Zo, lieve lezertjes en lezeresjes. Ik ben het even zat. Wat dan? Al dat gezeik waarom er nog geen column is verschenen over het laatste vertoon van onkunde uit het Haagse. Okee dan, you win! Hier is ie. Ik hanteer overigens wel zo links en rechts de botte bijl, dus u bent gewaarschuwd.
Ook gezien wat er recentelijk uit Den Haag is gekomen? Ook zo gelachen om het Algemeen Overleg tussen ‘t Kippenhok en de twee nu al mislukte staatssecretarissen? Ik wel. Nog nooit zo veel vuurwerk gezien. Eerst wordt Atsma (CDA, kilometers dikke plaat voor het hoofd, oogkleppen 50m doorsnee, ook wel eens omschreven als Het Rund) afgemaakt, zijn ze daarmee klaar, is Van Leeuwen (hangt lange lulverhalen op zonder enige inhoud, vertelt daarna pas wat hij wil vertellen) de klos. En laten we Wijn (Wat? Implementatie? Ja, daar doen wij niets aan hoor!) niet vergeten. Die kreeg ze ook van links en van rechts om de oren. En de uitkomst van het debat: het is nog steeds een chaos. Oh, wat is dat toch leuk, politiek.
Het debat ging over een brief welke recentelijk aan de Kamer is verstuurd. In deze brief zette het Kabinet uiteen hoe men van de frequenties af wil komen. Deze brief, welke volgens bronnen is geschreven door Den Haags meest gehate ambtenaar Harry K. (werkzaam te Z.) was, simpel omschreven, dermate slecht dat ik niet meer wist of ik gewoon moest gaan lachen of spontaan in tranen uit moest barsten. Ik heb uiteindelijk gekozen voor het eerste, overigens.
OK, nog even kort (om het geheugen op te frissen) de kernpunten uit de brief, aangevuld met informatie uit het kamerdebat. Het kabinet wil de frequenties verdelen door middel van een vergelijkende toets. Daarbij wordt er getoetst aan de hand van de pluriformiteit, de bedrijfseconomische onderbouwing alsmede een bod dat een station moet uitbrengen. Daarover later meer. Harry K. heeft in al zijn wijsheid blijkbaar ook bedacht dat er 5 van de 9 kavels geclausuleerd worden. Er wordt er 1 gegeven aan een klassieke of jazz zender (he, waar ken ik dat van). Een ander kavel kan in de wacht worden gesleept voor een nieuwszender, er komen 2 non-mainstream pop zenders en 1 Nederlandstalige zender. Alhoewel die Nederlandse zender ook weer niet al te Nederlands wordt, want dat mag Europees gezien weer niet. Daarnaast vindt het Kabinet een Nederlandstalige zender niet rendabel. Dit overigens tot ergernis van Atsma ([ZELFCENSUUR, hier stond een hele botte opmerking]), die zich vervolgens baseerde op cijfers van Intomart waaruit zou blijken dat Andre Hazes en andere randfiguren erg populair zijn. Klopt ook wel Atsma, maar niet bij adverteerders. En die zijn toch wel heel belangrijk. Wist je dat niet? Ga dat maar eens vragen bij je vriendjes op het mediapark. NL-talig heeft namelijk de neiging om de welstandklassen C en D te bereiken in plaats van A en B. Zie ook de luistercijfers van Radio Nationaal van enkele maanden terug. (maart/april 02: luisterdichtheid 1,1 procent tussen 07 en 19 (welstandsklasse CD), in welstandsklasse AB1 was dat 0,2 procent). Daarnaast zijn het ook nog eens ouderen (zelfde periode: 50-64: 1,1 procent, 20-34: 0,1 procent). Need I say more?
Tijdens het debat werd overigens duidelijk wat men met de clausulering bedoelt. 50 Procent van de zendtijd tussen 07 en 19 uur moet aan het format voldoen. Dat is de minimumeis, partijen mogen met betere voorstellen komen. Een beter voorstel betekent een hogere kans op een etherfrequentie.
