De radio in Nederland is jarig. Vandaag (6 november) is het precies 100 jaar geleden dat in Den Haag de allereerste radio-uitzending werd gemaakt. 100 Jaar na de start speelt ‘de oude heer’ nog steeds een prominente rol in de samenleving.
Philips was intussen in Hilversum al begonnen met het maken van radiozenders in de Nederlandsche Seintoestellen Fabriek. Ook had het bedrijf plannen om zelf radio-uitzendingen te verzorgen. Hiervoor werden twee zendmasten gebouwd in Huizen.
Publieke radio
Willem Vogt, de latere oprichter van de Avro, verzorgde op 21 juli 1923 de eerste ‘publieke’ proefuitzending voor de NSF. Dit was het begin van het verzuilde publieke omroepstelsel, dat we tot op de dag van vandaag, zij het in mindere mate, kennen. Met Avro, Vara, Kro, Ncrv en Vpro als pioniers.
In 1927 produceerde Philips haar eerste eigen complete radiotoestel. Het is compact en makkelijk te bedienen. Het bleek een schot is de roos te zijn en zorgde er mede voor dat radio een flinke opmars maakte.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd radio de nek omgedraaid door de Duitse bezetters. Maar stiekem werd er gewoon geluisterd. Naar Radio Oranje bijvoorbeeld.
Na de bevrijding werd de radio in Nederland weer nieuw leven ingeblazen met Radio Herrijzend Nederland, gevolgd door Radio Nederland in den Overgangstijd, waarna in 1947 Hilversum 1 en 2 terugkeerden. Via de middengolf natuurlijk, want het duurde tot 1954 voordat de eerste FM-zender in ons land aanging.
Lange tijd was radio een publiek omroepfeestje, maar daar kwam in 1960 verandering in door de komst van zeezender Veronica.
Opmars zeezenders
Radio Veronica werd een succesverhaal en een luis in de pels voor de publieke omroepen. Doordat Veronica populaire muziek uitzpnd, waar de omroepen in Hilversum hun neus voor ophaalden, groeide de populariteit van de zeezenders. Dit leidde tot de komst van meer zeezenders.
De politiek besloot in te grijpen. Om de publieke omroepen te beschermen werd het per 1 september 1974 strafbaar om mee te werken aan de uitzendingen van de zeezenders. Het gevolg was dat populaire stations als Veronica en Noordzee uit de lucht verdwenen.
Legale commerciële radio
Het tegenhouden van concurrentie voor de publieke radio heeft de overheid tot 1988 weten vol te houden, als waren er tientallen piraten op FM actief, die regelmatig bezoek kregen van de radiocontroledienst van de PTT. Radio 10 en Sky Radio bleken middels een ‘u-bocht constructie’ legaal te kunnen uitzenden op de kabel in Nederland, zij het met een buitenlandse licentie.
Pas in 1992 was er ook commerciële radio middels een Nederlandse licentie mogelijk. Al werden die met zwakke restfrequenties klein gehouden. Maar ook dat was, mede door vele rechtszaken, ook niet houdbaar. En dus kreeg commerciële radio steeds meer ruimte in de ether.
100 Jaar later
Nu, 100 jaar na de eerste radio-uitzending in Nederland, is ‘de oude heer’ nog altijd springlevend. Ondanks dat het al meerdere keren dood verklaard is luisteren er wekelijks nog altijd 12,7 miljoen Nederlanders naar de radio.
Wel staat de radio voor een grote uitdaging: hoe blijft het relevant tussen al het media-aanbod dat er tegenwoordig is? Een belangrijke stap voor radio is de digitalisering. De grote zenders hebben al afscheid genomen van de middengolf, terwijl DAB+ en internet staan te trappelen om de rol van FM over te nemen.
En Idzerda? Die heeft maar 25 jaar kunnen genieten van de wereldwijde impact van zijn uitvinding van zijn uitvinding. Hij werd in 1944 gefusilleerd door de Duitsers op verdenking van spionage. [Radiowereld.NL]
Foto: Pixabay
