BNN heeft nu 224.000 leden en mag in het publieke bestel blijven. Zonder die nieuwe leden was de Omroep gestopt. Gesprekken met andere partijen liepen op niets uit, want BNN wilde trouw blijven aan zijn eigen identiteit. En daar ligt volgens voorzitter Gerard Timmer het succes van BNN.
Overal in het gebouw van BNN kom je grote foto’s tegen van Bart de Graaff. Twee jaar geleden overleed het oorspronkelijke boegbeeld van de jongste publieke omroep, maar BNN is springlevend. Het eerste dat opvalt in het kantoor van BNN-voorzitter Gerard Timmer is diens kolossale Berner Senner, die zo lijkt te zijn weggelopen uit Egoland, de satirische kleipoppetjes-serie over het koningshuis die de omroep vorig jaar uitzond. ‘Nee, hij heet Knut, niet Bernard’, zegt Timmer glimlachend terwijl hij het beest onder zijn bureau commandeert.
In Egoland trad ook een kleipoppetje van Bart op. Timmer stond onder anderen met hem aan de wieg van BNN. Ze startten vanuit Veronica maar eind 1997 was het zover: BNN zou de nieuwe omroep worden die de jongeren in Nederland moest gaan bedienen. ‘We zaten op een zolderkamertje ergens in Hilversum en ik legde de laatste hand aan het beleidsplan. Buiten bij het gemeentehuis werd vuurwerk afgestoken voor het afscheid van de burgemeester. Toen dacht ik: dit is een teken, het is klaar. Dit is het, hier moet het maar mee lukken.’ En inderdaad, staatssecretaris Nuis besliste positief.
Nonconformistisch
Ondanks het politieke draagvlak waren de beginjaren van BNN allesbehalve gemakkelijk. Timmer: ‘De jaren tussen 1998 en 2000 waren zwaar. Programmatisch hadden we het gevoel dat we op de goede weg zaten, maar de erkenning binnen de mediawereld was klein. We maakten nonconformistische programma’s die niet altijd serieus waren en veel mensen vroegen zich af of dat soort programma’s wel binnen de publieke omroep moesten worden gemaakt’. Ondanks het gebrek aan begrip ging BNN door op zijn eigen manier, waarachter een duidelijke gedachte zat – en nog steeds zit: ‘Je moet programma’s als Costa en Top of the Pops maken om geloofwaardigheid op te bouwen bij je jonge doelgroep. Alleen dan kun je ook een thema-avond rond de moord op conrector Hans van Wieren bij die doelgroep laten landen.’
Ook toen de omroep als co-producent instapte bij de films Costa, Volle maan, Van God los en Phileine zegt sorry (allemaal bioscoophits) trok BNN zich niets aan van de kritiek dat die films geen enkele boodschap hadden. Dat was toch iets voor de commerciëlen?!
Historie
BNN zit bewust tussen de publieke en commerciële omroepen in. Volgens Timmer nemen de meeste publieke omroepen zichzelf veel te serieus, ook omdat ze soms tachtig jaar aan verzuilde historie met zich meezeulen. Timmer: ‘BNN heeft als geen ander door dat je er niet alleen bent om programma’s te maken maar ook om de afzender te marketen, te profileren en te positioneren. Anders wordt het nooit wat. Niet voor niets kijken en luisteren jonge mensen soms alleen naar de commerciële omroepen, die daar veel meer aandacht voor hebben.’
Hebben de oprichters van BNN dan nooit overwogen om commerciëel te gaan? ‘Nee, het vanaf het begin een bewuste keuze geweest om een publieke omroep te zijn. We zouden met onze programmamix ook niet overleven in een commerciële omgeving. We voelen een publieke verantwoordelijkheid die verder gaat dan kijkcijfers. Met Lijst 0 wilden we bijvoorbeeld jongeren interesseren voor politiek. Niet dat dat programa nou zo goed door jongeren bekeken werd, maar de impact was groot: ieder jong mens in Nederland mens wist dat Katja en Bridget onder de noemer ‘Lijst 0’ een virtuele nieuwe partij wilden oprichten. Die interesse voor politiek vind ik winst. En na de serie hebben we een boekje gemaakt met reacties die jongeren op onze stellingen op de website hadden gegeven. Dat boekje is naar alle kamerleden verstuurd zodat de mening van jongeren daar direct aankwam.’
Waardering
Bij datzelfde Lijst 0 bleek de originele aanpak van BNN, waarover ook bij de vakbroeders veel waardering was. Dankzij de onbevangen vragen van Katja en Bridget hoorden we hele andere dingen van politici dan als Ferry Mingelen een vraag stelde. Gerard Timmer: ‘Eén van de meest briljante vragen vond ik die aan de toenmalige kamervoorzitter Jeltje van Nieuwenhoven.
Katja merkte op: ‘Achter u staat een Bijbel. Heeft u ook een Koran?’ Nee dus. Als we een ingewikkeld politiek programma hadden gemaakt, hadden we grote verwarring gesticht: wat doet BNN nu? Dat was toch dat coole merk en nu zitten ze ineens met een man achter een deskje over politieke problemen te praten!’
