In de meeste gevallen is een stem heel belangrijk voor een radiozender. Een aantal zenders draait uitsluitend non-stop muziek en dient voor de toehoorder doorgaans als muzikaal behang. Echter, voor zij die wat meer van hun radiotoestel verwachten dan alleen een audiovisueel decorstuk, is een stem echt iets essentieels. In veel gevallen bepaalt één stem het imago van een omroep. Doorgaans kiezen de programmabazen ervoor om één bepaalde stem in te zetten voor de algehele vormgeving. Die stem wordt na verloop van tijd automatisch geassocieerd met de betreffende omroep. Dat kan soms leiden tot het Swiebertje-effect. Een stem kan zo verbonden zijn aan een product (lees: zender) dat de bezitter van die stem na een eventueel ontslag grote moeite heeft om direct ander werk te vinden.
In de loop der jaren zijn er heel wat “vaste stemmen” de revue gepasseerd. Denk maar aan de legendarische en veel te vroeg overleden Alfred Lagarde. Jarenlang “het beest” van Veronica. Zowel op radio als televisie. Zei je Lagarde, dan zei je Veronica. En ziet wat er gebeurde na zijn plotselinge overlijden, enkele jaren geleden. Veronica maakte nieuwe spots op basis van dezelfde stemsoort. Krampachtig poogde de omroep om andere stemmen door middel van de modernste technieken zo te laten klinken dat het vertrouwde geluid niet verloren zou gaan. Heel geleidelijk werd vervolgens het Lagarde-gehalte teruggeschroefd, zodat de luisteraars niet teveel zouden merken van het verlies van deze zeer ervaren radiomaker. Kennelijk bang om met Lagarde ook meteen de luisteraars te verliezen.
Op dezelfde wijze was Karel van Cooten in de jaren ’80 en ’90 uitgegroeid tot dé stem van de Tros. Dat zou hij wellicht nog steeds geweest zijn, wanneer de grootste familie van Nederland hem de ruimte had geboden die een professioneel radiomaker met hart voor het Hollandse lied verdient. Het mocht niet zo zijn. Van Cooten vertrok en zocht zijn heil bij Noordzee FM. Niet lang na zijn komst besloot de leiding van deze zender echter tot het verbannen van de door Van Cooten zo bejubelde nationale deuntjes van Frans Bauer en consorten. Gevolg: een teleurgestelde Karel, die wederom verkaste. Ditmaal naar Radio Nationaal. Waar hij dan opnieuw de gelegenheid heeft om “de stem” te worden.
Soms raak je als luisteraar of kijker gehecht aan bepaalde stemmen. En dan is het verstandig daar niet teveel in te wijzigen. Never change a winning team, weet u nog? Ik moet er niet aan denken wat er gebeurt als Arend Langenberg besluit te stoppen met het verzorgen van de commentaren bij de reportages in het televisieprogramma van Peter R. de Vries. Natuurlijk, er zijn nog wel een aantal goede spreekstemmen te vinden in Nederland, maar toch… Arend heeft het inspreken van dergelijke banden bijna tot een echte kunst verheven. Er is nog zo’n stem die ik al jaren bejubel om zijn perfectie bij het inspreken van documentaires: Bart van Leeuwen. Ook hij is inmiddels te horen bij Radio Nationaal, dus al met al is dat best een “stemmig” station.
Aanleiding voor het stilstaan bij “stemmen” is het feit dat me vorige week iets opviel bij RTL4. Negen jaar lang draaide deze zender op volle kracht en kwam op mij over als een amusementszender met een zeer compleet programmapakket. De vormgeving was geheel conform het label “amusement” en werd verzorgd door Jos Bergenhenegouwen. Deze stem had zijn sporen reeds verdiend bij Veronica in de jaren ’80. Gezien heb ik hem overigens nooit. Kennelijk is Jos één van die mensen die de illusie die nu eenmaal hoort bij een stem niet verloren wil laten gaan door het plaatje prijs te geven. Maar ergens in 1999 was het van de ene op de andere dag gedaan met Jos Bergenhenegouwen bij RTL4. Het roer ging om en “de stem” verdween. En hoewel ik niet afkeurend was over “het nieuwe RTL”, heb ik hem toch wel gemist. De stem van Jos.
Tot vorige week zaterdag. De dag waarop het programma “Ja, ik wil… een miljonair” van start ging. Er is al veel, heel veel over dat programma gezegd en geschreven. En dat zal voorlopig wel zo blijven, nu RTL en Endomol hebben besloten door te gaan met de show. Maar ik heb tot dusverre nog niets gehoord over de, in mijn ogen verassende, come-back van Jos Bergenhenegouwen op ons nationale pretnet. Wellicht is het een eenmalig uitstapje geweest. Het kan natuurlijk zijn dat hij gewoon van stemmenweb is geplukt (www.stemmenweb.nl – ook mijn stem is daar te vinden) maar het kan ook zo zijn dat RTL4 heeft ontdekt dat deze stem toch wel een belangrijk stempel op de totale uitstraling van het station heeft gezet. En misschien brengt ze die conclusie tot inkeer…
Raimond Bos
presentator@hotmail.com