De non-mainstream popzenders hebben beiden een andere invulling. Kavel 1 is voor een zender met minimaal 50 procent muziek die niet in de top 40 heeft gestaan, waarvan 20 procent niet ouder mag zijn dan 1 jaar. Het andere pakket heeft als regel dat 50 procent van de muziek de afgelopen vijf jaar niet in de top 40 heeft gestaan. Een oldies zender dus.
Alle partijen worden geacht een plan in te dienen. Dit plan wordt vervolgens beoordeeld op plurifomiteit, en op de bedrijfseconomische onderbouwing. Tijdens het debat werd hierover alleen duidelijk dat hoe meer je je aan een geclausuleerd format houdt, hoe beter. Het bedrijfsplan (de onderbouwing dus) moet volgens een gestandaardiseerd formaat worden ingeleverd, om vergelijkingen te kunnen maken. Op welke punten dit plan wordt beoordeeld is nog volstrekt onduidelijk. Dat weten ze zelf nog niet, of ze willen het nog niet vertellen.
De bedoeling van het kabinet was om een en ander te laten beoordelen door de ambtenaren van OC&W. Hier is forse kritiek op gekomen. Dit omdat OC&W ambtenaren ook de zelfbenoemde beschermengels zijn van de publieke omroep (PO). Het zou natuurlijk, volgens de kamerleden (maar ondergetekende is het daar volledig mee eens) volstrekt idioot zijn om die te laten bepalen wie de concurrenten worden van diezelfde PO. Saillant detail was dat Van Leeuwen tijdens het debat vroeg om vertrouwen in die ambtenaren. Ze hadden het immers in ’94 ook goed gedaan, zo was zijn redenering. Voor het gemak vergat hij even dat de verdeling van ’94 bekend staat als compleet dubieus. Daarnaast is dit later door een rechter onderuit geschopt.
Maar er is meer. Tijdens het debat (dag 2) werd er even kort geschorst voor een sanitaire stop. Netelenbos (PvdA) liep tijdens deze pauze naar de beide bewindslieden, en stelde de vraag waarom ze zon gevecht aangingen, aangezien ze een motie klaar had liggen die op een dikke meerderheid kon rekenen. Hierop fluisterde Harry K., daar is ie weer, in het oor van Van Leeuwen: Leg die motie maar naast je neer. Daar verzinnen we wel wat op. Helaas voor K., gelukkig voor de rest van Nederland, stond de microfoon van Van Leeuwen nog open. Het gevolg was dus dat iedereen dit hoorde. De kamerleden waren duidelijk furieus en maakten de grond gelijk met Van Leeuwen c.s. in de tweede termijn van het debat. Dit ging ook in harde bewoordingen. Inmiddels heb ik begrepen dat K. op een zijspoor is gezet of dat we binnenkort van hem verlost zijn.
Het is saillant dat een staatssecretaris vertrouwen vraagt in een ambtenaar die zelf aangeeft zijn reet af te vegen met het oordeel van diezelfde kamer en zijn eigen gang te zullen gaan. Het is ook vreemd dat een staatssecretaris vertrouwen vraagt in ‘deskundige’ ambtenaren die de boel wel eens eerder om zeep hebben geholpen. Is dit nu onwil of een erg strakke vertoning van incompetentie (oftewel: verkeerd de neurale software van Van Leeuwen nog steeds in de betafase)?
In ieder geval ging de kamer niet akkoord met dit ‘de kat op het spek binden’ principe. Het kabinet is ook tot de conclusie gekomen dat dit volstrekt onhoudbaar was (alsmede juridisch zeer link), en heeft besloten een onafhankelijke commissie hiernaar te laten kijken. Vreemd, want Van Leeuwen beweerde eerst bij hoog en laag dat dit niet kon. Een leugentje, meneer Van Leeuwen? Maar goed, die zien we na de verkiezingen waarschijnlijk toch niet meer terug, dus het probleem Van Leeuwen lost zichzelf wel op.
Deze cie moet ergens in februari met zijn bevindingen komen, en het is de bedoeling dat ze de criteria waarop wordt getoetst gaan bepalen. Dat was wel nodig ook.
