Toppop bestond nog, Van Gewest tot Gewest, de Pin-Up Club, de Playbackshow en Ron’s Honeymoon Quiz. Vijftien jaar geleden, net voordat de commerciële televisie in Nederland begon, zag een dagje voor de buis er heel anders uit. In 1989 kende Nederland drie zenders die op ons land gerichte programma’s maakten (plus de Vlaamse omroep): Nederland 1, 2 en 3. Alle drie publieke zenders. Weliswaar was muziekzender MTV er al en Super Channel ook, maar die zonden niet tot nauwelijks voor ons land bedoelde programma’s uit. Gezamenlijk verzorgden de publieke omroepen in 1989 dagelijks zo’n 25 uur televisie. Wie wilde, kon alles wat werd uitgezonden ook zien.
Dat is vandaag wel anders. Op een gemiddelde dag zijn de drie publieke netten nu 62 uur in de lucht. Tel daarbij op de 360 uur die de vijftien op Nederland gerichte commerciële omroepen per dag uitzenden en in plaats van 25 uur kunt u nu 425 uur televisie kijken. Per dag. Weliswaar zitten daar veel herhalingen bij en ook de thuiswinkelprogramma’s, maar elk moment van de dag beweegt er wel iets op de vijftien op Nederland gerichte zenders.
Een blik in de omroepgids van eind september vijftien jaar geleden – de laatste week zonder commerciële televisie – leert dan ook dat Nederland 1, 2 en 3 vooral níet uitzonden. Het testbeeld kreeg de meeste zendtijd. Op woensdag 27 september 1989 begon Nederland 1 om 13.00 uur ’s middags met uitzenden; dezelfde week in 2004 om kwart voor zeven in de ochtend.
Vijftien jaar geleden ging om 13.05, na het tekstuele nieuws voor doven en slechthorenden, het beeld al weer op zwart. Om 15.00 uur begon de programmering pas echt. Erg vroeg in vergelijking met Nederland 2 (start om 17.00 uur) en Nederland 3 (18.30 uur). Maar Nederland 3 had ’s ochtends van half tien tot elf uur dan al wel schooltelevisie uitgezonden.
Tegen middernacht ging Hilversum naar bed. Soms was er tot 01.00 uur een speelfilm, maar dat was de uitzondering op de regel. Nachttelevisie bestond vijftien jaar geleden nog niet in Nederland, laat staan kinderprogramma’s in de ochtend (behalve op zondagmorgen van negen tot elf uur). Wat schotelden de publieke omroepen de kijkers vijftien jaar geleden voor? Op Nederland 1 bijvoorbeeld op zaterdagavond 23 september om acht uur het ‘NCRV Jubileum Spel’, een quiz, gepresenteerd door Ted de Braak. Dan was de Amerikaanse serie ‘Roseanne’ al geweest, net als ‘Prettig geregeld’, een komische serie met onder anderen Peter Faber en Anne-Wil Blankers. ‘Rondom Tien’ was al van de partij en de NCRV kende nog een ‘dagsluiting’ in de vorm van de serie ‘Huizen van Oranje’.
Op Nederland 2 was Veronica die avond aan zet met ‘Miami Vice’ en de film Touched. Op Nederland 3 nog geen ‘Kopspijkers’, maar een Duitse documentaire over de Sahara en een heel oude zwart-wit speelfilm. Echt spannende televisie was er weinig. Op zondag was Sonja Barend bij de Vara populair, net als ‘De Grote Meneer Kaktus Show’. Actualiteitenprogramma’s waren er veel, maar niet elke dag zoals nu. Zaterdag ging voorbij zonder duiding van het nieuws. Op zondag was er Achter het Nieuws met Paul Witteman, later in de week Brandpunt, Panoramiek, Avro’s Televizier, Diogenes, Tros Aktua, Nieuwslijn en Van Gewest tot Gewest; een lappendeken aan programma’s die nu allemaal niet meer bestaan.
Er was ook wel wat amusement. Wat te denken van de ‘Mini Playbackshow’ met Henny Huisman bij de KRO, ‘Ron’s Honeymoonquiz’ bij de Tros en voor de kinderen ‘Bassie en Adriaan’ en ‘De Grote Meneer Kaktus Show’. Vanwege de beperkte keus werden de meest suffe programma’s goed bekeken. Een documentaire over de aanleg van de Flevolijn was goed voor 1,2 miljoen kijkers en een marktaandeel van 38 procent. En ‘Ontdek je plekje’ van de Avro kluisterde ruim een half miljoen mensen aan de buis. Een vooruitblik naar de winterprogrammering van diezelfde Avro (gaap) trok zo maar 1,3 miljoen kijkers.
Vijftien jaar geleden kon je de volgende dag op het werk nog makkelijk beginnen over ‘Sonja op Zondag’ (3,8 miljoen kijkers) of de ‘Mini Playbackshow’ (3 miljoen). Bijna acht op de tien mensen keek daarnaar. En de actualiteitenrubrieken trokken de helft van de kijkers, met kijkcijfers van tegen de twee miljoen. Er was zo weinig op televisie, dat zelfs de reclameblokken in de gids werden aangekondigd. Het leek wel of de mensen daar ook voor thuis bleven, want wegzappen voor de reclame was er toen nog niet bij.
Maar sommige dingen zijn in vijftien jaar niet veranderd. Op zondagavond om 19.00 uur kruipt de helft van televisiekijkend Nederland nog steeds voor de buis om Studio Sport te bekijken. En we kijken nog naar het NOS Journaal, Flying Doctors (ook al zijn het herhalingen op SBS 6), Per Seconde Wijzer, Twee voor Twaalf en Rondom Tien. [BN/DeStem/Dolf Rogmans/Radio.NL]
