De brand in de zendmast Lopik in juli is veroorzaakt door kortsluiting. Onderzoekers hebben roest gevonden, wat duidt op de aanwezigheid van water in de antennekabels. Het water heeft vermoedelijk in combinatie met hitte geleid tot de brand, meldt de NOS zaterdagochtend.
De hitte werd veroorzaakt doordat een van de antennes in de bijna driehonderd meter hoge mast was uitgevallen, veronderstellen de onderzoekers. Doordat de zender wel stroom kreeg, maar niets verbruikte werden de kabels steeds warmer.
Door de brand was de radio-ontvangst in delen van het land wekenland verstoord. Ook een mast in Hoogersmilde viel door brand uit. [Novum/RadioWereld.NL]
Water mogelijke oorzaak brand Lopik
De brand in de zendmast van Lopik is volgens de NOS mogelijk het gevolg van een combinatie van water in de antennekabels en niet goed werkende meetinstrumenten. Dat blijkt uit nieuw onderzoek.
In de vroege ochtend van vrijdag 15 juli woedde een korte, felle brand binnen in de buismast van Lopik. Sindsdien hebben miljoenen luisteraars van Radio 1 tot en met 4, BNR en Q Music in midden- en zuid-Nederland last gehad van slechte ontvangst.
Later die dag bezweek de zendmast van Hoogersmilde, ook door brand. Over de oorzaak daarvan is nog niets bekend. Dat kan nog maanden duren
Water
Het in brandveiligheid gespecialiseerde bureau Efectis concludeert nu na nieuw technisch onderzoek dat de brand veroorzaakt kan zijn door kortsluiting ten gevolge van water in de antennekabels. Het onderzoeksrapport van Efectis is in handen van de NOS.
Efectis heeft op meerdere plaatsen in de kabels en verdelers roest aangetroffen, die het gevolg moet zijn van binnendringend water. “Aanslag met de typisch blauwgroene kleur die op corrosie van koper duidt in de aanwezigheid van water in de holle kern”, zegt het onderzoeksrapport. Het gaat om kabels die gebruikt worden door Broadcast Partners, de provider van o.a. de publieke omroep, BNR en Q Music.
Eisen
Efectis schrijft: “Wij beschouwen de corrosie die is aangetroffen op een flink aantal verschillende plaatsen in de 1 5/8″ kabels een risicofactor voor het ontstaan van brand. Ten eerste omdat binnengedrongen water de elektrische verbindingen kan verstoren en vonkvorming kan veroorzaken. Ten tweede omdat binnengedrongen water wijst op componenten of montagemethoden die mogelijk in bredere zin niet aan de eisen voldoen.”
De betreffende kabels zijn in 2010 in de buismast aangebracht.
Broadcast Partners
De onderzoekers van Efectis hebben Broadcast Partners een aantal vragen gesteld over de gebeurtenissen in de nacht van 14 op 15 juli. Sommige heeft BP beantwoord, maar op de vraag naar meetgegevens van de zendinstallaties rond de tijd van het incident weigert het bedrijf, op nadrukkelijk advies van de verzekeringsmaatschappij, opening van zaken te geven.
In een reactie wijst Broadcast Partners het onderzoek van Efectis overigens van de hand. Als er al water in de kabels komt verdampt gewoon, aldus directeur Robert-Jan van der Hoeven. Hij noemt gevolgtrekkingen over de oorzaak van de brand prematuur.
Van der Hoeven betwist ook de deskundigheid van Efectis op het gebied van zendinstallaties en spreekt van tunnelvisie en een doelredenering: “Er is onderzoek gedaan naar onze installaties, niet naar brand. Concurrent KPN mocht wel gewoon naar binnen en wij niet. Ook zijn de verbrande kabels al vrij snel weggeknipt zodat onderzoek wordt bemoeilijkt.” [Bron: Robert Baltus en Hugo van der Parre/NOS]
Zenders vóór brand Lopik al op tiende van vermogen
Nieuwe gegevens van het KPN-meetnet hebben een verrassend feit aan het licht gebracht over de radiozenders in Lopik, dat een rol kan spelen bij het vaststellen van de oorzaak van de brand die daar op 15 juli woedde. Het KPN-meetnet registreert de zogeheten veldsterkte van zenders, zeg maar het vermogen dat van de antennes af komt.