BNN blijft dus trouw aan de formule: niet te serieus en af en toe ook brutaal zijn. Dat lijkt erg op het Veronica uit de jaren 90, van waaruit de BNN’ers begonnen. Volgens Timmer is het met Veronica misgegaan omdat ze zich niet aan hun eigen merkwaarden hielden: ‘Veronica was binnen de publieke omroep best een heel stoer merk, maar nu is het helemaal niks meer. Hoe kan een omroep die nog steeds zegt jong te zijn op hetzelfde moment een gouwe ouwe zender op de radio brengen? Het hoofd is bij Veronica op hol geslagen toen ze bij de HMG zaten en de kijkcijferhit Big Brother scoorden. Zij verdienden zogenaamd al het geld om de verliezen van RTL4 te dekken en om RTL5 in de lucht te houden. Toen ze daarom uit HMG stapten, hadden ze helemaal niets meer. Wij zijn veel zuiniger op ons merk, niet alleen uit eigenbelang, maar ook uit belang van de publieke omroep. Een maand geleden nog kwam BNN als meest herkenbare jongerenzender uit de bus. Dat moet je binnen het publieke bestel houden.’
Timmer geeft wel toe dat er rond de kritieke shit-ledenwerfactie van eind 2003 met ‘andere partijen’ gesproken is over samenwerking. Welke, dat wil hij niet zeggen, maar: ‘Er zaten ook commerciële partijen bij, ja. Alleen bleek al snel dat we dan activiteiten van die andere partijen aan BNN hadden moeten hangen, en ik wist zeker dat dat een vervreemding zou zijn geweest van het merk BNN naar jonge mensen toe. We vonden dat we dan beter konden concluderen dat er geen draagvlak voor BNN was en dat we dus zouden moeten stoppen. Maar gelukkig kwamen die leden. Veel daarvan keken niet naar al onze programma’s maar vonden gewoon dat het tegengeluid van BNN niet verdwijnen mocht. Net als bij de VPRO-ledenwerfactie in de jaren 80.’
Vergissing
Dat BNN zich als mediamerk voor jongeren profileert is mooi, maar er blijken ook veel niet-jongeren naar BNN te kijken. Timmer: ‘Wij richten ons niet uitsluitend op jongeren. BNN wil ook aan ouderen laten zien wat er onder jongeren leeft. Dat is van toegevoegde waarde voor het hele bestel. Onze programma’s worden nu zelfs herkend op Radio 1, een 55+ -zender. Maar belangrijk is dat wij een bovengemiddeld aantal jongeren halen ten opzichte van de meeste andere omroepen.’
Maakt BNN nooit een vergissing? Timmer: ‘Eén keer hebben we een programma voortijdig van het scherm moeten halen, het talentenprogramma BNN ik in beeld. Dat liep gewoon niet en niemand was er trots op. Maar wij piloteren niet alles dood. BNN at work bedachten we in maart 2000 en diezelfde zomer was de eerste aflevering op de buis. Het programma is nu nog steeds succesvol. Er zijn omroepen die drie jaar een programma-idee uitproberen en dan blijkt het niets te zijn. Wij denken: ‘Gaaf idee, dat gaan we maken!’ En toch blijven we onderling discussiëren of we bijvoorbeeld wel door moeten gaan met een programma als Costa.’
Knipoog
‘Lust for life’ is één van de formules waarmee BNN haar ziel wil uitdragen. Gerard Timmer: ‘Je moet af en toe met een knipoog naar het leven kijken. Ik heb jarenlang met Bart de Graaff gewerkt. Die jongen was doodziek en heeft vele vrienden naar de begraafplaats moeten dragen. Hij kon op zo’n manier naar het leven kijken waardoor voor hem leven draaglijk werd. Zo wil BNN ook kijken.’
Maar wat nu als Timmer morgen door een auto wordt doodgereden? De LPF is na de dood van zijn leider flink van koers geraakt. ‘Ja, die hebben de boel in rap tempo naar de klote geholpen. Maar Fortuyn heeft nooit de kans gehad een team te bouwen. Bij ons zitten mensen die tien jaar terug al met Bart werkten. Dat zijn mensen die hém ook mede gevormd hebben. Bart was een talentvolle presentator en een hebbelijk joch, maar hij is mede door de mensen om hem heen getriggerd. BNN is niet in één geest verenigd.
Bart was er zelf ook bang voor dat alles om hem zou gaan draaien toen hij de eerste drie maanden naar voren werd geschoven. Wij hebben hem ervan overtuigd dat hij de eerste drie maanden op het scherm moest om een bom te laten vallen en dat hij daarna een tijdlang niet te zien zou zijn. Die periode is alleen veel langer geworden dan gepland, omdat hij ernstig ziek werd.’
Overigens: BNN betekent allang niet meer Barts News Network. De letters zijn een merk. Na zijn dood staat het voor Barts Neverending Network. ‘Daar ligt wat emotie aan ten grondslag die sommige te klef zullen vinden maar wij hebben er geen moeite mee. We willen niet vergeten dat het succes van BNN voor een zeer belangrijk deel aan Bart te danken is. Veel mensen zijn in het begin voor hem lid geworden. We hebben hem trouwens uitgeroepen tot bere-voorzitter (mind you, meer dus dan ere-voorzitter) en niemand anders bij BNN zal ooit diezelfde titel krijgen.’ [Spreekbuis/Radio.NL]
