70 procent van Nederland ontvangt dit jaar digitale etherradio

Volgens beleidsadviseur Hans Bakhuizen van Publieke Omroep kan voor het einde van dit jaar 70 procent van de Nederlandse bevolking het hoogwaardige hifi-geluid van digitale radio ontvangen. Er is ruimte voor acht Nederlandse publieke radiostations, die in bijna CD-kwaliteit te ontvangen zijn, sommige met Surround Sound. En er zijn plannen voor twee nieuwe ‘DAB-only’ stations. Bij de commerciële omroepen blijft het vooralsnog stil.

Eind februari is de eerste zender voor de ontvangst van aardse digitale radio de lucht in gegaan, in IJsselstein. De Publieke Omroep heeft een vergunning om via DAB uit te zenden tot het einde van de concessieduur, in 2010. De publieke omroep speelt een voortrekkersrol bij de ontwikkeling van DAB in Nederland. Hans Bakhuizen, beleidsadviseur Technologie bij Publieke Omroep, legt uit: ‘Dit past binnen de mediastrategie van de Publieke Omroep. Wij willen aanwezig zijn op álle relevante distributieplatforms naar huizen én auto’s. Het gaat er daarbij om of er al een substantieel bereik is, of dat een platform potentie heeft. En dat is bij DAB zeker het geval.’

Dat de radio-ontvangers hier nog niet of nauwelijks te koop zijn, is volgens Bakhuizen slechts een tijdelijk probleem: ‘Importeurs van Britse radio’s staan in de rij om hun waar hier via de grote electronicawinkels aan te bieden’. Bakhuizen trekt een analogie met de introductie van FM-radio in de jaren ’60. ‘Toen waren er ook bijna nog geen ontvangers en is de Publieke Omroep er eveneens in geslaagd deze vorm van radiotransmissie groot te maken.’ Radio is in Nederland nog altijd belangrijk. De gemiddelde luistertijd per dag (personen van 10 jaar en ouder) bedraagt in april 2004 3 uur en 24 minuten (bron: CLO). Van hen luistert 50 procent via de ether, de andere helft via kabel en satelliet. Daarmee heeft DAB als beoogde opvolger van het huidige FM-radiosignaal een zeer grote kans van slagen, aldus Bakhuizen. Hij voegt daaraan toe dat de commerciële radio dan wel mee dient te doen.
 
Buitenland
Bakhuizen heeft goed gekeken naar de ontwikkelingen in de ons omringende landen. In het Verenigd Koninkrijk is het aantal DAB-radio’s vorig jaar gestegen naar 500.000. Dat was een groei van 183 procent. De verwachting is dat daar eind 2004 1 miljoen ontvangers in de markt zijn. Daarnaast heeft zich in 2003 een enorme prijsval voorgedaan: kostte een DAB-radio in Groot-Brittannië aan het begin van het jaar nog bijna 500 pond, tegen het einde van 2003 was de prijs gedaald naar zo’n 135 pond.

De belangrijkste reden voor de Britten om een DAB-radio aan te schaffen is vervanging of ‘upgrade’ van een bestaand toestel. En van schaarste is met DAB nauwelijks meer sprake, waardoor in Londen bijvoorbeeld 55 stations via DAB zijn te ontvangen, tegen 15 op FM. Het grotere aanbod aan stations is voor de consument zeker een koopargument, aldus Bakhuizen. Onbetwiste marktleider is met 74 procent de portable ‘Pure Digital Evoke 1’, die tevens het goedkoopst is. Er blijkt een groot potentieel voor klokradio’s te zijn. De Britse koper is rond de 50 jaar oud (75 procent is man) en een zware radioluisteraar.

