Vroeger waren radio-dj’s lelijke jongens die alles afwisten van muziek en techniek. Nu zijn het sterren die tonnen verdienen. Vroeger waren radiodj’s lelijke jongens, die alles afwisten van muziek en techniek. Jongens die al op hun dertiende in de schuur achter een bakkie zaten en radiootje speelden. Als ze bij een echt radiostation mee mochten doen, deden ze dat graag voor nop.
Hoe anders is dat nu. De radio-dj’s zijn sterren geworden, voor wie door hun werkgevers grof geld wordt neergeteld. Ze praten veel tijdens de uitzendingen, en steeds minder over de muziek. En soms komen ze bij de radio omdat ze juist iets anders dan radiomaken goed kunnen. Zoals de acteurs Froukje de Both (Radio 538) en Egbert Jan Weeber (BNN), en zanger Gordon die een ochtendshow heeft op Noordzee FM. De dj is een ‘personality’ geworden waar de roddelbladen graag over schrijven.
Eén van die populaire en goedbetaalde dj’s is Ruud de Wild (35). Hij presenteert nu nog een middagprogramma voor het publieke station 3FM, maar stapt in juni over naar de commerciële popzender Radio 538, waar hij al eerder werkte. Hij is goed voor een marktaandeel van meer dan 10 procent. Volgens de geruchten ligt zijn nieuwe salaris tussen de 700.000 en 800.000 euro per jaar. Hij is niet de enige die de afgelopen maanden is overgestapt. Sinds de etherfrequenties voor radio in juni werden geveild en er nieuwe commerciële omroepen zijn bijgekomen, is er schaarste ontstaan aan topdj’s. En schaarste drijft de prijs op.
Bij de Wild in de gloednieuwe studio van 3FM op het Hilversumse Mediapark is het gezellig druk. De Wild komt zelf om twee minuten over vier enigzins gehaast de studio inlopen. Zijn zwarte Jaguar heeft hij op de stoep geparkeerd, want de slagboom van het parkeerplaatsje ging niet omhoog. De gast van vandaag, tv-presentatrice Fabiënne de Vries, is dan nog in geen velden of wegen te bekennen. Als ze om acht over vier binnenstuift en een koptelefoon opzet, vraagt de Wild haar: ,,Fabiënne, je bent dertig, ben je niet bang dat je overblijft?”
De Wild zoekt diepgang in triviale dingen, zegt hij. ,,Leven, dood, kinderen krijgen en boodschappen doen.” Maar hij wil ook oppervlakkig zijn, en voorspelbaar. De muziek is van ondergeschikt belang. Die wordt samengesteld door de muziekredactie van 3FM. ,,Om in contact te komen met nieuwe muziek hebben de mensen geen dj meer nodig, die downloaden ze wel van internet. Mensen zetten de radio aan voor entertainment, en een beetje informatie.”
Dáárom denkt De Wild dat de formule van Sky Radio (alleen muziek, in een door de computer bepaalde volgorde) ,,hartstikke dood is.” De meest recente luistercijfers over december en januari lijken hem gelijk te geven. Voor het eerst in zes jaar was Sky Radio niet meer de bestbeluisterde zender, maar Radio 2.
De toename van entertainment op de radio stemt sommigen in Hilversum droevig. Zoals Frits Ritmeester (56), die 15 jaar onder de naam Frits Spits zijn Avondspits presenteerde op 3FM, en nu Tijd voor Twee maakt bij Radio 2. ,,De echte dj bestaat niet meer, het is een entertainer geworden. Er wordt op de radio de hele dag gepraat over dingen die niet echt belangrijk zijn, zoals showbizz. En die gesprekken duren te lang, terwijl maar weinig dj’s zo scherp zijn als cabaretiers. Het is niet écht grappig.”
Spits wil niet zeggen dat vroeger alles beter was. ,,Er waren vroeger heel veel slechte dj’s.” Maar voor hem moet een dj iemand zijn die ,,met de mooiste platen van de wereld naar zijn vrienden rent”. ,,De dj moet iemand met smaak zijn, met passie, die de moeite neemt naar buitenlandse zenders te luisteren, buitenlandse bladen leest en die van platen een liefdevol palet samenstelt.” Ruud de Wild vindt hij een ,,sympathiek iemand” maar volgens Spits gaat hij ,,te achteloos” met de muziek om. ,,Hij heeft me wel eens verteld dat hij van muziek houdt, dat hij naar optredens gaat, maar ik hóór het niet.”
