Na de ramp met de MH17 verklaarden veel luchtvaartmaatschappijen dat ze al maanden niet meer vlogen over de conflictzone in het oosten van Oekrane. Maar het verleggen van de vliegroutes had niets te maken met de oplopende militaire spanning in het gebied, maar met de twee verkeersleidingen waarmee piloten te maken kregen. Dat meldt televisieprogramma Brandpunt Reporter (KRO) zondagavond.
,,Veel maatschappijen hebben die risico’s niet eens gevalueerd“, zegt Joe Sultana, de directeur netwerk operaties, van de Europese luchtverkeersleidingsorganisatie Eurocontrol in het tv-programma Brandpunt Reporter (28 juni) om 22.30 uur op NPO 2.
Nog voor het uitbreken van de oorlog in het oosten van Oekraïne vlogen maatschappijen als British Airways, Asiana, Condor en Koreanair al niet meer over het gebied. Dat had te maken met een conflict tussen de Oekraïense en Russische verkeersleiding over de zeggenschap in het luchtruim boven de Krim, het schiereiland dat Rusland begin april 2014 annexeerde. “Piloten kregen plotseling te maken met twee verkeersleidingen. Zoiets kan tot gevaarlijke situaties leiden. Dat wil je natuurlijk niet,” zegt Sultana van Eurocontrol.
Vliegtuigen mijden luchtruim krim
Luchtvaartmaatschappijen besloten daarom het luchtruim boven de Krim en het bijbehorende deel van de Zwarte Zee te mijden. Sommige, waaronder Malaysia Airlines en KLM, weken uit naar een meer noordelijk gelegen route. Die voerde pal over het gebied waar korte tijd later de strijd losbarstte tussen separatisten en het Oekraïense leger. Andere maatschappijen kozen vanwege de problemen met de luchtverkeersleiding boven de Krim voor een zuidelijker traject door het Turkse deel van het luchtruim boven de Zwarte Zee. Die maatschappijen vlogen daarmee automatisch niet meer door Oekraïens luchtruim. Na de tragedie met de MH17 maakten sommige maatschappijen daarmee goede sier in de media, alsof zij de risico’s van vliegen boven oorlogsgebied wel goed hadden ingeschat. Maar volgens Brandpunt Reporter was dat meer geluk dan wijsheid. In werkelijkheid had het wijzigen van de routes niets te maken met het militaire conflict in het oosten van het land. “Sommige luchtvaartmaatschappijen hebben hun klanten niet de hele waarheid verteld,” zegt Mikael Robertsson van Flightradar24 in Brandpunt Reporter.
Flightradar24
Flightradar24, de website waarop vliegverkeer wereldwijd live kan worden gevolgd, fungeert sinds het MH17 drama steeds meer als onafhankelijke waakhond. Zo beweerde het Indiase ministerie van Transport daags na het neerstorten van de MH17 dat de nationale maatschappij Air India niet over het conflictgebied vloog.
In de uitzending van Brandpunt Reporter laat Mikael Robertsson zien dat een Airbus van Air India zich op nauwelijks 30 kilometer afstand bevond toen vlucht MH17 boven Oekraïne werd neergehaald. Een toestel van Singapore Airlines, dat eveneens ontkende door Oekraïens luchtruim te vliegen, zat volgens de gegevens van Flightradar24 vlak achter vlucht MH17. “Vroeger moest je maar vertrouwen op wat overheden en luchtvaartmaatschappijen vertelden. Het is goed om ook een onafhankelijke bron te hebben,” aldus Robertsson. Zijn website trekt dagelijks bijna anderhalf miljoen bezoekers.
De sluiting van grote delen van het Oekraïense luchtruim, tot vorig jaar een belangrijke schakel in de vliegroutes tussen Azië en Europa, dwingt luchtvaartmaatschappijen tot omvliegen. Joe Sultana van Eurocontrol zegt in Brandpunt Reporter dat de internationale luchtvaart in de laatste zes maanden van 2014 “twee miljoen extra mijlen” (3.200.000 kilometer) heeft moeten vliegen, omdat de kortste routes niet meer beschikbaar zijn.
Ontslagen
Brandpunt Reporter sprak ook met oud-gezagvoerder Hein Floden, de piloot die in 2008 door Cargolux werd ontslagen omdat hij weigerde door gevaarlijk Iraaks luchtruim te vliegen. Floden beroept zich op een officiële waarschuwing van de luchtverkeersleiding in Bagdad uit 2003, waarin melding wordt gemaakt van raketaanvallen op vliegtuigen door opstandelingen. Toen de piloot in het voorjaar van 2008 door de Luxemburgse luchtvrachtvervoerder Cargolux werd ingeroosterd voor een vlucht naar Koeweit, die deels door Iraaks luchtruim voerde, was deze waarschuwing nog altijd van kracht.
Toch werd hij na zijn weigering op straat gezet. Floden vocht zijn ontslag aan bij de rechter die hem in het gelijk stelde. Maar toen Cargolux tegen het vonnis in hoger beroep ging, verloor hij de zaak alsnog. Het hof in Luxemburg oordeelde dat de risico’s van vliegen over Irak “praktisch nul” waren. “Voor het eerst in de geschiedenis heeft een gerechtshof commerciële belangen laten prevaleren boven vliegveiligheid,” zegt Floden zondagavond in Brandpunt Reporter.
