Demissionair Minister Maxime Verhagen van EL&I wil het leegstaande landelijke FM-kavel A7 nog dit najaar gaan veilen. Dit heeft Radio.NL vernomen van bronnen rond het Ministerie van EL&I. De FM-frequenties die behoren tot het zogenoemde ‘kavel A7’ waren tussen 2003 en 2009 in gebruik bij achtereenvolgens Yorin FM, Caz en Arrow Classic Rock.
Maar in 2009 kwamen ze leeg te staan nadat Arrow Classic Rock haar zendvergunning kwijtraakte wegens het niet voldoen aan haar betalingsverplichtingen jegens de Nederlandse Staat.
Op dit moment wordt de laatste hand gelegd aan het conceptbesluit om tot veiling over te gaan.
Daarna begint een consultatieronde waarin belangstellenden gedurende zes weken hun mening kenbaar mogen maken over het conceptbesluit. Vervolgens neemt de Minister een definitief besluit, en zou de veiling medio september 2012 plaats kunnen vinden.
Opmerkelijk
De keuze voor een veiling is opmerkelijk. In 2002 had het toenmalige kabinet Kok ook plannen voor een veiling van FM-frequenties. De Tweede Kamer bleek echter in overgrote meerderheid hardnekkig tegen. Met name de Kamerfracties van CDA (Joop Atsma), PvdA (Marja Wagenaar), SP (Arda Gerkens), D66 (Bert Bakker) en GroenLinks (Kees Vendrik) verzetten zich daarbij fel tegen de plannen van het toenmalige kabinet Kok om FM-omroepfrequenties maar gewoon aan de hoogste bieder te verkopen.
Toen het kabinet Kok vervolgens demissionair werd (dezelfde status als die Minister Verhagen nu heeft) werd het onderwerp zelfs door het parlement controversieel verklaard.
In juli 2002 trad het eerste kabinet Balkenende aan. Deze regering gaf gehoor aan de unanieme wens van de Tweede Kamer, en in plaats van een veiling kwam er een jaar later een vergelijkende toets.
Niet alleen Lady Gaga op de radio
In een brief van 6 december 2002 informeerde Staatssecretaris Cees van Leeuwen de Tweede Kamer over de uitgangspunten van die vergelijkende toets. Belangrijkste punt daarin was dat partijen met een specifieke, afwijkende programmering, die bij een beoordeling alleen op bedrijfsplan en bod geen of weinig kans maken, toch frequentieruimte konden gaan gebruiken.
Tijdens een kamerdebat op 19 februari 2003 stemde het parlement vrijwel unaniem in met de nieuwe aanpak, en zo koos politiek Den Haag voor een divers radiobestel met meer variatie, in plaats van voor een commercieel radiobestel waarin partijen zich onder grote financiële druk slechts gedwongen zien om de grote massa te plezieren.
Het resultaat van de vergelijkende toets was, dat er niet louter radiostations kwamen die veelvuldig Lady Gaga draaien, maar dat we tegenwoordig ook een BNR Nieuwsradio, een Arrow Jazz FM, een Nederlandstalige muziekzender als 100%NL, een dance-zender als Slam FM en een oldiesstation als Radio Veronica in de ether hebben. Ook zijn er op de regionale commerciële markt radiostations met meer volksere Nederlandstalige muziek actief, zoals Holland FM, RADIONL en Radio Hollandio. Indien alle FM-frequenties destijds gewoon aan de hoogste bieder zouden zijn verkocht, zou het Nederlandse radiolandschap veel minder divers zijn geweest en zouden zeker stations als BNR Nieuwsradio, Arrow Jazz, 100%NL en Slam FM niet hebben bestaan ten gunste van nog meer Lady Gaga op de radio.
Indien de Minister nu over zou gaan tot het veilen van het FM-pakket A7, dan zou dat een radicale breuk betekenen met het tot dusver gevoerde beleid waarin FM-frequenties worden uitgegeven middels een vergelijkende toets.