Volgens mastbeheerder Novec blijkt uit de metingen dat donderdagavond 14 juli rond half elf de op het oosten gerichte antennes van Broadcast Partners een probleem vertonen. In oostelijk richting wordt opeens 10 x minder vermogen geregistreerd dan normaal. Dit geldt voor de door Broadcast Partners uitgezonden frequenties 98.9 (Radio 1), 92.6 (Radio 2), 96.8 (3FM), 100.7 (Q Music) en 100.1 (BNR).
Vocht
Dat is niet alleen vervelend voor luisteraars in Oost-Nederland, het kan ook leiden tot gevaar van verhitting. Een operator of het beveiligingssysteem van provider Broadcast Partners in Terneuzen zou dit normaal gesproken moeten waarnemen, zodat de zender uitgeschakeld wordt of het euvel verholpen kan worden. Maar er gebeurt lange tijd niets.
Broadcast Partners zegt desgevraagd dat er volgens hun gegevens niets mis was met de zenders. NOVEC zegt dat uit het elektriciteitsverbruik blijkt dat er voortdurend vermogen geleverd wordt, terwijl de antenne oostwaarts volgens het meetnet niets uitzendt.
Door vocht in de kabels verandert het gedrag van de antenne-installatie, waardoor het zendvermogen niet naar de antennes gaat, maar verloren gaat in de kabels. Het ongebruikte vermogen hoopt zich als het ware op in de kabels en verdelers en het wordt steeds warmer. Het probleem met de oostelijke antenne duurt volgens de metingenurenlang, zeker tot 4.00 uur ’s nachts. Vanaf dat moment gaat het snel.
Brand
De roestvorming in de kabels van Broadcast Partners, wijst er volgens diverse deskundigen op dat het water gedurende langere tijd in de koperen kern moet zijn doorgedrongen.
Donderdag 14 juli heeft het de hele dag hard gewaaid en geregend. De overvloedige regen kan de druppel zijn geweest die de emmer deed overlopen. De combinatie van water en hitte leidt in die theorie vervolgens hoog in de mast, vlak onder de antennes van Broadcast Partners, tot kortsluiting en brand.
Daarbij loopt de hitte op tot 300 tot 350 graden. Over een lengte van 7 tot 10 meter boven de plek waar de brand ontstaat, worden versmeltingen aangetroffen, zo stelt onderzoeksbureau Efectis vast. Volgens Efectis kan dat alleen verklaard worden uit open vuur.
De brand is vanzelf gedoofd, vermoedelijk door zuurstofgebrek, maar had veel slechter kunnen aflopen als er een luik had open gestaan, aldus het rapport van Efectis.
Hoogersmilde
Dit alles zegt nog niets over de oorzaak van de brand in Hoogersmilde die om half vier ’s middags lou leiden tot het in elkaar klappen van de totale mast. De constructie is vergelijkbaar met Lopik, maar dat verklaart nog niet het toeval van twee identieke incidenten op een dag. Omdat alles is verbrand en daarna drie weken in het weiland heeft gelegen, kan niet meer worden vastgesteld of corrosie hier ook een rol heeft gespeeld.
Dat een brandje in Hoogersmilde niet vanzelf doofde, komt vermoedelijk doordat daar de ventilatieluiken open stonden. Daardoor werkte de mast als schoorsteen en kreeg het vuur een goede trek.
Inmiddels hebben de betrokken partijen en hun verzekeraars in totaal 19 experts ingehuurd. Het onderzoek gaat nog maanden duren.
