In Beeld: De Omroeptoren van Hilversum, van stalen toren tot moderne telecommunicatietoren

In onze reeks over de geschiedenis van Nederlandse zendmasten en telecommunicatietorens staat vandaag de Omroeptoren van Hilversum centraal. Dit iconische bouwwerk aan de Witte Kruislaan 47, net buiten het Media Park, heeft een rijke geschiedenis die teruggaat tot de jaren ’50.

De toren speelde een cruciale rol in de ontwikkeling van televisie- en radiocommunicatie in Nederland.

De eerste stalen toren: de start van televisie-uitzendingen
De oorsprong van de Omroeptoren ligt in de bouw van een 70 meter hoge stalen toren aan de Insulindelaan eind jaren ’50. Deze toren, speciaal ontworpen voor de snelgroeiende televisie-uitzendingen, verving de tijdelijke televisietoren in Bussum, die in 1955 was gebouwd.

De huidige betontoren: een tijdloos ontwerp
In 1973 maakte de stalen toren plaats voor een betonnen constructie, ontworpen door architect Jan H. van der Zee uit Bussum en ir. A. Auer van de Rijksgebouwendienst. Van der Zee stelde aanvankelijk een kartelachtige vorm voor, maar de PTT gaf de voorkeur aan een praktisch, vierkant ontwerp. Het uiteindelijke ontwerp is een bijna vierkante toren, harmonieus in verhouding met de toren van het Hilversumse Raadhuis.

De toren, met een hoogte van 142 meter, werd in 2001 verhoogd met een nieuwe stalen vakwerkmast, wat de totale hoogte op 196 meter bracht. Deze uitbreiding was noodzakelijk voor ZeroBase, waarbij de FM-indeling compleet op de schop ging, en de introductie van digitale televisie, beter bekend als Digitenne.

Unieke bouwdetails
De Omroeptoren telt 24 verdiepingen, waarvan de bovenste bereikbaar is met een lift. Deze lift, ooit de snelste van Nederland, werd na frequente storingen in snelheid aangepast. Op 83 meter bevindt zich de eerste van zeven ringen met een diameter van ruim 20 meter, een uniek kenmerk van de toren.

Van Nozema naar Cellnex: een evolutie in eigenaarschap
Door de jaren heen kende de toren diverse gebruikers en eigenaren. Nozema, PTT en later KPN gebruikten de toren voor up- en downlinkverbindingen met satellieten en voor een groot aantal vaste en tijdelijke straalverbindingen voor radio- en tv-uitzendingen. Deze verbindingen waren essentieel voor het transport van radio- en tv-signalen.

Enkele jaren geleden trok KPN zich terug en verwijderde al zijn actieve apparatuur en schotels van de toren. Sinds 2017 is de Omroeptoren eigendom van het Spaanse Cellnex Telecom, dat ook verantwoordelijk is voor de zendmast bovenop de toren. Vandaag de dag wordt de toren ingezet voor digitale ethertelevisie, digitale radio en uitzendingen van commerciële en regionale publieke omroepen, evenals FM-radio.

Iconische momenten en verborgen geschiedenis
In 2013 kreeg de toren extra aandacht door de onthulling van een grote afbeelding van het logo van het tv-programma Man bijt hond op de mast, dat werd gekozen als een van de meest beeldbepalende programma’s van de Nederlandse omroep.

Onder de toren bevindt zich een grote nucleaire bunker. Deze bunker bood in crisissituaties een veilige plek van waaruit radio- en tv-uitzendingen konden worden gecoördineerd. Via een geavanceerd audio-videoschakelpaneel konden technici verbinding maken met zenders in het hele land.

Een blijvend icoon
De Omroeptoren van Hilversum is meer dan een technisch bouwwerk. Het is een symbool van de ontwikkeling van de Nederlandse media en telecommunicatie. Van zijn bescheiden begin als stalen toren tot zijn huidige rol in digitale communicatie, blijft de toren een belangrijke pijler van het Nederlandse medialandschap.

De antennes
Van boven naar beneden, helemaal op de top staan twee dipoolantennes van Ermes (KPN semafonie), daarna zitten de bekende DVB-T KPN Digitenne broodjes. Daaronder een 10-laags multi-pattern horizontaal en verticaal FM-systeem. Met dit systeem kan de operator zelf bepalen waar het FM-signaal naartoe gaat. Het systeem heeft vier richtingen: elke richting wordt apart aangestuurd met een hoeveelheid aan vermogen, er gaan dus ook vier antennekabels naar boven in plaats van één.

We kunnen het niet met zekerheid zeggen, maar het horizontale antennesysteem wordt waarschijnlijk niet meer gebruikt, het is namelijk een verouderd FM-systeem.

Daaronder hangt een 3-laags FM-antennesysteem met meerdere andere losse antennes ertussenin gehangen. Ook zijn er 6 DAB+-dipoolantennes tussen de FM-antennes geplaatst. Men doet dit om kosten te besparen voor de operator.

Daar weer onder hangen FM- en DAB+-veldantennes door elkaar heen geplaatst. Net boven het beton is nog een losse veldrichtantenne geplaatst en een logperrichtantenne. En tussen de betonnen opbouw vlak bij het man bijt bijt hond logo hangt nog een logper FM richt antenne. [RadioWereld.NL]

In Beeld: Zendtoren Rotterdam Waalhaven, de hoogste vrijstaande zendmast van Nederland
In beeld: Zendtoren Smilde, een iconisch baken in de Drentse horizon