Middengolf. Daar vond de bloei plaats van de Nederlandse radio. De VARA en de AVRO vochten er hun vooroorlogse strijd uit. Op de AM sprak de Koningin vanuit Londen. De Bonte-Dinsdagavondtrein reed op de middengolf. Piratenzenders als Veronica en Noordzee brachten de AM tot bloei. Hilversum 3 bleefde er het toppunt van zijn roem. Maar de middengolf is verworden tot een vuilnisbelt, liefdeloos ter zijde geschoven voor de FM. Wie de AM weer een kans wil geven zou daar ruimte moet maken voor zenders die alleen op de middengolf te horen zijn. Het simpelweg doorprikken van FM-stations verhindert dat de middengolf weer tot bloei komt.
Volgende week vindt in de Tweede Kamer het laatste bedrijf in de radio-soap plaats. Dan wordt besloten dat de commerciele frequenties geveild gaan worden. Na vijf jaar onnodig uitstel. In die tijd is de radiowereld geconfronteerd met een heel scala beleidsopvattingen. En daarbij is de politiek niet altijd even helder. Geschipperd is er ook volop, ook rond middengolf.
De strijd rondom de dubbele dekking is een grof voorbeeld van Haagse onduidelijkheid. Dubbele dekking houdt in dat een zender zowel op de AM als de FM te horen is. Staatssecretaris D’Ancona vond die situatie anno 1993 onzin. Haar poging om Radio 1 te beperken tot FM leed echter schipbreuk in de Kamer. Een paar jaar geleden bezag de Kamer het onderwerp weer van de andere kant. De motie Van Zuijlen werd met ruime meerderheid aangenomen. Die zou de dubbele dekking van Radio 1 beeindigen. Terecht. Nederland heeft maar weinig AM-frequenties toebedeeld gekregen. Een zender laten draaien op zowel AM als FM is geen efficient gebruik van frequenties, het is daarom in strijd met Europese richtlijnen. Recentelijk veranderde de Kamer andermaal van mening. De motie Atsma wil nu weer dat de dubbele dekking gehandhaafd blijft. Argument: volgens de allerscherpste normen zou Radio 1 niet overal in Nederland goed te horen zijn. Maar Radio 1 zit goed in zijn frequenties. Er is niemand die kan aangeven waar die gaten zitten. Radio 1 kan bogen over maar liefst twaalf FM-frequenties, terwijl (mocht dat toch problemen opleveren) men altijd nog kan schuiven met andere publieke frequenties. En Radio 1 zendt tot op de dag van vandaag ook uit op de AM 1008 kHz.
Het argument doet ook potsierlijk aan. Bij de veiling wordt ook een FM-pakket apart gezet voor een nieuwszender. Maar die commerciele nieuwszender zal hoogstens 70 procent van Nederland kunnen bereiken, zo karig zijn de commerciele FM-pakketten. De publieke FM-zenders halen daarentegen allemaal 100 procent, het zoveelste voorbeeld van bevoordeling door de overheid van haar eigen radiozenders. De overheid is in het radiodossier tenslotte speler en scheidsrechter tegelijkertijd – zonder dat ooit iemand heeft kunnen aantonen dat het maken van radio een overheidstaak is.
Level-playing field tussen commerciele en publieke nieuwszenders is een eerste vereiste om pluriformiteit in de ether te krijgen. De Volkskrant, AD en Telegraaf mogen net zoveel bezorgers en kiosken inzetten als ze zelf willen. De overheid zal die gelijke distributie niet inperken. Op radio ligt dat anders. Een commerciele FM-zender is bij wet verboden ook op de middengolf uit te zenden, terwijl het nooit 100 procent van de Nederlanders via de FM kan bereiken. Voor Radio 1 geldt daarentegen: 100 procent dekking op de FM en nog eens 100 procent dekking op de AM. Voor haar eigen zenders maakt de overheid graag een uitzondering.
Er wordt nog een argument gebruikt voor de dubbele dekking: luisteraars in het buitenland. De vrachtwagenchauffeur en de vakantieganger zouden via de middengolf toch op de hoogte kunnen blijven van Nederlands nieuws. Maar voor uitzendingen gericht op het buitenland geven we als belastingbetaler per jaar bijna 100 miljoen gulden aan de Wereldomroep. Radio 1 is voor binnenlands gebruik, de Wereldomroep voor het buitenland.
De onrechtvaardigheid van het Nederlands radiobestel wordt pijnlijk geillustreerd door de uitzendingen van Radio Nationaal. Die commerciele zender vervult een publieke taak die Hilversum allang vergeten is. Het komt op voor het Nederlandse lied. Toch is er letterlijk geen plaats voor Radio Nationaal op een Nederlandse frequentie. Het huurt voor veel geld in Engeland een AM-zender van de BBC om zo Nederlandse muziek in Nederlandse huiskamers te brengen. Op de eigen AM is geen plaats, onder andere omdat de Nederlandse overheid haar eigen nieuwszender een dekking van 200 procent geeft.
door drs Martin Bosma MA, directeur van Nieuws FM deelnemer aan de FM-veiling voor het nieuwspakket , en drs Ruud Poeze, voorzitter van de Vereniging van Middengolfzenders.