Het probleem was namelijk dat het episelletje van Harry K. erg vaag was. Er staat nergens in de brief te lezen waar men op wil gaan toetsen. Het is eigenlijk gewoon een methode om de ambtenaartjes van OC&W eens lekker aan te laten kloten. Dat hadden ze overigens met plezier gedaan. Maar, helaas voor die regelneukertjes heeft de kamer er een stokje voor gestoken. De cie mag nu ergens in februari met een rapportje komen, waar vervolgens ’t Kippenhok nog even over mag babbelen.
Alhoewel een commissie een stuk beter is dan hobbyende dames en heren in bezit van het diploma ‘hoe smijt ik zoveel mogelijk belastinggeld over de balk en veroorzaak ik tegelijkertijd een enorme economische schade’ (alsmede de diploma’s ‘list en bedrog voor beginners’ en ‘hoe naai ik mijn baas’), is het nog maar de vraag wie er in de commissie gaan zitten. Ik bedoel, als je daar de voorzitter van de TROS neerzet schieten we nog geen ruk op. (Over de TROS gesproken: waarom betalen ze altijd een retourtje voor BZN als die weer eens een camera onder mogen kwijlen? Tast eens diep in de bundel en geef ze een enkeltje Bangladesh!). Met andere woorden: het is nog maar afwachten of de commissie in kwestie een onafhankelijke wordt.
Inmiddels is er wel een mededeling in de Staatscourant verschenen met daarin de intentie om te gaan verdelen middels een toets. De uitwerking hiervan laat dus nog op zich wachten tot ergens in februari. Ik hoop toch echt dat ze flinke aanpassingen aan gaan brengen, maar ik vrees het ergste. Wat er zo fout is aan dit plan?
De Grote Frequentieloterij
Wie de hoofdpunten van het plan leest zou al nattigheid moeten voelen. Ten eerste omdat er, geheel volgens het communistische model, maar liefst vijf van de negen landelijke kavels worden geclausuleerd (en niet-landelijk is het helemaal een ramp). Je hebt de nieuwszender, de ambtenaren-hobby-zender (excuus, de klassiek / jazz zender), de 2 ‘non-mainstream’ pop zenders en niet te vergeten de kwijlzender waarvan ze het format eigenlijk niet als kwijlzender mogen clausuleren van Brussel. Dat betekent dat er nu nog maar 4 kavels overblijven voor de hitmeuk. En stomtoevallig wil nu net een fors deel van de bevolking Celine Dion 24/7 uit de autoradio horen knallen. En laten we het nog maar niet hebben over de adverteerders, die tenslotte het geld in het laatje brengen. Vanuit dat opzicht is het dus vreemd om maar 4 kavels te reserveren voor hitradio (want daar komt het in de praktijk op neer). Helemaal opvallend in dezen is dat we op dit moment de facto VIJF hitzenders hebben (Sky, 538, Yorin, 10FM en Noordzee), plus nog een paar in de wachtkamer, waaronder Veronica.
Een snel rekensommetje leert dat dat betekent dat er sowiezo 1 hitzender uit de ether wordt geschopt, en wellicht nog meer als er nieuwkomers de lucht in mogen. Dat is dus minimaal 1 bedrijf dat door de overheid professioneel naar de kloten wordt geholpen. En ja, natuurlijk, de licenties waren tijdelijk, maar het had toch wel van een beetje fatsoen alsmede gezond verstand getuigd indien hier andere keuzes waren gemaakt. Overigens houdt ik hierbij geen rekening met de methode ‘List & Bedrog’. Het is immers mogelijk om het NL-talige pakket in de wacht te slepen door in te zetten als ‘Europese zender’. Met een beetje geluk (indien de markt verstoken blijft van gelukszoekers die nog steeds denken dat een Frans Bauer format levensvatbaar is) sleep je zodoende dat pakket in de wacht. Zet Krezip, Kane, Anouk, Di-rect en een aantal andere Nederlandse c.q. Europese bands op high rotation en je zit aan de grens. Hitgevoelig talent zat in de regio, zeg maar.
Neemt niet weg dat de kans groot is dat 1 van de bestaande zenders binnenkort al zijn personeel collectief mag ontslaan. Dank je, Harry!