Ook de Belgen zijn het afgelopen najaar met digitale radio gestart. In maart 2004 waren bij onze zuiderburen 6000 DAB-radio’s verkocht. Het verzorgingsgebied beslaat 98 procent van de bevolking. Ook daar doet de ‘Pure Digital Evoke 1’ het goed met 3000 stuks. De andere 3000 zijn Blaupunkt autoradio’s. Dat Nederland zo laat is gestart, heeft er volgens Bakhuizen ook mee te maken dat de ‘omroepbazen’ pas nu overtuigd zijn van het potentiële succes van DAB. De uitrol van DAB wordt gefinancierd vanuit het gewone omroepbudget, er zijn geen extra middelen voor toegekend. Bakhuizen wijst erop dat uitzenden op DAB een factor vier per station goedkoper is dan uitzenden op FM.

Surround Sound
Met de introductie van digitale radio wil de publieke omroep zowel de mobiele, portable als de hifi-markt bedienen. De voordelen van DAB boven FM zijn groot. Bakhuizen: ‘Na de herverdeling van de FM-frequenties (‘zero base’) is de kwaliteit van de FM-band beduidend minder geworden. Maar met DAB krijgen we een enorme kwaliteitsverbetering. Het ruist niet, ‘lispelt’ niet en is meer hifi dan FM. Als je kijkt naar de ‘bitrate’ waarmee we nu het klassieke radiostation Radio 4 uitzenden (192 Kbps), is dat vrijwel gelijk aan CD-kwaliteit. Daarnaast hebben we plannen voor het aanbieden van Pro-logic surround sound. Er zijn in Nederland zo’n 1 miljoen surround sound-sets die Pro-logic 2 kunnen ontvangen. Daaruit blijkt dat consumenten dit soort extra’s belangrijk vinden.’ Dolby Digital wordt niet geboden door DAB. Daarom gaat Pro-logic 2 surround sound gebruikt worden voor de klassieke stations Radio 4 en de Concertzender.
 
Nieuwe stations
In de multiplex die de Publieke Omroep toegewezen heeft gekregen, passen acht stations. Het aantal wordt begrensd door de gewenste goede geluidskwaliteit. De Publieke Omroep wil daarbij ook de hifi-tuner markt bedienen. Dat betekent dat naast Radio 1, Radio 2, 3FM, Radio 4, 747 AM en de Concertzender, ruimte is voor twee nieuwe stations.

Bakhuizen wil over deze nieuwe stations nog niet veel kwijt, maar binnen de publieke omroep wordt gedacht aan twee DAB-only stations met een nieuw format. Schaarste is er niet meer in het DAB-tijdperk. Er is in de Randstad zelfs voldoende capaciteit voor maar liefst 48 stations. In vrijwel geheel Nederland is er ruimte voor 24 stations. Opvallend genoeg is er vanuit de commerciële radiostations nog geen enkele interesse te bespeuren voor DAB. Volgens Hans Bakhuizen ‘zitten die niet echt te wachten op DAB, omdat ze nog niet zo lang geleden fors geïnvesteerd hebben in hun FM-frequenties. Ook het overheidsbeleid op commerciële zendvergunningen blijft achter, en er zijn voor de commerciële radio gewoonweg nog te weinig DAB-radio’s in de markt.’

Anderzijds verwacht hij dat de overheid wel snel beleid gaat formuleren zodra de eerste commerciële geïnteresseerde zich aandient. Er is voor DAB nog geen consortium opgericht, zoals voor digitale aardse televisie (Digitenne). Wel is er de Stichting Digiradio die een platform wil bieden voor commerciële stations die belangstelling hebben voor DAB. De Publieke Omroep wil graag optreden in zijn traditionele rol van katalysator van nieuwe omroepdiensten, maar wil voor het overige vooral de markt zijn werk laten doen.
 
