Wanneer krijgt Nederland 80 streekomroepen?

Nederland heeft te veel lokale omroepen. Om onder andere de kwaliteit te verbeteren is besloten om van 341 lokale omroepen ongeveer 80 grote streekomroepen te maken. En de financiering gaat van de gemeente naar het Rijk. Maar wanneer gaat dat allemaal gebeuren?

Omdat het allemaal nog door de Tweede kamer en Eerste Kamer moet worden goedgekeurd, is het nog niet zeker wanneer dit precies gaat gebeuren. De val van het Kabinet heeft er voor gezorgd dat het al met een jaar is uitgesteld. RadioWereld.NL duikt daarom in de planning en wat er allemaal gaat veranderen.

Wetswijziging
Op 5 oktober 2023 heeft de Tweede Kamer demissionair staatssecretaris Uslu groen licht gegeven aan de plannen. Dat betekent dat bij het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) nu gewerkt wordt aan een wetswijziging. Na de internetconsultatie wordt het door de Raad van State beoordeeld. Waarschijnlijk wordt het dan in 2025 in de kamer behandeld waarna de wet per 1 januari 2026 wordt gewijzigd.

2026
Daarna krijgt de NLPO in 2026 door de nieuwe wet de rol van coördinatie- en samenwerkingsorgaan. Dat houdt in dat de NLPO een Concessie Beleidsplan gaat opstellen. Daarin staat de vaststelling van de streken en de kwalitatieve eisen die aan de omroepen gesteld worden.

Marc Visch, directeur NLPO: “Daarnaast zal de overheid willen komen tot prestatieafspraken ten aanzien van kwaliteit en bereik. Dat gaan we uiteraard samen met de sector doen. Als dat klaar is is er een kader waar de omroepen mee aan de slag kunnen. Er zullen ongeveer 80 aanwijzingen overblijven en omroepen zullen zich daar voor moeten inschrijven en dus een plan moeten schrijven.”

De aanvraag voor de aanwijzing gaat daarna naar het Commissariaat voor de Media (CdvM). Die vraagt advies aan de gemeenten ten aanzien van de representativiteit en de NLPO ten aanzien van het kunnen voldoen aan het Concessie Beleidsplan en de prestatieafspraken.

2027
Vervolgens is het de bedoeling dat op 31 december 2026 alle aanwijzingen (nu 341 gemeenten = 341 aanwijzingen) komen te vervallen en dat per 1 januari 2027 er ongeveer 80 aanwijzingen actief worden. Op dat moment worden de omroepen, volgens het Kabinetsplan, bekostigd met een Rijksbijdrage via de NLPO.

Bekostiging vanaf 2027 uit het Rijk
En hoe gaat dat dan in de tussentijd? Pas als de nieuwe wet van kracht is kan het Kabinet de financiering uit het gemeentefonds gaan halen. Dus ook in 2026 zullen de gemeenten nog verantwoordelijk zijn voor de bekostiging van de lokale omroepen.

Overgangsregeling
Er wordt nog wel nagedacht over een overgangsregeling voor 2026. Op 1 januari 2026 krijgt de NLPO de opdracht een concessiebeleidsplan (CBP) te maken die dan goedgekeurd moeten worden door de minister. Daarna kunnen omroepen een aanvraag doen die daarna na het CvdM gaat. Vervolgens gaat die weer advies vragen aan NLPO (ten aanzien van CBP en prestatieafspraken) en gemeenten (ten aanzien van representativiteit) om vervolgens tot een aanwijzing te komen. Daarnaast kan het kabinet pas, als de nieuwe wet van kracht is, de aanzegging aan de gemeenten doen, dat het geld dat nu in het Gemeentefonds zit eruit gehaald gaat worden.

Tekst gaat verder onder de foto.

Streekvorming
Het voornemen is dat de omroepen vanaf 2027 rechtstreeks subsidie krijgen vanuit het rijk en niet meer via de gemeente. De NLPO regelt vanaf dan de toekenning van de subsidie. Maar die wordt dan alleen nog maar aan streekomroepen uitgekeerd. Inmiddels heeft nu al ruim de helft van alle streken in Nederland de samenwerking op orde. En in ruim 80% van die andere helft is men hard op weg om samenwerking op orde te krijgen.

