Dagelijks schakelen miljarden mensen hun radio in om te luisteren naar hun favoriete radiostation via de middengolf (AM) of via FM. Bijna niemand zal daarbij stilstaan dat de FM techniek vandaag precies 70 jaar oud is. Op 16 juni 1935 werd de eerste publieke demonstratie gegeven van een radio-uitzending via Frequency Modulation, kortweg FM.
Armstrong
Grondlegger voor de FM was Edwin Howard Armstrong (1890-1954). Armstrong, die expert was op het gebied van radio technologie, ontwikkelde tijdens de eerste wereld oorlog al belangrijke communicatiemiddelen voor het leger. In de jaren 30 ontwikkelde hij een uitzendsysteem dat gebruik maakte van een Frequentie Modulatie (FM) in plaats van de bestaande Amplitude Modulatie (FM). Ondanks dat FM minder ver reikt dan AM, bleek de geluidskwaliteit wel stukken beter te zijn. Dit kwam omdat bij AM de maximale audiofrequentie 4,5kHz is terwijl met FM het hele hoorbare frequentie gebied (tot 15 kHz) kon worden uitgezonden.
Eerste station op FM de lucht in
In 1937 ging het eerste radiostation op FM de lucht in. Dit was W2XMN in New Jersey nabij New York. In tegenstelling tot nu werd toen nog de frequenties tussen 42 en 50 MHz, toen nog Megacycles, gebruikt. Pas in 1945 besloot de Amerikaanse mediawaakhond FCC het radiospectrum op FM te verhuizen naar 88 tot 106MHz (tegenwoordig 88 tot 108 MHz). Dit leidde tot groot protest van de Amerikaanse radio-industrie, want het maakte de bestaande radio ontvangers en zenders voor FM waardeloos. Op dat moment waren er in de Verenigde Staten 55 radiostations actief op FM.
De wijziging van de FM-band leek de doodsteek te worden voor FM, maar Armstrong gaf niet op en ging een juridische strijd aan met de FCC om de bestaande frequenties te behouden. Helaas voor Armstrong verloor hij deze strijd.
Wie denkt dat FM meteen een groot succes was heeft het goed mis. De meeste FM frequenties waren namelijk in handen van AM radiostations. Die prikten vervolgens hetzelfde signaal door wat ook op AM te horen was. Voor luisteraars was er dus weinig reden om een nieuwe dure FM ontvanger te kopen.
FM-Stereo
Pas in de jaren ’60 kwam radio via FM echt van de grond. Eén van de redenen hiervoor was dat er uitgezonden ging worden in FM-Stereo. Op 1 juni 1961 gingen in Los Angeles en Chicago de eerste FM-stereo radiostations de lucht in. Door gebruik te maken van een linker- en rechter luidspreker werd een ruimtelijke effect verkregen. Vooral bij muziekstations zorgde dit voor een betere uitzendkwaliteit.
Naast het bestaande monokanaal werd er een kanaal dat links min rechts bevat toegevoegd. Daarnaast werd er een piloottoon toegevoegd om de stereo indicator op de radio te doen oplichten.
Armstrong zelf heeft helaas de opmars van de FM-band en de stereo uitzendingen niet meer meegemaakt. Na diverse juridische strijden met de overheid en andere personen die claimde FM te hebben ontdekt, pleegde hij in 1954 zelfmoord.
Alpine Tower
Speciaal voor het eerste FM-radiostation, dat in 1937 de lucht in ging, liet Armstrong de Alpine Tower bouwen De Alpine Tower is een 400 voet (ruim 120 meter) hoge stalen zendmast op de grens van New York en New Jersey. Bijna 70 jaar later bestaat deze mast nog steeds en is deze nog steeds in gebruik. Onder andere het radiostation WFDU maakt nog gebruik van deze mast, die geëxploiteerd wordt door CSC. Afgelopen zaterdag werd er ter gelegenheid van een jubileum uitzending op WFDU over het 70-jarig bestaan van FM nog één keer uitgezonden via de 42.8 MHz, waar ooit W2XMN op uitzond vanaf dezelfde toren.
Overigens kwam de Alpine Tower enkele jaren geleden nog in het nieuws tijdens de WTC ramp. Vele radio- en televisiestations hadden namelijk hun zendmasten op één van de twee WTC torens staan. Nadat deze ingestort waren moest er met spoed gezocht worden naar een tijdelijke uitzendlocatie. Vele televisiestations in New York, waaronder WNBC en WABC, weken daarom uit naar de Alpine Tower.
Europa
In Europa werd FM pas na de tweede wereldoorlog ingevoerd. In 1948 werden de AM-frequenties in Europa opnieuw verdeeld. Vanwege de tweede wereldoorlog kreeg Duitsland maar weinig middengolffrequenties toegewezen, welke ook nog ongeschikt waren om het volk te kunnen bereiken. Om dit probleem op te lossen besloot Duitsland te gaan uitzenden via “Ultra Kurz Welle” oftewel UKW, de Duitse benaming van FM.
Net als in Amerika kwam pas ver in de jaren ’60 de FM van de grond in Nederland. Vergeet niet dat een aantal publieke radiozenders tot begin jaren ’90 dubbele dekking (zowel FM als AM) hebben gehad. Radio 1 verliet zelfs pas op 1 september 2002 de middengolf, terwijl het station al jaren ook op FM uitzond.
Toekomst
Zoals het er nu naar uitziet zal FM nog wel jaren meegaan. Ondanks de ontwikkeling van DAB blijft FM nog altijd razend populair en is het momenteel niet meer weg te denken.
Mede doordat in de jaren ’80 het Radio Data Systeem (RDS) werd geïntroduceerd heeft FM een nieuwe impuls gekregen. Naast radio luisteren kan er namelijk ook radio gekeken worden.
Twee jaar gelden werd tijdens het zogenoemde “Zerobase” zelfs nog de hele FM-band in Nederland opnieuw ingedeeld.
In de Verenigde Staten wordt er momenteel op FM (en ook AM) zelfs uitgezonden in High Definition (HD) , waardoor FM-uitzendingen klinken als CD-kwaliteit. In Nederland is deze techniek vooralsnog niet mogelijk, omdat het HD signaal naast het normale radiosignaal wordt uitgezonden. Vanwege de invoering van de NSFN-technologie zitten de frequenties in Nederland hiervoor te dicht op elkaar. [R.S./Radio.NL]