Nieuwe content
Als aanvulling op de digitale stations heeft Publieke Omroep ook plannen voor extra diensten. Deze zogeheten Programme Associated Data (PAD) kunnen ontvangen worden op het display van de portable DAB-radio of DAB-autoradio. Het gaat dan volgens Bakhuizen om extra informatie bij de programma’s, bijvoorbeeld het laatste nieuws, sportuitslagen, de playlist van de muziekstations of informatie over de artiest. Deze extra informatie zal voor de consument gratis te ontvangen zijn. Bakhuizen ziet dergelijke nieuwe diensten als aanvullend op de digitale stations en verwacht dat dit ook pas later dit jaar concretere vormen zal aannemen. Om de verkeersveiligheid niet in gevaar te brengen, zal de publieke omroep terughoudendheid betrachten in het meesturen van bewegende, ‘scrollende’ informatie op de autoradio. ‘Dat doen we nu op FM ook niet’, aldus Bakhuizen. Ook worden tests gedaan met het uitzenden van een klein aantal webpagina’s van de publieke portal Omroep.nl. Daarbij wordt gebruik gemaakt van het MOT (Multimedia Object Transfer)-protocol, dat speciaal voor DAB is ontworpen. Ontvangst is vooralsnog mogelijk op PDA’s en PC’s.
 
Auto
In sommige autoradio’s en hifi-tuners worden DAB-ontvangers inmiddels al standaard ingebouwd als module naast FM. Voor de digitale autoradio betekent dit dat er een opvolger zal komen voor de RDS-TMC verkeersinformatie. RDS is ontworpen voor het gebruik op FM en houdt rekening met de beperkingen van FM. Voor DAB is de beschikbare bandbreedte groter, wat betekent dat een flexibeler systeem mogelijk wordt. Dat systeem zou TPEG (Transport Protocol Expert Group) kunnen worden. Deze ‘verkeersonformatie nieuwe stijl’ is geschikt voor alle locatie-onafhankelijke data en kan veel meer en veel gedetailleerdere informatie aanbieden over het hoofd- én secundaire wegennet. Het is taal-onafhankelijk, grensoverschrijdend en ook bruikbaar op internet en voor UMTS/GPRS.

Product Manager New Business Development van Nozema, Martin van Trigt, verwacht veel van dit soort nieuwe toepassingen, voor bestuurders én passagiers. Naast TPEG wijst hij ook op een toepassing die de BBC als trial heeft uitgezonden: Topnews. Met Topnews zendt een omroep ‘compressed audio files’ uit met de laatste updates op het gebied van bijvoorbeeld nieuws of sport. Afhankelijk van de voorgeprogrammeerde voorkeur van de ontvanger, slaat de digitale radio voorbijkomende relevante audio-fragmenten op. De consument kan ze afluisteren wanneer het hem uitkomt. In Duitsland lopen eveneens enkele pilots met Topnews, onder andere in Berlijn. Maar ook (publieke en commerciële) televisie in de auto is niet langer toekomstmuziek. De nieuwste televisieontvangers, met ingebouwde Digitenne-smartcard, bieden zelfs bij hoge rijsnelheden een uitstekend beeld op in de hoofdsteunen ingebouwde schermpjes. ‘De auto wordt een rijdende huiskamer’, zo verwacht Van Trigt.
 
Snelle uitrol
Voor DAB voorziet Bakhuizen een snelle uitrol. ‘Eind juli zet de Nozema de zenders in Hilversum, Amsterdam, Den Haag en Rotterdam aan. Eind augustus volgen Haarlem, Lelystad en Arnhem en wordt de zender in IJsselstein versterkt, zodat ook de stad Utrecht goed bediend kan worden. De rest van de zenders gaat aan voor medio november 2004.’ Zeven op de tien Nederlanders kunnen dan digitale radio via de ether ontvangen. Bakhuizen verwacht dat de pr- en reclamecampagne om het grote publiek te attenderen op de voordelen van digitale radio, in augustus kan beginnen. [Marieke Baan / Spreekbuis / Radio.NL]

Meer informatie over digitale radio via de volgende links:
http://www.nozema.nl/
http://www.digi-radio.nl/
http://www.dab.nl/
http://www.bbc.co.uk/digitalradio/
http://www.drdb.org
http://www.ukwtv.de/sender-tabelle/DAB/Deutschland/Berlin-Brandenburg.htm