Een gevarieerder radio-aanbod en ruimte voor nieuwkomers. Dat waren de belangrijkste doelstellingen van de verdeling van FM-frequenties voor commerciele radio. Ze zijn nauwelijks bereikt.
Radio 10, de oudste commerciele radiozender van Nederland, vierde vorige maand nog zijn vijftienjarig bestaan op de huishoudbeurs. Gisteren kregen de 35 werknemers van het station te horen dat hun zender zondag uit de ether verdwijnt. Dat is niet alleen zuur voor de tienduizenden luisteraars van Radio 10 – nooit meer ‘vijftig pop of een envelop’ met Tom Mulder – maar ook voor John de Mol, die het (nu waardeloos geworden) station drie maanden geleden nog voor een onbekend bedrag overnam van uitgeverij Wegener.
De Mol moest gisteren ook al incasseren dat hij veruit het hoogste bod heeft uitgebracht op een etherfrequentie, ruim 80 miljoen euro. Concurrenten Sky (56 miljoen) en 538 (57 miljoen) zijn veel goedkoper uit voor een frequentiepakket met nagenoeg hetzelfde bereik.
Van de acht radiostations die in de prijzen vielen, waren er vijf bestaande spelers. Twee van de drie nieuwkomers zijn onderdeel van de gevestigde mediabedrijven: de Gouwe Ouwe zender van Sky Radio en RTL FM van de Holland Media Groep (HMG), dat ook een frequentie verwierf voor Yorin FM. Daarmee zijn buitenlandse mediaconcerns de grote winnaars van de nieuwe indeling van radiofrequenties: Sky Radio maakt deel uit van Rupert Murdochs News Corp en HMG (de eigenaar van RTL4, RTL5 en Yorin) is een dochterbedrijf van het Duitse Bertelsmann. De enige echte nieuwkomer is jongerenzender ID en T, van de gelijknamige organisator van dancefeesten.
Het gehanteerde verdelingsmechanisme – een vergelijkende toets aan de hand van criteria als ervaring en programmering, in combinatie met een financieel bod – heeft, zoals al werd gevreesd, ertoe geleid dat de zittende partijen, met uitzondering van John de Mol, hun positie minimaal hebben behouden, en in het geval van Sky Radio en HMG zelfs hebben versterkt.
Ook bij de verdeling van de niet-landelijke commerciele radiofrequenties hebben nagenoeg alle reeds bestaande stations hun plek in de ether behouden, met name doordat ervaring een belangrijk criterium was en regionale nieuwkomers dus nauwelijks enige kans maakten.
Voor de luisteraar wordt het radio-aanbod nauwelijks veelzijdiger, terwijl dat, naast technische redenen zoals efficienter gebruik van de beschikbare ruimte, toch een van de doelen was om aan de hele operatie te beginnen. Concreet komen er twee typen nieuwe zenders bij: dancemuziek bij ID en T en minimaal dertig procent Nederlandstalige muziek bij RTL FM. De Gouwe Ouwe zender van Sky Radio is ook nieuw, maar zal vermoedelijk een muziekformule brengen die vergelijkbaar is met die van Radio 10 en Radio 192, die beide naast een frequentie grepen.
Door de komst van de Gouwe Ouwe zender raakt Classic FM onverwachts zijn frequentie kwijt. Classic FM is namelijk ook onderdeel van Sky, dat al twee andere frequenties toebedeeld heeft gekregen en daarmee op het maximum toegestane aantal frequentiekavels per bedrijf komt. In de oorspronkelijke opzet van de frequentieverdeling gold zelfs een maximum van een kavel per speler, maar speciaal voor Classic FM – dat hierdoor dreigde te verdwijnen – is het maximum verhoogd naar twee. Nu Sky liever een Gouwe Ouwe zender begint dan Classic FM voortzet, is het voor klassieke muziek beschikbare kavel nu helemaal niet vergeven, omdat er behalve Sky geen enkele kandidaat voor was.
De enige plek waar echt een hele reeks nieuwkomers zijn opwachting maakt, is de middengolf, maar die is voor de exploitatie van commerciele radio nauwelijks interessant. De AM-frequentie met het grootste bereik, 675 kHz (nu nog in handen van Radio 10), gaat naar Country FM. Stations als Radio 192 en Arrow Classic Rock, die nu nog op de AM uitzenden, maar zonder succes probeerden over te stappen naar de FM, raken nu zelfs hun middengolfzender kwijt en zijn na zondag alleen nog op de kabel te ontvangen.
Voor de overheid is de frequentieverdeling in elk geval niet uitgelopen op een debacle zoals de UMTS-veiling. In totaal brengt de herverdeling maar liefst 323 miljoen euro op. Is het nog wel lucratief om commerciele radio te maken, als je als radiostation zo veel geld voor een frequentie moet betalen? Radiostations zijn zwijgzaam over hun behaalde omzetten en winsten, maar een eenvoudige rekensom toont aan dat in elk geval de grote stations geen armoe hoeven lijden. Aan radioreclame werd vorig jaar, zo blijkt uit cijfers van BBC De Media en Reclame Bank, ruim 328 miljoen euro besteed, waarvan 225 miljoen bij de commercielen. Die moeten nu samen, over een periode van acht jaar, 323 miljoen betalen, ongeveer veertig miljoen per jaar, minder dan een vijfde van hun omzet. De overige kosten van een radiostation zijn beperkt.
Maar of Noordzee FM in zijn eentje tien van die veertig miljoen euro per jaar kan opbrengen met het huidige marktaandeel van vijf procent, valt nog maar te bezien. John de Mol kan natuurlijk wel met Sky Radio gaan praten, want dat station moet binnen een week een Gouwe Ouwe Zender van de grond zien te tillen. En toevallig heeft John de Mol nog zo’n station.