In bovenstaande verhaal heb ik het nog niet eens gehad over de levensvatbaarheid van de geclausuleerde formats. Ook daar kun je namelijk je vraagtekens bij zetten. Een zender als Classic FM zou het zonder zijn moeder Sky Radio waarschijnlijk ook niet redden, aangezien de winst van deze onderneming de afgelopen jaren simpelweg nihil was.
Punt 2 van kritiek: Het is en blijft volstrekt onduidelijk waar men op wil toetsen. Met een beetje geluk weten we dat in februari pas. Leuk, weet je als radiozender nog niet waar je aan toe bent. Voor hetzelfde geld kunnen ze nu nog gaan toetsen op het aantal donuts dat er dagelijks bij een radiostation wordt geconsumeerd. OK, dat is een beetje overdreven, maar ik denk dat iedereen mijn punt wel begrijpt: er is nog veel mogelijk. En dus kunnen we nog de meest belachelijke ideetjes voorbij zien komen.
Daarnaast gaat men plannen toetsen. Hartstikke leuk, maar hoe wil je in Godesnaam van te voren controleren of datgene wat iemand in zijn bedrijfsplan zet daadwerkelijk klopt? Het zou mij namelijk niets verbazen als je met bijvoorbeeld een willekeurige combinatie van bedrijfsplannen plotseling tot de ontdekking zou komen dat 4 niet- en 5 wel-geclausuleerde zenders zichzelf in totaal 200 a 300 procent marktaandeel toebedelen. Krijgen we een klassieke zender die verwacht 4 procent te halen, een alternatieve zender die op 5 denkt te gaan komen, een oldies zender die 10 gaat halen, de hitzenders die ieder op 14 a 15 procent komen (minder concurrentie), de nieuwszender gaat plotseling 4 procent halen …. u snapt wat ik bedoel. En natuurlijk zal iedereen zich rijk rekenen. Want 15 procent marktaandeel is wel een omzet van pak ‘m beet 80 miljoen euro per jaar (de markt zal immers groeien), en aangezien we af kunnen met 5 man personeel: tel uit je winst. En zo worden er nog wel meer duimpjes leeggezogen. Nee, een lekker objectief idee, dat bedrijfsplan.
Dus ieder station krijgt gegarandeerd een plus voor het bedrijfsplan. En zoals wellicht bekend betekent twee plusjes (bedrijfsplan en de inhoudelijke kant van de programmering) toegang tot de volgende fase van het feest. En dat is helemaal schandalig, die volgende fase.
Dat gaat men namelijk kijken naar een vrijwillig bod, per jaar af te dragen aan vadertje Staat. Wie dit idee heeft bedacht is gewoon een gevaar voor ons land. Waarom?
Dit is gewoon een loterij. En wel eentje waarbij de stations zelf hun lotnummer mogen bepalen door een getal op hun lot te zetten (zeg maar het bedrag in kwestie). Een soort Dayzers dus. Vervolgens worden de hoogste lotnummers eruit getrokken door de overheid, en de partijen in kwestie krijgen de jackpot. Ja, dat is een loterij, want tenzij je totaal onverantwoord hoog biedt, zeg een bedrag van 50 miljoen per jaar (ik noem maar wat) heb je geen idee wie wat zal bieden, laat staan wat je dan zelf zou moeten doen. Je komt echt niet verder dan een educated guess (educated omdat je je winst enigszins van te voren kunt inschatten, guess omdat er een behoorlijke marge in zit en je niet weet wat je concurrenten doen), en je zit met zo’n bod of te hoog, of te laag. Indien je te laag zit baal je als een stekker en is het einde oefening. Als je te hoog zit baal je ook als een stekker en gooi je bakken met geld richting de overheid (die het vervolgens weer over de balk smijt tijdens frequentiesoapjes). Dan is een simulatane meerrondenveiling achter de toets nog het minste wat ze kunnen doen, dat heeft minder catastofale gevolgen dan een sealed bid veilinggedrocht. Met een meerrondenveiling weet je namelijk wel wat je concurrenten doen, en dat is simpelweg veel eerlijker voor alle partijen.