[Bron: Robert Baltus en Hugo van der Parre/NOS]
Chronologie zendmast Lopik
Circa 22.30 uur: de oostwaarts gerichte antenne heeft een probleem. Er wordt in die richting 10 keer minder vermogen uitgezonden dan normaal. Het gaat om alle door Broadcast Partners beheerde zenders: Radio1, 2, 3FM, 4, Q-Music en BNR. Dat blijkt volgens Novec uit gegevens van het meetnet van KPN.
Maar de zenders blijven wel op volle kracht aan staan. Gegevens over het elektriciteitsverbruik zouden aantonen dat er niet minder energie wordt geleverd.
4.22 uur: 3FM Lopik 96.8 FM is uitgevallen, andere zenders Radio1, 2, 4, Q-Music draaien normaal (meetgegevens Agentschap Telecom. Uitval kan al eerder zijn gebeurd, de metingen zijn om de 25 minuten).
4.27 uur: 3FM Lopik 96.8 FM is weer terug, maar zachter. Broadcast Partners monteur komt ter plaatse.
4.52 uur: de eerste melding dat er iets ongewoons aan de hand is: Radio M krijgt een automatische melding dat zijn zender, in de top van de toren van Lopik, niet meer uitzendt. KPN, dat de zender en antenne van Radio M faciliteert, heeft om 5.30 uur een monteur ter plaatse. Op enig moment wordt er reflectie gemeten in de zendinstallatie van BP. Hierop komt een monteur ter plaatse.
Ook is opvallend dat inmiddels Broadcast Partners zenders, Radio 1,2 3FM, 4 en Q-Music zachter uitzenden.
5.50 uur: opeens vallen diverse landelijke zenders uit, o.a. Radio 1 t/m 3 en Q Music, allemaal klanten van BP.
5.57 uur: Radio 1,2 3FM, 4 en Q-Music terug, maar nog steeds zachter en dat blijft gedurende rest van de dag (meetgegevens Agentschap telecom).
6.00 uur: bij de NPO komt de melding binnen dat Radio 1 t/m 4 gedurende vier minuten stil zijn geweest. De opgegeven reden is ‘kortsluiting’.
6.10 uur: alle zenders zijn dus weer in de lucht. Ooggetuigen zien vroeg in de ochtend busjes van respectievelijk Novec, KPN, Volker Wessels Telecom bij de toren van Lopik.
7.00 uur: personeel van BP constateert dat er een brandje heeft gewoed. Twee monteurs zijn met de lift in de buismast naar boven gegaan, maar al op een laag niveau teruggekeerd omdat zij last van hun ogen kregen. De locatie van de brand zou zijn nabij niveau 13 van de 14 niveaus tellende buismast.
8.27 uur: Radio M is weer in de lucht, na reparaties door KPN-monteurs.
10.00 uur: er komen meer monteurs van BP en busjes van Novec. Ze blijven tot circa 12.00 uur.
11.00 uur: men besluit de brandweer te bellen om de boel te laten controleren, o.a. op eventuele gevaarlijke stoffen.
12.18 uur: de brandweer is ter plaatse, maar deze weigert naar binnen te gaan, omdat de beheerders weigeren de zenders uit te zetten. Vertrekt weer om 12.41 uur (tijden volgens opgave van Brandweer Veiligheidsregio Utrecht). De Officier van Dienst (OvD) belt nog wel met burgemeester Van den Brink van IJsselstein om melding te maken van het incident. “Moet ik daar wat mee?” , vraagt de burgemeester. “Nee”, zegt de OvD, “maar dan weet u er van”.
18.45 uur: Burgemeester Van den Brink ziet op het Jeugdjournaal voor het eerst wat er in Hoogersmilde is gebeurd. Geschrokken belt hij met de OvD van de brandweer. Ze besluiten de zaak alsnog te inspecteren en schakelen Novec in. [Bron: Robert Baltus en Hugo van der Parre/NOS]
