Je kunt als tv-maker nog zo’n meesterwerk op de buis brengen, op het oog futiele details kunnen het verschil maken tussen succes en flop. De nieuwste kijkonderzoekmethode legt onverbiddelijk de zwakke punten van een tv-programma bloot. De Sportjournaal-presentator die de kijkers om half elf alvast een goede nacht wenst, de titelrol laten lopen terwijl een gesprek nog niet is afgerond, een verveeld kijkende toeschouwer pontificaal in beeld. Details die een enorme dip in de kijkcijfers teweeg kunnen brengen. “Simpele ingrepen kunnen al wonderen doen”, zegt kijkcijferexpert René van Dammen van de Publieke Omroep, die het kijkgedrag met behulp van de modernste meetapparatuur avond aan avond minutieus in kaart brengt.
De rij programmamakers die aanklopt bij zijn kantoor op de afdeling Kijk- en Luisteronderzoek Kwalitatief (KLO) zwelt gestaag aan. Van Nova tot Spuiten en Slikken en van Andermans Veren tot de Top 2000 á Gogo. “Zelfs de VPRO, de omroep die van oudsher de naam heeft zich niets aan te trekken van kijkcijfers, laat nu geregeld analyses uitvoeren”, aldus Van Dammen.
Van Dammen maakt zijn evaluaties met behulp van het nieuwste softwareprogramma Viewtime, dat in Nederland alleen de Publieke Omroep in bezit heeft. “Waarom de commerciëlen het niet gebruiken? Misschien vinden ze het te duur. Maar het systeem betaalt zichzelf terug. Neem de ijsdansoorlog tussen RTL 4 en SBS 6. Viewtime laat feilloos zien wanneer kijkers met honderdduizenden tegelijk van de ene naar de andere ijsbaan zappen. Als de jury te lang aan het woord is bijvoorbeeld, en, voor de hand liggend, tijdens reclameonderbrekingen. Niet voor niets durfden zowel RTL als SBS tijdens de eerste serieuze ijskrachtmeting anderhalf uur lang geen reclame uit te zenden.”
Via een beamer projecteert Van Dammen kijkcijfergrafieken op de muur, onder in beeld zijn tegelijkertijd de betreffende programma’s van de avond ervoor te zien. “Neem De Wereld Draait Door, dat elke avond kort voor acht uur zijn piek in kijkdichtheid beleeft met dank aan De TV Draait Door”, doceert Van Dammen. “Dat doen ze heel slim, want acht uur is een belangrijk schakelpunt voor de kijker.” Het blok komische tv-fragmenten trekt steevast rond een miljoen kijkers. Daarna begint Matthijs van Nieuwkerk weer een gesprek en zie je de kijkcijfers binnen drie minuten tot onder de achthonderdduizend zakken.
Met één druk op de knop tovert Van Dammen een grafiek op het scherm die laat zien dat die paar honderdduizend mensen even na achten zijn uitgezwermd over vooral het 8 Uur Journaal op Nederland 1, Goede tijden, slechte tijden op RTL 4 en Shownieuws op SBS 6.
Niet zo slim bij De Wereld Draait Door is dat de titelrol al loopt terwijl Van Nieuwkerk het laatste gesprek nog niet heeft afgesloten, zal Van Dammen de redactie binnenkort melden. De conversatie is inderdaad nauwelijks meer te volgen, de kijkcijfercurve maakt subiet een vrije val. Van Dammen: “Dat is jammer voor het volgende programma, in dit geval de Keuringsdienst van Waarde. Nog voor de promo van het RVU-programma is de helft van de kijkers al afgehaakt. De kans dat die na de reclame alsnog terugkeren is erg klein.”
Maar het kan nog erger, gruwt Van Dammen. “Presentatoren die alvast afscheid nemen terwijl tot slot nog een liedje of een fragment volgt, bijvoorbeeld. Helemaal funest is een presentator die de mensen om half elf goede nacht wenst terwijl nog een hele rits programma’s volgt. Een opsomming van de inhoud van het programma volgende week? Niet doen! De kijker onthoudt dat toch niet. Het liefst zou ik alle programmamakers van de omroep eens bij elkaar roepen voor een kort college ‘programma-eindes’.”
Van Dammen zou graag zien dat het Journaal aan het einde een round-up brengt van het belangrijkste nieuws. “Het einde van het Journaal wordt het best bekeken. Met zo’n round-up doe je zo’n 600.000 kijkers die het begin hebben gemist volgens mij een groot plezier.”
De programmamakers nemen de tips van de kijkcijferexpert serieus, merkt hij. Raymann is Laat beleefde een ware wederopstanding na een sessie bij Van Dammen. Tante Es was aan het einde altijd het best bekeken onderdeel van het NPS-programma. Totdat Jörgen Raymann het nieuwe typetje Achmed introduceerde. Aan het einde van zijn bijdrage zwaaide de islamitische slager naar de kijker en riep hij vrolijk ’tot volgende week’. En weg waren de kijkers, met Tante Es als slachtoffer. Dat is nu aangepast en de pronte Surinaamse is weer als vanouds het populairst. [Berrit de Lange/GPD/Radio.NL]