“A7 veilen in strijd met de wet?”
Maar kan de Minister überhaupt wel gaan veilen? Op grond van artikel 3.3 lid 7 van de Telecommunicatiewet mag de Minister een FM-vergunning alleen uitgeven middels een procedure die te vergelijken valt met de procedures die de huidige radiostations hebben moeten doorlopen, en dat is de vergelijkende toets. Alle huidige radiostations hebben de vergelijkende toetsprocedure moeten doorlopen alvorens ze de ether in konden. En een veiling is iets heel anders dan een schoonheidswedstrijd waarin het bedrijfsplan en de uitzendplannen van een radiostation-in-spe eerst worden beoordeeld en getoetst.
In strijd met de wet
Nu de Telecommunicatiewet expliciet voorschrijft dat zolang er nog radiostations zijn die hun vergunning hebben verworven in een vergelijkende toetsprocedure, de Minister bij iedere nieuwe uitgifte een soortgelijke procedure moet volgen, lijkt het veilen van kavel A7 in strijd met de wet te zijn. En dit zou kunnen inhouden dat indien de Minister A7 toch veilt, er partijen zijn die daar bezwaar tegen maken en bij de rechter hun gelijk gaan halen. Het gevolg zal zijn dat de veiling ongeldig wordt verklaard en dat de Minister weer van voor af aan kan beginnen.
Het is niet zo dat de Minister niet heeft geprobeerd om het FM-kavel A7 eerst via een vergelijkende toets te verdelen. Op 26 april 2011 werd de Regeling aanvraag en vergelijkende toets vergunningen kavels A7 en A8 in de FM-band in de Staatscourant gepubliceerd. Het kavel A8 is het (geclausuleerde) jazz-kavel, en daar kwamen 4 aanvragers op af. Hun aanvragen werden getoetst qua bedrijfsplan en programmatische inhoud.
Eén partij bleek niet in staat om de financiële verplichtingen te dragen die zo’n FM-frequentie met zich meebrengen en viel af. De overige drie aanvragers scoorden qua programmatische inhoud alle drie even hoog, maar bij de bedrijfsplantoets bleek Arrow Jazz FM het meest gedegen bedrijfsplan te hebben. En dus kon Arrow Jazz op 1 september 2011 de lucht in.
17.5 Miljoen euro
Bij het kavel A7 echter had de overheid een extra drempel ingebracht: een eenmalig bedrag van ruim 17.5 miljoen euro voor een vergunning van slechts 6 jaar. Geen enkele partij bleek echter bereid om dit bedrag voor een vergunning met een beperkte duur te betalen. Wel was er een aanvrager, Ad Venture Radio B.V. een dochterbedrijf van het radiostation 100%NL,die stelde dat het eenmalig bedrag in strijd was met de wet, en dat ze wel aan alle overige gestelde criteria voldeed en dat het FM-pakket daarom naar deze aanvrager moest gaan.
Het Ministerie van EL&I besloot echter dat, omdat deze partij het gevraagde bedrag van ruim 17.5 miljoen euro niet wilde betalen, de Minister het bedrijfsplan van Ad Venture Radio (AVR) ook niet hoefde te beoordelen, en wees de aanvraag af. Formeel heet het dat deze partij ‘niet is toegelaten tot de vergelijkende toets’., AVR heeft vervolgens een procedure aangespannen tegen het Ministerie van EL&I en eist daarin alsnog te worden toegelaten. Indien de rechter daarin meegaat, bestaat de kans dat de Staat het FM-pakket alsnog aan AVR zal moeten geven.
