Kamp wil(de) hele radiomarkt overhoop halen

Een veiling zorgt altijd voor onrust in de markt. Bestaande radiostations weten niet of ze in de toekomst nog wel kunnen blijven uitzenden op hun FM-frequenties. Alleen de meest kapitaalkrachtige partijen mogen er nog wel vanuit gaan dat ze zullen blijven bestaan.

Wat het extra wrang maakt voor de huidige marktpartijen is dat ze –aangespoord door nota bene het Ministerie van Economische Zaken zelf- zwaar de schouders hebben gezet onder digitalisering van de radio, met in het vooruitzicht een nieuwe verlenging van de FM-vergunningen in 2017 tot het moment dat de tegen die tijd verouderde FM-band kan worden uitgeschakeld.

Schatkist
Minister Kamp blijkt, zoals inmiddels bekend, geen boodschap te hebben aan de verwachtingen die zijn voorgangers op hetzelfde ministerie tegenover de radiomarkt hebben gewekt, en wil de FM-frequenties verkopen aan de hoogste bieder.  Volgens het Algemeen Dagblad van afgelopen maandag, omdat Kamp er vanuit gaat dat een veiling van radiofrequenties de schatkist honderden miljoenen euro’s zal gaan opleveren.

Negen landelijke FM-kavels
Op dit moment zijn er in de commerciële radiomarkt zes verschillende bedrijven actief die gezamenlijk negen landelijke FM-kavels exploiteren. De Telegraaf Media Groep bezit Sky Radio en Radio Veronica; Talpa is eigenaar van Radio 538 en Slam FM;  De Persgroep heeft Q-Music;  RadioCorp exploiteert Radio 10 en 100% NL,  De FD Groep bezit BNR Nieuwsradio, en Sublime FM was eigendom van IT-bedrijf Conclusion, maar is nu een zelfstandige organisatie.

Maximaal twee landelijke FM-kavels
Schaarse middelen waarvoor meer partijen belangstelling hebben dan het aantal gebruikers dat er gebruik van kan maken, zoals radiofrequenties, moeten op grond van de Europese machtigingsrichtlijn (die boven de Nederlandse wet staat) onder zoveel mogelijk partijen worden verdeeld.  Daarom mag een bedrijf hooguit twee landelijke FM-kavels exploiteren; één ongeclausuleerd en één geclausuleerd. Ook moet de Staat de concurrentie tussen de radiostations onderling bevorderen.

Programmadiversiteit
Om de programmadiversiteit in de ether te waarborgen heeft het kabinet dat er in 2003 zat bepaald, dat vier landelijke FM-kavels ongeclausuleerd zouden worden. Hierop mogen de eigenaren van die kavels uitzenden wat ze willen. Deze 4 landelijke frequentiepakketten zijn momenteel in gebruik door Radio 538, Sky Radio, Q-Music en Radio 10. Daarnaast werden vijf landelijke FM-kavels voorbestemd voor bepaalde programmacategoriën als nieuws (BNR Nieuwsradio), Nederlandstalige muziek (100% NL), oldies (Radio Veronica), non-hits (Slam!FM) en klassiek en/of jazz (Sublime FM).

Nieuws en nederlandstalige muziek
Minister Kamp wil nu echter van de geclausuleerde FM-kavels af en alleen de FM-pakketten voor nieuws en nederlandstalige muziek in stand houden. Verder wil hij alle eigendomsverhoudingen opheffen. Dit houdt in dat een grote mediapartij zomaar vier FM-frequenties in handen zou kunnen krijgen. Dat nieuws en nederlandstalig als clausule in stand wordt gehouden lijkt goed nieuws voor BNR en 100%NL, maar het is eenvoudig voor een grote radiospeler die al bijvoorbeeld 3 landelijke FM-kavels bezit, dan ook maar een bod te doen op zo’n geclausuleerd kavel.

Grote mediabedrijven met meerdere belangen in de media, zoals het bezit van kranten en/of lucratieve TV-formats en TV-stations, zullen aanzienlijk meer geld op tafel kunnen leggen voor meerdere FM-kavels, dan die radiopartijen die momenteel ook  actief zijn in de Nederlandse radiomarkt en waarbij de bedrijfsvoering alleen uit het exploiteren van radiostations bestaat.

De kans is dus reëel dat, indien de plannen van Minister Kamp alsnog worden uitgevoerd, enkele grote mediaconglomeraten als TMG, de Persgroep en Talpa tegen elkaar op gaan bieden voor alle landelijke FM-kavels, en alle overige spelers buiten de boot vallen of kunnen gaan bieden op de regionale FM-kavels (want die zouden naar verluidt ook op de ‘grote hoop’ worden gegooid).   En misschien blijven er zelfs maar twee grote spelers over.

