Dagelijks zetten miljarden mensen hun radio aan om te luisteren naar hun favoriete radiostation. Omdat de FM- en AM-band overvol zitten, is er druk gezocht naar andere mogelijkheden om uitzenden. Eén van deze mogelijkheden is het uitzenden via Digital Audio Broadcasting (DAB). Het Verenigd Koninkrijk is momenteel met ruim 3 miljoen verkochte DAB-ontvangers één van de voorlopers op het gebied van DAB. Maar ondanks dat de toekomst digitaal is, moet ook de huidige ‘analoge’ FM en AM middengolf niet uit het oog verloren worden. Verreweg de meeste inwoners van het Verenigd Koninkrijk luisteren nog via FM en AM naar de radio. Reden genoeg voor mediaregulator Ofcom om de toekomstplannen rondom de radio in het Verenigd Koninkrijk op een rijtje te zetten.
Nu is het tijd voor de volgende fase van de discussie over de toekomst van radio in het Verenigd Koninkrijk. Is het bijvoorbeeld nog van deze tijd dat radiostations zich aan een specifiek format moeten houden? En wat te doen met de vele lokale verlieslijdende radiostations? En is het nu digitale radio een sterke opmars maakt al tijd om te denken aan de uitschakeling van de analoge FM en AM-band? In het document ‘The Future of Radio’ brengt Ofcom al deze punten ter sprake.
Formats
De huidige radiostations hebben zich allemaal te houden aan strakke formats. Niet allen qua muziek, maar ook qua nieuws- en informatievoorziening. Bij de uitgifte van de licenties mochten de radiostations tot nu toe zelf aangeven, hoe de invulling zal zijn qua muziek, nieuws- en informatievoorziening. Middels een vergelijkende test werd dan bepaald welk station de licentie kreeg toegewezen, waarna Ofcom toeziet of de zender zich aan het format houdt.
Met het vastleggen van de formats wil Ofcom de pluriformiteit in de ether bewaken. Voor de radiostations voelt dit echter meer aan als een strop om de hals, want voor elke wijziging dient een station toestemming te vragen aan Ofcom. Mede hierdoor kunnen radiostations minder snel inspelen op trends en behoeftes van luisteraars.
Bij de uitgifte van licenties voor digitale radio heeft Ofcom het vastleggen van het format al enigszins versoepeld, door minder details te vast te leggen. De vraag is nu hoe er in de toekomst moet worden omgegaan met het vastleggen van formats van radiostations en of dit überhaupt nog vastgelegd moet worden. Hiermee doelt Ofcom op de Verenigde Staten, waar de radiostations alle vrijheid hebben en van de één op de andere dag een andere koers kunnen varen. Het gevolg hiervan is overigens al duidelijk zichtbaar aan het worden in de VS: alleen de populaire formats overleven en niche-formats zoals klassiek en jazz sterven langzaam uit.
Lokaal
Radio in het Verenigd Koninkrijk wordt momenteel vooral op regionaal en lokaal niveau gemaakt. Alleen de vijf landelijke stations van de BBC en drie commerciële stations zijn in het gehele Verenigd Koninkrijk te ontvangen via FM of AM. Daartegenover staan ruim 300 lokale commerciële radiostations. Maar deze lokale stations komen in steeds zwaarder vaarwater. Doordat de BBC de afgelopen jaren steeds meer budget heeft vrijgemaakt voor haar radiostations, verloren de commerciële stations veel luisteraars. Daarnaast blijken ook steeds meer luisteraars de overstap te maken van lokale naar landelijke radiostations.
Een ander probleem is dat de advertentie-inkomsten de laatste jaren aanzienlijk gedaald zijn voor de radiostations. Momenteel lijken adverteerders meer geïnteresseerd te zijn in adverteren via internet, kranten en televisie, dan via radio. Momenteel besteden adverteerders 14 keer zoveel geld aan televisiecommercials dan aan radiocommercials. In de VS is deze verhouding 5:1.
Het gevolg is dat vooral de kleinere lokale radiostations steeds meer moeite hebben om het hoofd boven water te houden. Uit onderzoek blijkt dat 40% van de lokale commerciële radiostations momenteel verlies lijdt en 10% minder dan £100.000 per jaar winst maakt. Vooral voor stations met een potentieel bereik van minder dan 100.000 luisteraars blijkt het nagenoeg onmogelijk te zijn om kostendekkend te draaien. Mede hierdoor staakte Star Radio in Stroud eerder dit jaar haar uitzendingen en gaf het haar licentie terug aan Ofcom.
Ofcom vraagt zich nu af in hoeverre vast moet worden gehouden aan het stelsel van lokale radiostations. Momenteel dienen de lokale stations op FM nog minimaal 14 uur per dag lokale programma’s aan te bieden, maar moet dit ook zo blijven of mag dit aantal verder omlaag. Bij de lokale radiostations op de middengolf heeft dit al geleidt tot het ontstaan van grote netwerken als ‘Classic Gold’, ‘Capital Gold’ en ‘Magic’. Deze stations brengen nog slechts vier uur lokale programma’s per dag. De rest van de dag wordt gevuld met gezamenlijke (netwerk)programma’s, slechts onderbroken voor lokale elementen als nieuws, weer, verkeer en reclame.
Uitschakeling ‘analoge’ FM en AM-band
Het aantal inwoners van het Verenigd Koninkrijk dat digitaal (DAB, Televisie en internet) naar de radio luistert vordert gestaag. Verwacht wordt dat in 2010 tenminste 50% digitaal naar de radio luistert. De vraag is dan ook wanner het de juiste tijd is om de analoge FM en AM-band buiten gebruik te stellen. De vrijgekomen ruimte kan dan worden ingezet voor DAB, DMB en DVB-H. Licenties in het Verenigd Koninkrijk worden doorgaans met 12 jaar verlegd. Vanaf medio 2010 dient het grootste gedeelte van de radiostations verlenging voor haar analoge licenties aan te vragen. Ofcom vraagt zich af of deze licenties dan ook verlengd dienen te worden. Indien dit wel zou gaan gebeuren, duurt het weer 12 jaar voordat besloten kan worden of de analoge frequenties uitgeschakeld kunnen worden.
Desondanks is Ofcom zich er wel degelijk van bewust dat uitschaking van de analoge FM en AM-band ingrijpende consequenties heeft voor het huidige radiolandschap. Mede hierdoor heeft Ofcom nog geen serieuze plannen om de FM-band buiten gebruik te stellen.
Anders ligt dit overigens voor de AM-band. Momenteel daalt het aantal luisteraars van de 59 radiostations op de middengolf met een rap tempo. Mede doordat de geluidskwaliteit slecht is en het overgrote gedeelte van de middengolfstations ook al via DAB te ontvangen zijn, is het totale marktaandeel van de radiostations op de middengolf in ruim zes jaar tijd bijna gehalveerd. Door de huidige analoge uitzendingen op de middengolf te vervangen door DRM uitzendingen, biedt ook deze band weer mogelijkheden voor de toekomst. Eerder dit jaar gaf Ofcom dan ook al aan serieus te overwegen om de licenties van de middengolfstations niet meer te verlengen.
Hoe verder?
Aan de hand van het document ‘The Future of Radio’ vraagt Ofcom nu om de mening van de radiowereld en de radioluisteraars. Deze krijgen nu een maand de tijd om hun visie te geven over de toekomst van radio. Aan de hand van deze reacties zal Ofcom haar definitieve standpunt omtrent de toekomst van radio verder uitwerken.
Het complete document ‘The Future of Radio’ is hier (PDF) te vinden. [RS/Radio.NL]