De zorgplicht van gemeenten voor hun lokale omroep is momenteel gebaseerd op een maatstaf van 1,53 euro per huishouden (2023). In 2024 is het richtsnoerbedrag 1,57 euro per huishouden. Daarmee komt de totale bijdrage voor de lokale omroepen uit op iets meer dan 10 miljoen per jaar.

Politiek
Toch kan de nieuwe formatie nog wel invloed hebben op deze plannen, want de politiek is verantwoordelijk voor het mediabeleid. Uit verkiezingsprogramma’s van de partijen blijkt dat sommigen willen ingrijpen bij de NPO. De één heeft het over een forse bezuiniging, de ander over het schrappen van een televisienet en nog weer een ander over het volledig opheffen van NPO. Maar er gaan ook geluiden dat er de wil is om extra te investeren in de regionale omroepen en de lokale omroepen. De mediaparagrafen in verkiezingsprogramma’s gaan dus vooral over de landelijke omroep.

Geen samenwerking?
Omroepen die tegen die tijd niet in een streekverband zitten en zelfstandig verder willen vallen buiten de boot. Wijziging van de wet betekent dat het stelsel wijzigt. Als een omroep besluit niet mee te doen is er geen sprake meer van een publiek omroep. Dan kan een omroep een aanwijzing commerciële lokale omroep aanvragen en op die basis verder gaan. Maar dan is er ook geen sprake meer van publieke financiering.

Marc Visch, directeur NLPO: “Overigens is het ook niet gezegd dat een wel gevormde streekomroep automatisch de aanwijzing krijgt. Het is en blijft een open bestel. Dus iedereen kan de aanwijzing voor een bepaalde streek aanvragen. Maar alle aanvragen worden langs de lat van CBP en representatie gelegd. Overigens kan het nu ook dat een nog niet bestaande omroep gaat voor een aanwijzing in een bepaalde gemeente. Het komt geregeld voor dat meerder partijen daar op inschrijven.”

Tot wanneer loopt een licentie?
Veel omroepen vragen zich af tot wanneer hun licentie loopt. Als de nieuwe licentie van een lokale omroep bij het CvdM ingaat op bijvoorbeeld 1 januari 2025, dan stopt het waarschijnlijk al na twee jaar en niet na vijf jaar in 2030.

Omroepen moeten dus nog steeds volgens de huidige procedure een aanvraag indienen. Op 1 januari 2027 gaat het allemaal over naar de nieuwe wet als alles meezit. Omroepen die nog in gesprek zijn met andere omroepen, waarvan de vergunning tussen nu en 2027 aflopen, moeten dus altijd een nieuwe aanvraag doen die dan tot 2027 loopt.

Wat houdt een steekomroep precies in?
Moet een streekomroep verplicht samen één stichting vormen of is een convenant voldoende, moet je één naam voeren, en moeten omroepen redactioneel samenwerken? Allemaal vragen waar veel omroepen nog geen duidelijkheid over hebben.

Het kabinet heeft de overkoepelende organisatie van de lokale omroepen, de NLPO, de ruimte gegeven om voor de totstandkoming van de streekomroepen maatwerk te leveren. Dat houdt in dat het uitgangspunt is dat er in de toekomst nog maar één aanwijzing per streek verstrekt wordt. Dat moet dus één stichting zijn. Maar hoe dat verder georganiseerd wordt is aan de omroepen.

Marc Visch, directeur NLPO: “Er kan gefuseerd worden tot één omroep. En dan nog kunnen omroepen er voor kiezen met edities te werken. Ook kan gekozen worden voor een model waarbij de omroepen van nu blijven bestaan maar dat er een koepelstichting boven komt waar aanwijzing, zendvergunningen en geld binnen komt. In de laatste variant kan gekozen worden voor het meer of minder regelen van zaken op centraal niveau. En er zijn ook andere uitwerkingen mogelijk. Een convenant is niet genoeg. Omdat er één stichting per streek is, moeten er aanvullende afspraken gemaakt en vastgelegd worden om het ook daadwerkelijk te effectueren. Met andere woorden: er komt één stichting per streek, maar hoe dat eronder wordt georganiseerd is aan de omroepen.” [RadioWereld.NL]