Schatkist
Het gevolg? Wellicht inderdaad wat meer geld voor de schatkist, maar de radiostations die de veiling winnen blijven het ook na 2017 financieel erg moeilijk houden. Daarnaast zal de radiomarkt verschralen, omdat er aanmerkelijk minder spelers op die markt overblijven.  Uit kostenoverwegingen zullen meerdere FM-stations worden geleid door dezelfde mensen met dezelfde ideëen.

Wat ook meespeelt is dat radiostations met  zeer zware financiële verplichtingen moeilijker een vuist zullen kunnen maken tegen de oprukkende invloed van streamingdiensten als Spotify, Deezer e.d.  En met zware financiële verplichtingen die gedragen worden door slechts weinig spelers, is het reëel dat ook de reclametarieven flink omhoog zullen gaan.  De concurrentie op zowel de radiomarkt als richting adverteerders wordt zo flink belemmerd.

De winnaars van de veiling krijgen naar alle waarschijnlijkheid te maken met de ‘winner’s curse’. Als grote mediapartij zal je zelf ook 3 a 4 FM-kavels willen exploiteren als je concurrent er ook zoveel probeert te krijgen. Immers, hoe meer kavels je hebt, hoe groter de kans is dat je ‘de grootste radiopartij in de markt’ zult worden. Maar tegen welke prijs? Een veiling die zo is vormgegeven dat alleen de allergrootste partijen straks nog radio kunnen blijven maken, maar Minister Kamp iedere euro die er maar uit de radiomarkt te knijpen valt, er ook daadwerkelijk uit heeft weten te persen voor de schatkist, is ook voor die grootste mediaconglomeraten geen prettig vooruitzicht.

Daarnaast dalen de advertentie-inkomsten bij de radio al jaren, maar bieders bij een veiling zullen geneigd zijn een bod te bepalen op basis van de huidige situatie in de hoop dat het zo blijft, in plaats van dat met een dalende markt rekening wordt gehouden. Immers, een partij die uit gaat van een daling, zal de veiling verliezen van de meer opportunistische partij.

Veel onzekerheid
Kortom, ook voor de allergrootste spelers is er veel  onzekerheid indien de veilingplannen van Minister Kamp bewaarheid worden.  En dit kan een reden zijn waarom tot dusver ook de grootste radiopartijen in Nederland (die onderdeel zijn van nog grotere mediabedrijven) blijven aandringen op een verlenging van de FM-kavels en een intensievere digitalisering van de radio.

Drama
Tenslotte zijn de plannen een drama voor de geclausuleerde landelijke stations en de regionale commerciële zenders. Juist hier vinden we relatief kleine ondernemingen die tot het midden- en kleinbedrijf behoren en die niets anders doen dan het runnen van (een) radiostation(s). Op grond van de huidige eigendomsverhoudingen en vooral ook clausuleringen is het ook hen gelukt FM-frequenties te verwerven en hebben ze ziel en zaligheid gestoken in hun radioproduct en er vaak ook succesjes mee behaald. Met veel jazz, nieuws of nederlandstalige muziek komt je nooit in de buurt van de grote marktleiders die onevenredig veel reclamegeld uit de markt halen; maar kun je je radiostation nog wel financieel overeind houden. Echter; indien de clausules wegvallen en de allergrootste spelers ook op jouw FM-kavel mogen bieden, ben je meteen uit de markt gedrukt.

Maar of het echt zo ver gaat komen? Belemmering van de concurrentie en FM-frequenties zodanig verdelen dat het aantal spelers in de markt wordt beperkt; enkel en alleen omdat dit mogelijk meer geld oplevert voor de schatkist, lijkt in strijd met hogere Europese regelgeving (de Machtigingsrichtlijn). Maar het lijkt ook in strijd met de opvatting van Kamp’s eigen partij de VVD, die in de regel toch eerder aan de ondernemer denkt dan aan de schatkist.

Het PvdA-kamerlid Astrid Oosenbrug gaf maandag in het Algemeen Dagblad al aan dat Minister Kamp momenteel zijn knopen aan het tellen is.  Volgens een meerderheid van de Tweede Kamer is het nakomen van de door Kamp’s voorgangers gedane toezeggingen en de vergunningen in 2017 voor nog eens zes jaar te verlengen in ruil voor een intensivering vande digitalisering; de  beste optie. [Radiowereld.NL]

Zie ook: Dossier Verdeling Radiofrequenties