[Update] Het einde van een tijdperk. Na bijna 90 jaar kent Nederland geen landelijke radio meer via de middengolf. Nieuwjaarsnacht om 1 uur staakte Groot Nieuws Radio haar uitzendingen op AM 1008, waarmee de laatste sterke middengolfzender het zwijgen is opgelegd.
Vanuit Hilversum gingen de Avro en de Vara uitzenden op 993 kHz (302,1148 meter). Destijds werd de frequentie nog aangeduid in meters, dus werd er uitgezonden op 302 meter. Om de ontvangst te verbeteren werd er enkele jaren later een nieuwe mast in gebruik genomen in Hilversum.
Voor zover bekend werd deze frequentie voor het eerst gebruikt op maandag 22 september 1930. Zender Huizen had de primeur en het programma werd verzorgd door de NCRV. Om 18.00 uur werd de 298 meter uitgeschakeld en zond men uit via de 1071 meter. Later in de week werd de zender al om 13.00 uur uitgeschakeld. In de kranten en gidsen stond destijds 297 meter. De 297 meter moest 298 meter zijn, men had een fout bij het afronden gemaakt.
Van Hilversum naar Lopik
Ondanks de nieuwe mast waren de publieke omroepen niet overal in het land goed te ontvangen. Bij wijze van test werd er vanaf 1937 vanuit Jaarsveld / Lopikerkapel getest op AM 722 kHz. Hierop werden beurtelings de programma’s van Avro en Vara en van Kro en Ncrv uitgezonden.
In de tweede helft van de jaren ’30 werden twee nieuwe zendmasten voor de middengolf gebouwd in Lopik. De twee nieuwe middengolfzenders (1000 kHz en 754 kHz) werden echter aan het begin van de Tweede Wereldoorlog geleverd en vielen daarom gelijk ten prooi aan de bezetters.
Na de oorlog
Na de bevrijding werden vanuit Lopik de programma’s van Radio Herrijzend Nederland uitgezonden. Dit gebeurde wederom op andere frequenties. In januari 1946 nam Radio Nederland in den Overgangstijd de frequenties over.
In het bestuur van de radiozender waren de publieke omroepen vertegenwoordig, alsmede vertegenwoordigers van verschillende maatschappelijke, politieke en religieuze organisaties. Vanaf 1947 namen de publieke omroepen zelf met Hilversum 1 en Hilversum 2 de middengolffrequenties weer over.
Limburg
Omdat de uitzendingen van Hilversum 2 vanuit Lopik slecht te ontvangen waren in het zuiden van Limburg en omdat de Regionale Omroep Zuid, de voorloper van L1, van start ging, kwam er een extra middengolfzender bij het plaatsje Hulsberg. Hilversum 2 en de ROZ gingen hiervandaan uitzenden op 1366 kHz.
Nieuwe frequenties
In 1948 kreeg Nederland bij de internationale frequentieverdeling de frequenties 746 kHz en 1007 kHz toegedeeld. De eerste was voor Hilversum 1, de tweede voor Hilversum 2. De wijziging ging in 1950 in. In Hulsberg wijzigde de frequentie in 1594 kHz. Enkele jaren later ruilden Hilversum 1 en 2 hun frequenties in Lopik.
De oude zender in Jaarsveld werd in 1965 weer in gebruik genomen. Hilversum 3 ging hiervandaan uitzenden op 1251 kHz. Tevens kreeg het station steunzenders in Hengelo en Hoogezand. In Hulsberg werd enkele jaren later de frequentie van Hilversum 2 overgenomen, dat de beschikking had gekregen over een FM-zender.
Ondertussen verschenen met Radio Veronica en Radio Noordzee Internationaal ook de eerste commerciële stations met Nederlandstalige uitzendingen op AM. Echter zonden zij niet vanaf Nederlands grondgebied uit.
En opnieuw…
De huidige indeling van de middengolf kennen we pas sinds 1978. De frequentie van Hilversum 1 werd gewijzigd in 1008 kHz en de frequentie van Hilversum 2 in 747 kHz. Hilversum 3 verhuisde naar 675 kHz. Door de ingebruikname van twee nieuwe middengolfzenders voor Hilversum 1 en 2 in de Flevopolder op 24 april 1980, kon Hilversum 3 gaan uitzenden vanuit Lopik.