Bijna alle bekende dj’s laten zich in de studio bijstaan door één of twee andere dj’s – de sidekicks – die meestal de rol van aangever vervullen. Edwin Evers (de onbetwiste marktleider met een marktaandeel van 12.2, Radio 538) laat zich bijstaan door Niels van Baarlen en Rick Romijn. Rob Stenders (Nu 3FM, straks Yorin) werkt met Fred Siebelink en Margreet van Gils. Soms gaat een sidekick mee bij een transfer, soms niet.
Er is eigenlijk maar één bekende dj die per se géén sidekicks wil: Giel Beelen (26, 3FM) ,,Ik hoeft geen lachzakken”, zegt hij. ,,Ik leg liever contact met de luisteraar.” De carrière van dit ‘enfant terrible’ verloopt een beetje volgens de Paul de Leeuw-curve: hij wordt overal weggestuurd wegens overschrijding van de fatsoensnormen, maar omdat hij zo getalenteerd is, kunnen de omroepen toch niet om hem heen.
Zo keert Beelen binnenkort terug naar de VARA waar hij eerder werd weggestuurd omdat hij had opgeroepen poederbrieven te sturen aan de KRO. Dáár hadden ze hem al de laan uitgestuurd omdat hij Mein Kampf (van Adolf Hitler) in een interview het indrukwekkendste boek had genoemd dat hij ooit had gelezen. Vorig jaar kreeg hij de Marconi Award voor beste programmamaker. Frits Spits: ,,Beelen heeft iets heel belangrijks: radiolenigheid. Hij is snel, een vakman en hij speelt met het medium.”
In de studio bij Beelen is het een stuk rustiger dan bij De Wild. Beelen, klein en tenger in een vrolijk gekleurde trui, werkt geconcentreerd, rookt en wiebelt nerveus met zijn kniëen als hij een gesprek voert, een plaat aankondigt of een luisteraar naar zijn salaris vraagt. Want dat vraagt hij vandaag aan iedereen. Zelf doet hij ook openhartig. ,,Ik verdien 3.500 euro netto per maand.” Maar dat is zijn huidige salaris, wat hij straks in de ochtenduren bij de VARA gaat verdienen, zegt hij niet. ,,Dat vind ik niet belangrijk.”
Maar andere vinden dat wél, zo bleek de afgelopen maanden. De vele transfers en de speculaties over de bedragen (waar de dj’s weer garen bij sponnen in hun onderhandelingen) riepen weerstand op. Thomas Bruning van de Journalistenvakbond NVJ noemde het een schande dat sommige deejays meer zouden verdienen dan de minister-president.
,,Je kunt het een schande noemen, maar het is niets meer dan een commerciële markt in full swing”, zegt Paul Rutten. Hij is hoogleraar culturele industrie aan de Erasmus Universiteit en werkzaam bij TNO en de Hogeschool InHolland op hetzelfde vakgebied. Rutten vindt het logisch dat de stations leren waar hun onderschiedend vermogen ligt. ,,En daarom stijgen de kosten van talent.” Giel Beelen ,,Als ik ga nadenken over wat ik aan reclame-inkomsten oplever, ga ik me waarschijnlijk bekocht voelen.”
Volgens Rutten bestaat in de huidige markt wel een reëel gevaar op overbieding. ,,Of de dj’s deze bedragen en marktaandelen waar kunnen maken, moet nog blijken.” En dat vraagt ook Frits Spits zich af. ,,Het draait bij de commerciëlen natuurlijk keihard om het marktaandeel en ik hoop dat die jongens daar straks niet wakker van hoeven te liggen. Stenders en De Wild verlaten 3FM natuurlijk wel met een dramatisch laag marktaandeel” (het gemiddelde marktaandeel belandde in december en januari op 7.4, red.).
Ruud de Wild denkt dat de popstations zich meer van elkaar zullen gaan onderscheiden. ,,Nu iedereen een grote naam heeft, kunnen de stations aan hun identiteit gaan bouwen.” En is het dan ook voorbij met de transfers? Rutten denkt van niet. ,,Vergelijk het met topvoetbal. Komt de transfermarkt daar stil te liggen als elk belangrijk team een goeie spits heeft?”[NRC/Radio.NL]