Maar vooralsnog was er formeel geen enkele door de Staat goedgekeurde aanvrager voor kavel A7, en maar liefst drie voor het jazz-kavel A8. Kavel A7 is ‘ongeclausuleerd’; dat wil zeggen dat de verkrijger er op mag uitzenden wat ie zelf wil en dus bijvoorbeeld ook jazz. Het is ondenkbaar dat op hetzelfde moment er maar liefst drie serieuze partijen interesse tonen in de exploitatie van een jazz-kavel, er geen enkele aanvrager interesse zou hebben in de exploitatie van een FM-pakket waarop een programmering-naar-eigen-keuze kan worden uitgezonden. Dus desgewenst ook een nieuwe zender met Lady Gaga.
Eenmalig bedrag bleek te hoge drempel
Derhalve lijkt de enige reden waarom de vergelijkende toets voor kavel A7 is mislukt, het zogenoemde ‘eenmalig bedrag’ van ruim 17.5 miljoen euro te zijn dat een verkrijger van A7 zou hebben moeten betalen. Die financiële drempel is door de radiomarkt uitgelegd als (veel) te hoog om nog enig rendement met de vergunning te kunnen behalen.
En ook dit is dan weer in strijd met de wet, omdat artikel 3.3a lid 2 van de Telecommunicatiewet voorschrijft dat de Minister alleen een eenmalig bedrag mag opleggen, als dat is gebaseerd op de financiële voordelen (lees: de winst) die met de vergunning kunnen worden behaald. De Minister mag vooraf dus geen bedrag van een aanvrager van frequentieruimte eisen, als juist door dat bedrag de aanvrager met de vergunning alleen maar verlies zal gaan lijden. Dat is hier wel gebeurd, en daarom kwam er niemand voor A7 die deze 17.5 miljoen ook daadwerkelijk wilde gaan betalen.
Het ziet er naar uit dat de Minister die misstap nu wil verdoezelen door ‘dan maar te gaan veilen’. De vergelijkende toets van vorig jaar voor kavel A7 is immers mislukt. Maar hoe kan het dat de vergelijkende toets voor kavel A7 is mislukt, terwijl in exact diezelfde procedure de toets voor kavel A8 (nu Arrow Jazz FM) vorig jaar wel slaagde?
Dat heeft dan toch te maken met die te hoge financiële drempel voor kavel A7. Een vergelijkende toets met een veel lager eenmalig bedrag -of zonder eenmalig bedrag net zoals bij kavel A8- zou met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid wel meerdere aanvragers hebben getrokken, waarna de Minister een keuze had kunnen maken op grond van het welslagen van het ingediende bedrijfsplan.
Al met al, de Telecommunicatiewet geeft aan dat de Minister niet mag gaan veilen zolang er nog commerciële stations zijn die hun vergunningen hebben verworven in een vergelijkende toets. Helaas voor de Minister zijn dat zelfs alle huidige commerciële radiostations. Veilt de Minister het FM-kavel A7 toch, dan lijkt de kans niet uitgesloten dat een dergelijke procedure door de rechter wordt teruggedraaid.
Een nieuwe vergelijkende toets voor kavel A7 ligt daarom meer in de rede, en met een eenmalig bedrag waarmee de aanvrager nog wel een kans heeft om gedurende de korte looptijd van de vergunning (tot 1 september 2017) winst te maken (een lastige opgave in deze economisch onzekere tijden). Op deze wijze kan in ieder geval worden gesteld dat de wijze van verdelen vergelijkbaar is als de procedures waaraan de zittende radiostations hebben meegedaan.
En dan is het voor de uiteindelijke verkrijger van de nieuwe zendvergunning maar te hopen dat Ad Venture Radio B.V, die via de rechter aanspraak maakt op gebruik van de zendvergunning voor kavel A7 met terugwerkende kracht vanaf 1 september 2011 (hetgeen in de praktijk een financiële schadevergoeding zou betekenen), de procedure over de mislukte vergelijkende toets van kavel A7 van vorig jaar, niet wint. Want in dat geval kan de nieuwe zender op dit FM-pakket al na korte tijd z’n boeltje pakken om plaats te maken voor weer een nieuw radiostation. [Radiowereld.NL]
