. En zo krijgen we een vreemde situatie: in bepaalde gebieden zijn er frequenties over, en in andere gebieden zijn er niet genoeg.
Tot zover mijn inschattingen over de winnaars en verliezers van dit circus. Maar: gaan deze zenders wel winnen? Want Veronica is al naar de rechter gegaan, en de verliezers in het landelijke circus zullen dat zeker ook gaan doen. Dus staan binenkort Q, Colorful en nog een aantal zenders oog in oog met de rechter en de landsadvocaat. En wat als de rechter dit plan van tafel veegt? Dan breekt de pleuris los.
Want dan moeten ze in het Haagse een keuze maken en met een alternatief komen voor dit plan. En dat is er niet zo maar. Want zelfs als de Kamer alsnog schoorvoetend accoord zou gaan met een veiling, hoeft die er nog niet te komen. Dan gaan de zittende partijen naar de rechter, omdat ze die veiling niet willen. En dus komt daar ook weer gelazer van.
Dit overigens nog afgezien van het feit dat er nog grote problemen zijn met de implementatie. Voor mensen die dachten dat op 1 september alles om gaat: dream on. Dat wordt dus never nooit niet gehaald. Een van de redenen: NIMBY. Want je kunt leuk allerlei nieuwe zendmasten gaan inplannen in een verdeling, maar dan moeten die masten wel gebouwd worden. Shit, dan kan het wel eens zijn dat de buurt dwars gaat liggen. En dus komen daar weer allerlei bezwaarprocedures van, waardoor de bouw- en milieuvergunningen niet verkregen worden. En zonder vergunning geen zendmast en geen FM-zender(s). Ik heb het nu overigens nog niet over de operatie die het ombouwen sowieso al is. Dat is behoorlijk complex, aangezien zendmasten omgebouwd moeten worden. Daar kan ook nog van alles fout gaan. En dan krijgen we een domino-effect: als er 1 zender van de publieke omroep de lucht niet in kan, gaat de hele boel onderuit. Want de publieken moeten een goede dekking hebben. En dus? Tja, dan kan het zijn dat of de boel wordt uitgesteld, of er een commercieel net wordt gestript. Gevolg is dat de commerciele zender in kwestie naar de rechter stapt, en dus … (vul zelf maar in).
De publieke omroep is nog niet helemaal tevreden over de dekking van de omroepen, en dat kan nog gedonder opleveren. Daarnaast heeft De Vries aan de Tweede Kamer beloofd dat de publieken 100 procent dekking krijgen. En dus gaan we weer schuiven. Wordt de boel nog complexer. Daarnaast moeten de ROOS en de NOS de luisteraars informeren over de frequentiewisselingen. Daar hebben ze al een plan van aanpak voor klaarliggen, zoals beide organisaties onlangs aan ons bevestigden. Alleen de financiering moest toen nog rond komen. Met andere woorden: ze willen geld zien voor de reclamecampagne die ze moeten lanceren om iedereen te vertellen dat de ether op de schop gaat. En als dat er niet komt, tja ….
De NOS formuleert het op deze wijze: “Als blijkt dat wij ergens in het proces onvoldoende tijd dreigen te hebben om het publiek te informeren, dan moeten we daar op dat moment op reageren.” De ROOS is duidelijker in haar standpunt: “Als OCW/V&W niet op tijd is gaan we pogen door juridische stappen het afstaan van frequenties te voorkomen danwel uit te stellen.” De ROOS geeft ook aan voor 1 mei duidelijkheid te moeten hebben. En: “Weliswaar is er de toezegging dat kosten worden vergoed, maar nu het gaat om harde bedragen stellen de ministeries zich onredelijk op.”. Dat kan dus ook nog wel wat problemen op gaan leveren.
Zo beste lezer, ben je al pessimistisch geworden van dit stukje? Zo nee, dan wordt je dat in de nabije toekomst wel. Want het laatste woord over deze kwestie is nog lang niet geschreven. En dit zal ook mijn laatste Zero Base column nog niet zijn denk ik ……
Oh ja, commentaar is van harte welkom op mijn e-mail adres. Mensen met een andere visie dan de mijne mogen uiteraard ook hun mening op het digitale papier zetten en dat doormailen; dat maken we er een Opinie artikel van. Mocht ik een zender vergeten zijn, dan hoor ik dat ook graag.
Nawoord: zojuist ben ik geïnformeerd dat de landelijke stations niet meer kunnen overschakelen naar niet-landelijke frequenties, omdat het kabelbereik wordt gemeten op 1 april 2002. Ze kunnen dus geen kabelnetten meer dumpen om voor een niet-landelijke zender te gaan. Daarnaast mag Radio 192 niet meedingen naar een AM frequentie, omdat ze die al hebben.