Overigens zou ’t het beste zijn als ze dit plan helemaal wegdonderen en met een vergelijkende toets komen die wel objectief alsmede transparant is. Maar ja, de overheid he …
Kort samengevat zitten we dus nu opgescheept met een gedrocht van een ambtenaar die een beetje aan wil kunnen klooien. Het plan is daarnaast verschrikkelijk vaag. Maar uit datgene wat inmiddels wel duidelijk is blijkt dat de objectiviteit en de transparantie ver te zoeken zal zijn tijdens de ’toets’, die in wezen gewoon een sealed bid veiling is. En dus de potentie heeft om catastrofaal uit te pakken voor de radiowereld.
Blijft het daarbij? Helaas niet. Wie namelijk de publicatie in de Staatscourant bekijkt ziet bijvoorbeeld een enorme blunder staan: de AM frequenties worden niet aangeduid met KHz, maar met MHz. Oftewel, een AM-frequentie zou volgens de mededeling in de Staatscourant uit moeten zenden op bijvoorbeeld 675,00 Megahertz. Volgens mij is geen enkele radio daar geschikt voor. Dit overigens nog afgezien van het feit dat men AM-frequenties in de verdeling gooit waar geen opstelpunt voor is. Je krijgt dus een vergunning, moet daarvoor betalen en vervolgens kun je daar niets mee. En de overheid doet amper iets om die vergunningen wel exploitabel te maken.
Net zoals staatssecretaris Wijn niet van plan is om ook maar een vinger uit te steken om de samenwerking tussen Nozema en Broadcast Partners beter te laten verlopen. De privatisering van Nozema wil hij uitstellen tot na de verkiezingen, richting het nieuwe Kabinet. De gebrekkige samenwerking kan grote consequenties hebben voor de implementatie. Wijn kreeg daarvoor overigens de wind van voren in de Tweede Kamer, maar weigerde inhoudelijke antwoorden te geven op de vragen die hij kreeg.
Vooral die blunder in de Staatscourant onderstreept min of meer het feit dat de overheid gewoon incompetent is in dit dossier. Ze kunnen het niet oplossen, ze willen het volgens mij ook niet oplossen. De achtereenvolgende staatssecretarissen hebben duidelijk hun ambtenaren niet onder controle; de Kamer weet de staatssecretarissen niet in de toom te houden, de politieke verschillen zijn enorm. Om nog maar niet te beginnen over de wispelturigheid van sommige van die partijen. En zo blijft de soap doorgaan. En blijft er geld over de balk gaan. En het ergste: er blijven frequenties ongebruikt op de plank liggen, die anders gebruikt hadden kunnen worden door bedrijven. Bedrijven die er geld mee hadden kunnen verdienen en werkgelegenheid hadden kunnen creëren. Bedrijven die de keuze van de luisteraar hadden kunnen verruimen. In plaats daarvan komt de overheid met plannen die diezelfde economische groei verkloten omdat ze de publieke omroep wil beschermen. Dat gebeurt al jaren: de publieke omroep gebruikt ook in het nieuwe plan nog meer frequenties dan noodzakelijk en in het verleden is meer dan eens een commercieel alternatief genuked door de overheid en haar ambtenaartjes. De volgende stap zal ongetwijfeld zijn dat nadat met dit dossier heeft gesloten (ze zullen het wel niet tot een goed einde brengen maar gewoon met een waardeloze ‘oplossing’ komen) ook bepaalde privatiseringen verkeerd uitvoeren. Hebben ze al eerder gedaan.
En dat is diezelfde overheid die in dit land de zaken op orde moet houden. Diezelfde overheid die ook politie & justitie, de zorg, het onderwijs en al die andere belangrijke thema’s in goede banen moet leiden en voor oplossingen voor problemen moet zorgen. Ze weten dit niet op te lossen, en bij de eerder genoemde onderwerpen is het ook zo hier en daar een puinhoop.
Ambtenaren gaan hun eigen gang, politici hebben vaak geen idee waar ze het over hebben en bewindspersonen staan gewoon straalhard tegenover de Kamer te liegen (om daar vervolgens mee weg te komen). Dat zien we in dit dossier. En ik heb het gevoel dat dat ook met andere onderwerpen gebeurt.
Dames en heren, heeft u nog vertrouwen in een goede oplossing van dit dossier?