Op 1 april 1979 wordt de zenderkleuring doorgevoerd. Hilversum 1 wordt Radio 2, Hilversum 2 wordt Radio 1, terwijl de andere Hilversumse zenders hun vertrouwde getal achter Radio houden.
Radio 1 en 3 van AM, opkomst van commerciële radio
Radio 3 was inmiddels al in veel betere kwaliteit in het hele land in stereo op FM te beluisteren. Daarnaast kon de Nederlandse staat commerciële radio niet langer meer tegenhouden. Daarom gaf Radio 3 in 1993 haar middengolffrequentie 675 kHz af. Later verscheen Radio 10 Gold op deze frequentie.
Daarnaast werden er in de jaren ’90 diverse middengolffrequenties verdeeld onder commerciële stations, waaronder de 828, 1035 en 1224 kHz. Deze frequenties waren al in 1975 aan Nederland toegewezen, maar bleven 20 jaar op de plank liggen. Geen van deze frequenties had echter landelijke dekking. Wel werden ze ingezet voor landelijke stations als Business Nieuws (nu BNR), Arrow Classic Rock, Hitradio 1224/Veronica en Radio Nationaal.
Radio 1 staakte in juni 2003 haar uitzendingen via de middengolffrequenties 747 kHz en 1251 kHz (Hulsberg). Deze frequenties werden overgenomen door Radio 5, die haar eigen AM-frequenties (1008 en 891 kHz) opgaf.
De 891 kHz ging naar Radio 538, terwijl veel andere frequenties naar Quality Radio en Radlon gingen. Radio 10 Gold raakte haar vertrouwde 675 kwijt aan Arrow Classic Rock. Omdat 10 ook naast een FM-pakket greep, werd noodgedwongen uitgeweken naar de zwakkere 1395 AM. Een jaar later verhuisde het station naar de sterkere 1008 AM. In juli 2007 werd de middengolf wegbezuinigd en nam Groot Nieuws Radio de AM 1008 over.
Begin 2008 verdween Arrow van AM, omdat de zender een FM-pakket had gekocht. Op 675 kHz ging daarom Radio Maria uitzenden. In oktober 2010 keerde Radio 10 Gold terug op AM. Dit keer via de zender 828.
Leegloop
Vanaf 2013 liep de middengolf in ons land leeg. Omdat er steeds minder geluisterd werd naar AM en / of omdat de zendmasten richting het eind van hun levensduur gingen, staakten steeds meer landelijke stations hun uitzendingen op AM.
Als eerste verdween Radio 10 weer van AM. Het station had eindelijk weer een FM-pakket bemachtigd en moest hierdoor de middengolf opzeggen. In september 2015 verdwenen Radio 5 en Radio Maria van AM, waarmee de NPO na 85 jaar van AM verdween. Een jaar later deed ook Radio 538 afstand van haar middengolffrequentie in Zuid-Limburg. De grote zendmasten voor de middengolf in Lopik en Heinenoord ging kort na de buitendienststelling tegen de vlakte.
Hierdoor bleef Groot Nieuws Radio als enige landelijke zender over op AM, maar ook hier is nu een eind aangekomen. Masteigenaar Novec wil de twee masten in Zeewolde gaan neerhalen en daarom moest Groot Nieuws Radio nieuwjaarsnacht noodgedwongen haar uitzendingen op AM 1008 staken. Daarmee is de laatste hoogvermogen AM-zender, de laatste jaren werd nog maar met een gereduceerd vermogen van 100 kW uitgezonden, het zwijgen opgelegd.
LPAM
Omdat er steeds minder interesse was voor landelijke radio via de middengolf, besloot Minister Kamp in 2015 dat er geen nieuwe hoogvermogen middengolfvergunningen meer zouden worden uitgegeven. In plaats hiervan is een nieuwe bestemming gekomen: Laagvermogen AM-uitzendingen, oftewel LPAM.
De afgelopen jaren werden er bij wijze van experiment tientallen LPAM-vergunningen uitgegeven. Later dit jaar vindt er een nieuwe verdeling plaats, waarbij de vergunningen ook verlengbaar worden. [Radiowereld.NL]
Foto boven: Pixabay
Overige foto’s: Radio.NL
